Δημοκρατία, Ολοκληρωτισμός και Δογματισμός

του Ζήση Μητλιάγκα*

Στο δημοκρατικό πολίτευμα αυτός που δρα (το υποκείμενο) και έχει τον λόγο και την ευθύνη των επιλογών, είναι ο πολίτης, οι δε νόμοι είναι η συνισταμένη της πολύμορφης βούλησης των πολιτών. Η υπευθυνότητα, τώρα, του πολίτη στη χάραξη των κανόνων δικαίου τον κάνει συνυπεύθυνο για την τήρηση των νόμων, κυρίως από εσωτερικό σεβασμό και προσωπική ευθύνη, οι δε νόμοι, εκτός από την ισονομία και τα συνακόλουθα, κείνται και προς όφελος των αδυνάτων και των αδικουμένων, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Θουκυδίδης στον Επιτάφιο του Περικλή.

 Έτσι Δημοκρατικό Πολίτευμα με δράση και ευθύνη του κάθε πολίτη, απελευθερώνει, όπως είπαμε επανειλημμένα, ενεργοποιεί και αξιοποιεί ένα πλήθος δυνάμεων ανθρώπινων όσο κανένα το πολιτευμα και γι' αυτό και η μοναδική προοδος των δημοκρατικών κοινωνιών.

Στα ολοκληρωτικά πολιτεύματα, βασιλικά, θρησκευτικά, τυραννικά παλιότερα, φασιστικά, δικτατορικά στα νεοτέρα, αυτός που έχει τη δύναμη της δράσης (το υποκείμενο δηλαδή) είναι ο μονάρχης, ο οποίος συχνά ενδύεται και τη θεϊκή ιδιότητα, εκμεταλλευόμενος τη θρησκευτικότητα των πολιτών, για να έχει απόλυτη και ανεμπόδιστη εξουσία δηλαδή ο λαός είναι το κοπάδι μέσα στην εξουσία (ποίμνιο) ενώ ο ηγέτης είναι ο ποιμένας με απόλυτη εξουσία στην διαχείριση του κοπαδιού .

Ο πολίτης δεν έχει αρμοδιότητα επιλογής, είναι απλώς αντικείμενο, παθητικός δέκτης της βούλησης και των επιλογών του ηγεμόνα και των στηριγμάτων του. Η ανυπολογισία στην προσωπικότητα  του πολίτη και την ελευθερία επιλογών έχει σαν αποτέλεσμα τη χρήση βίας και την πλήρη εξαφάνιση της πρωτοβουλίας και της δημιουργικότητας των πολιτών. Συνακόλουθο η στασιμότητα, η παρακμή του, η βαρβαρότητα, μιαν που αδρανοποιείται ο πολίτης και δεν δρουν οι δυνάμεις της κοινωνίας. Για την γενική και ατομική προόδου και ευημερία το παν είναι ο δυνάστης και το υποτεταμένο περιβάλλον του.

Στο περίφημο λόγο για την Τυραννία (Τυρρανικός ή Ιέρων) ο Ξενοφώντας βάλει τον ίδιο τον τύρρανο, τον Ιέρωνα δηλαδή, να λέει τα παρακάτω:

Ο τύραννος ξέρει ποιοι πολίτες, στην κοινωνία που εξουσιάζει, είναι οι σοφοί, οι δίκαιοι και οι ανδρείοι.

Αυτούς όμως, αντί να τους χρησιμοποιεί, τους φοβάται και τους παραγκωνίζει. Τους σοφούς από την μια, μήπως επινοήσουν κάτι εναντίον του, τους δικαίους τους φοβάται μήπως επιθυμήσει το πλήθος να διοικείται από αυτούς, τους δε ανδρείους μήπως τολμήσουν κάτι εναντίον του χάριν της ελευθερίας. Όταν όμως τους τέτοιους  πολίτες τους απομακρύνουν και τους εξουδετερώνουν από φόβο, ποιοι άλλοι απομένουν σε αυτούς για να τους χρησιμοποιούν παρά μόνον οι άδικοι, οι άσοφοι και οι δουλοπρεπείς, διότι ούτε οι ίδιοι επιθυμούν να είναι ελεύθεροι». Όταν όμως παραγκωνίζονται οι σοφοί οι δίκαιοι και οι ανδρείοι ενώ υπηρετούν την εξουσία οι άσοφοι οι άδικοι και οι δουλοπρεπείς, πως μπορεί να υπάρξει πρόοδος και ευημερία σε μια τέτοια κοινωνία;

Αρχαίο πνεύμα πανανθρώπινο και αιώνιο, γέννημα και δώρο του ελληνικού πνεύματος στην ανθρωπότητα με κύρος αιώνιο.

Αντίθετα εμείς σήμερα με κοινοβουλευτικό δημοκρατικό μανδύα στα εξωτερικά χαρακτηριστικά, στην ουσία έχουμε αδρανοποιημένο ένα πολύ μεγάλο μέρος ανθρώπινου δημιουργικού  δυναμικού παγιδευμένοι μέσα σε μηχανισμούς εξουσίας είτε με παραφύσιν σύζευξη συνκαμμένων ακροδεξιών εθνικιστών και αγράμματων δογματικών του χαβιαριού και ακόμα με μηχανισμούς εξουσίας κληρονομικού χαρακτήρα και με το χειρότερο από όλα τον καριερισμό μεγάλου μέρους του πολιτικού προσωπικού. Όταν μια τέτοια λειτουργία και χρήση των πολιτικών λειτουργιών και προσώπων παραγκωνίζει το μεγαλύτερο δημιουργικό δυναμικό μιας κοινωνίας πως μπορεί να υπάρξει χαΐρι και προκοπή σε μια κοινωνία με αυτές τις πολιτικές λειτουργίες;

*Ο Ζήσης Μητλιάγκας είναι φιλόλογος, τέως δήμαρχος Σερρών