Η χαμένη ευκαιρία για τη Θεσσαλονίκη και τον Ελληνισμό

Ιούνιος 1995: Ιδρυτική συνέλευση της Ένωσης Βαλκανικών Πρακτορείων Ειδήσεων στη Θεσσαλονίκη

του Δημήτρη Γαρούφα

Πριν από περίπου 25 χρόνια παρουσιάστηκε για την Ελλάδα μία ιστορική ευκαιρία αναβάθμισής της σε περιφερειακή δύναμη στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της Ν.Α. Ευρώπης. Με την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων στις γειτονικές χώρες και το άνοιγμα των συνόρων ήταν η μόνη χώρα στην περιοχή μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, με σταθερούς δημοκρατικούς θεσμούς και σχετικά καλή οικονομική κατάσταση. Μπορούσε αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες και προβάλλοντας την ευρωπαϊκή προοπτική να αναδειχθεί σε παράγοντα ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή.

Η ίδια ιστορική ευκαιρία υπήρχε για τη Θεσσαλονίκη (ως πόλη χώρας της Ε.Ε., κοντινή στις γειτονικές χώρες, με κάποιες υποδομές), που αποκτούσε πολιτιστική και οικονομική ενδοχώρα, για να λειτουργεί, όπως λειτουργούσε για πολλούς αιώνες, ως σημαντικό πνευματικό και εμπορικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Επειδή η κεντρική εξουσία ολιγωρούσε, γι’ αυτό κάποιοι που δεν θέλαμε να χαθεί αυτή η ιστορική ευκαιρία, προσπαθήσαμε να αξιοποιήσουμε ό,τι μπορούσε να αξιοποιηθεί. Έτσι με πρωτοβουλία του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης το 1995 δημιουργήθηκε η “Ένωση Βαλκανικών Δικηγορικών Συλλόγων” με μόνιμη έδρα τη Θεσσαλονίκη, για την οποία λήφθηκε απόφαση των βαλκανικών δικηγορικών συλλόγων (Απρίλιος του 2006 στο Βουκουρέστι) να ιδρυθεί σε αυτή διεθνές κέντρο διαιτησίας για εμπορικές διαφορές, να γίνει κέντρο κατάρτισης δικηγόρων στο κοινοτικό δίκαιο κ.λπ. Η Ένωση αυτή λειτούργησε επιτυχώς για αρκετά χρόνια με συνέδρια σε βαλκανικές πόλεις και με φιλοξενία δεκάδων νέων νομικών κάθε χρόνο στη Θεσσαλονίκη, που παρακολουθούσαν σεμινάρια κοινοτικού δικαίου… Παράλληλα ιδρύθηκαν η Ένωση Οικονομικών Πανεπιστημίων Ν.Α. Ευρώπης, η Ένωση Ειδησεογραφικών Πρακτορείων Βαλκανικών Χωρών, η Ομοσπονδία Δημοσιογραφικών Οργανώσεων Βαλκανικών Χωρών, η Διαβαλκανική Κίνηση Γυναικών, το Δίκτυο Βαλκανικών Πόλεων κ.ά., όλα με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Οι τελευταίες ενώσεις που δημιουργήθηκαν ήταν η Ένωση Θεάτρων Ν.Α. Ευρώπης, πάλι με έδρα τη Θεσσαλονίκη, με στόχο κάθε δύο χρόνια να συναντώνται τα εθνικά θέατρα των Βαλκανίων με παραστάσεις αρχαίου δράματος (έγινε επιτυχώς το 2007 στη Θεσσαλονίκη τέτοια συνάντηση), που πιστεύαμε τότε ότι σηματοδοτούσε σημαντική ελληνική πολιτιστική παρέμβαση και παρουσία στην περιοχή, δεδομένου ότι άρχισαν να παρουσιάζονται συχνότερα παραστάσεις αρχαίου δράματος στο Βελιγράδι, στη Σόφια, στο Βουκουρέστι, στα Τίρανα κ.α. Μάλιστα στο ΚΘΒΕ τότε (2007-2010) επιδιώξαμε και υπογράφηκαν και σε διμερές επίπεδο πρωτόκολλα συνεργασίας με τα εθνικά θέατρα γειτονικών χωρών, ενώ σε συνεργασία με το δήμο Θεσσαλονίκης στα Δημήτρια φιλοξενούνταν παραστάσεις εθνικών θεάτρων γειτονικών χωρών (2008, 2009).

Αυτές οι διαβαλκανικές ενώσεις προσπάθησαν για γνωριμία των πολιτισμών της περιοχής, άμβλυνση των αντιθέσεων και ανάδειξη πρωταγωνιστικού ρόλου της Ελλάδας στην περιοχή. Δυστυχώς με την πάροδο του χρόνου και την αλλαγή προσώπων (συντελούσης και της οικονομικής κρίσης) οι προσπάθειες ατόνησαν. Το όνειρο των πρωτεργατών να λειτουργεί η Θεσσαλονίκη ως σημαντικό πνευματικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής και ο Ελληνισμός σε πρωταγωνιστικό ρόλο ως παράγοντας σταθερότητας-σημαιοφόρος της ευρωπαϊκής προοπτικής ξεθώριασε…

Δεν τα γράφω αυτά, για να κάνω μνημόσυνο για μία χαμένη ευκαιρία για τον Ελληνισμό ούτε για να υπενθυμίσω τις ευθύνες της κεντρικής εξουσίας, αλλά για να υπενθυμίσω ότι οι γείτονές μας ήθελαν πρωταγωνιστές κι εμείς αρνηθήκαμε το ρόλο αυτό. Θυμάμαι πάντα τον Κλεάνθι Κότσι, πρόεδρο των δικηγόρων Αλβανίας, που έλεγε το 1995 στη Θεσσαλονίκη: “Εμείς είμαστε σαν μικρά παιδιά, πάρτε μας από το χέρι και οδηγήστε μας στο αύριο”…

Φυσικά δεν έχω καμία ψευδαίσθηση ότι μπορεί να αλλάξει η μικροπολιτική και εσωστρεφής συμπεριφορά κάποιων αξιωματούχων της κεντρικής εξουσίας, αλλά θέλω να υπενθυμίσω προς κάθε κατεύθυνση ότι ο Ελληνισμός έχασε μοναδική ευκαιρία αναβάθμισης του ρόλου του στα Βαλκάνια και αντανακλαστικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο (ελλείψει οράματος και στρατηγικής), αλλά υπάρχουν ακόμη κάποια ελάχιστα περιθώρια κάτι να διασωθεί με αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του στην περιοχή στον τομέα του πολιτισμού και της γεωπολιτικής θέσης (π.χ. ολοκλήρωση των κάθετων οδικών αξόνων, που θα συνδέουν τη Θεσσαλονίκη με Σόφια, Σκόπια, Τίρανα, καθιστώντας τη Θεσσαλονίκη σημαντικό εμπορικό και πνευματικό κέντρο της ευρύτερης βαλκανικής περιοχής), με λειτουργία του ως σταθεροποιητικού παράγοντα αλλά και με ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών, που θα προβάλλουν την ευρωπαϊκή προοπτική των Βαλκανίων εξουδετερώνοντας τις πρωτοβουλίες της Άγκυρας, που μακροπρόθεσμα στοχεύει στον έλεγχο της περιοχής με δημιουργία κοινοπολιτείας, στην οποία θα συμμετέχουν τα βαλκανικά κράτη που κάποτε ήταν τμήματα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, περιθωριοποιώντας έτσι την Ελλάδα. Πρέπει κάποτε να αρχίσουμε ως χώρα και ως έθνος να λειτουργούμε με στρατηγική και με προοπτική αιώνων…
 

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Θεσσαλονίκη" τη Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2016