Η περιφέρεια που ερημώνει …

Του Χάρη Τσιόκα*

Η αποκέντρωση και η αυτοδιοίκηση στη σημερινή τους μορφή αποτελούν έννοιες σύμφυτες μ΄ αυτή του σύγχρονου κράτους.  Το σύγχρονο κράτος σήμερα δε νοείται παρά μόνο με έντονα αποκεντρωμένο χαρακτήρα και με ισχυρούς θεσμούς διοίκησης των τοπικών υποθέσεων, δηλαδή αυτοδιοίκησης.  Δεν είναι τυχαίο ότι σ ολόκληρη την Ευρώπη  οι αποκεντρωμένοι θεσμοί ενδυναμώνονται. Δυο λόγοι οδηγούν σ΄ αυτή την εξέλιξη.

Καθώς ολοένα και περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται σε υπερεθνικό επίπεδο το σύγχρονο κράτος αποδεικνύεται «μικρό» για τις μεγάλες υποθέσεις και υπερβολικά μεγάλο και δυσκίνητο για τις υποθέσεις τοπικού και περιφερειακού χαρακτήρα.

Υπάρχει ακόμη ένας σημαντικός λόγος για την ανάπτυξη των αποκεντρωμένων αυτοδιοικητικών  θεσμών του σύγχρονου κράτους.  Ειναι η ανάγκη διατήρησης βασικών εθνοτικών χαρακτηριστικών όπως μεταξύ των άλλων  η γλώσσα, ο πολιτισμός, οι αξίες και ο τρόπος ζωής, καθιστούν τον πλησιέστερο στον πολίτη θεσμό , όχημα ασφαλές για το ταξίδι στη νέα εποχή.

Ακριβώς για αυτούς τους λόγους σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες το κράτος δίνει  λόγο και ρόλο πρωταγωνιστικό στις τοπικές κοινωνίες. 

Η ελληνική πραγματικότητα

Αυτά βέβαια συμβαίνουν αλλού. Η κυβέρνηση της ΝΔ ,με άλλοθι τις πολύπλευρες κρίσεις , που οι δικές της πολιτικές  βαθαίνουν , υψώνει απροσπέλαστα, τείχη συγκεντρωτισμού στη διαχείριση πόρων και αρμοδιοτήτων. Οχι τυχαία στηρίζει άλλες υποχρεώσεις

Στην Ελλάδα , το υπουργείο για παράδειγμα  ,δηλαδή ο υπουργός, καθορίζει  την πρόσβαση σε πόρους , και οχι μόνο, στους δήμους…ακόμη και  για πάρκα, πλατείες, δρόμους και πεζοδρόμους….και δυστυχώς ομοϊδεάτες Δήμαρχοι το ανέχονται …

Ας θυμηθούμε  …..

Το 1797 ο Ρήγας Φεραίος στη Χάρτα του και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο που αφορά το πολίτευμα, συμπυκνώνει με απλό και σαφή τρόπο κάποιες διαχρονικές αλήθειες.

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ.

Άρθρο 1: Η Ελληνική δημοκρατία είναι μία, μ΄ όλον οπού συμπεριλαμβάνει εις τον κόλπον της διάφορα γένη και θρησκείας δεν θεωρεί τας διαφοράς των λατρειών με εχθρικόν μάτι είναι αδιαίρετος, μ΄ όλον οπού ποταμοί και πελάγη διαχωρίζουν ταις επαρχίαις της, αι οποίαι όλαι είναι συνεσφιγμένον αδιάλυτον σώμα.

ΠΕΡΙ ΔΙΑΙΡΕΣΕΩΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ:

Άρθρο 2.: Ο ελληνικός λαός, τουτέστιν, ο εις τούτο το βασίλειο κατοικών, χωρίς εξαίρεσιν θρησκείας και γλώσσης, διαμοιράζεται εις πρώτας συναθροίσεις εις τας τοπαρχίας, δια να βάλη εις πράξιν την αυτοκρατορικήν εξουσίαν του ήγουν συναθροίζεται εις κάθε επαρχίαν δια να δώση την γνώμην του επάνω εις κανένα πρόβλημα.

Άρθρο 3.: διαμοιράζεται δια την ευκολίαν της διοικήσεως και δια να γίνεται η δικαιοσύνη ομοιοτρόπως, εις επαρχίας, τοπαρχίας και προεστάτα. Ήγουν επαρχία λέγεται η Θεσσαλία, τοπαρχία η Μαγνησία (ήγουν του Βόλου τα χωρία) και προεστάτον η πολιταρχία της Μακρυνίτζας επάνω εις δώδεκα χωρία.

Αυτά τότε… 

όμως ας επιστρέψουμε στο πρόβλημα..

Σήμερα όλα τα επίσημα στοιχεία καταγράφουν όξυνση  των  κοινωνικών και γεωγραφικών ανισοτήτων ! Και  αυτό επιβάλει την ανάγκη να διεκδικηθεί και να διαμορφωθεί ένας νέος καταστατικός χάρτης αποκέντρωσης και  αυτοδιοίκησης. Χάρτης που θα έχει θεσμική σαφήνεια στο πεδίο των αρμοδιοτήτων καθώς και των πόρων.

Κοινός τόπος πρέπει να γίνεται ότι στο αίτημα αλλαγής του κοινωνικού και παραγωγικού μοντέλου πρέπει να εμπεριέχεται  και η  άρση των γεωγραφικών ανισοτήτων που οι πολιτικές της ΝΔ οξύνουν . 

Ιδιαίτερα στο κεφάλαιο των πόρων η κυρία θεσμική θωράκιση  πρέπει να στοχεύει σε νομοθετικές  ρυθμίσεις που θα ανταποκρίνονται στην κατοχύρωση πρόσβασης των περιφερειακών θεσμών σ όλα τα προγράμματα με μέριμνες δεσμευτικές που αίρουνε  τις ενδοπεριφερειακές  ανισότητες  ,και διασφαλίζουν τη συνοχή. 

 Σήμερα όμως συμβαίνει  το αντίθετο. ..

  Ακόμη και οι  προβλεπόμενοι κεντρικοί αυτοτελείς πόροι αποδίδονται μειούμενοι στους ΟΤΑ .  Οι αριθμοί όμως είναι αμείλικτοι.

Η Ελλάδα είναι  η μοναδική χώρα όπου όλοι οι ποσοτικοί δείκτες που αφορούν την Τ. Α., είτε ως ποσοστό του ΑΕΠ, είτε ως ποσοστό των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού, είναι σε θλιβερό κατήφορο .

 Η εποχή της τεχνολογικής επανάστασης και των μεγάλων ανακατατάξεων  δε συγχωρεί καθυστερήσεις και αναβλητικότητα..

Είναι ώρα για ρήξεις και τομές. 

Για να  γίνει συγκεκριμένη η  στόχευση του αγώνα που οδηγεί όχι απλά στο φτιασίδωμα του υπερσυγκεντρωτικού κράτους αλλά στην ανατροπή του.

Να ανοίξει  ο δρόμος που οδηγεί σε μια μεγάλη μεταρρύθμιση με στόχο ένα σύγχρονο κράτος στην υπηρεσία του πολίτη.

Πώς ορίζεται όμως σήμερα το σύγχρονο κράτος, και κυρίως, πώς οικοδομείται;

Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι έχουν προτεραιότητα σε μια τέτοια συζήτηση τρεις τομείς, Αρμοδιότητες, δομές και Πόροι.

Αποκέντρωση αρμοδιοτήτων

Πρώτα απ΄ όλα και σε ό,τι αφορά τις αρμοδιότητες, αυτές πρέπει να ασκούνται στο πλησιέστερο στον πολίτη επίπεδο. Στην Ελλάδα όμως  έχουν εγκαταληφθεί ακόμη και τα τοπικά συμβούλια.

Οι αρχές της εγγύτητας και της επικουρικότητας υιοθετήθηκαν από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες και η Ελλάδα αποτελεί τη θλιβερή εξαίρεση.

Δεν είναι τυχαίο ότι η προγραμματική πρόταση  που προβάλει ο προοδευτικός χώρος για πολιτική αλλαγή εμπεριέχει στο πυρήνα  του  ,μεταξύ των άλλων ,  και την εκπόνηση ενός μεγάλου επιχειρησιακού σχεδίου.

Ικανού  να δίνει πρόσβαση και χρηματοδοτικά εργαλεία με αντικειμενικά και δίκαια κριτήρια για τη στήριξη της κοινωνικής συνοχής και της παραγωγικής βάσης σε όλες τις γεωγραφικές ενότητες της χώρας

Αν μπει κανείς στον κόπο να διαβάσει τους δείκτες των διεθνών ινστιτούτων με τους οποίους αξιολογείται η ανταγωνιστικότητα μιας χώρας, θα διαπιστώσει  ότι περισσότεροι αποτελούν τοπική υπόθεση!

Η Ελλάδα με κυβέρνηση ΝΔ κατέχει  τα πρωτεία στις ανισότητες  και  στην συρρίκνωση της εγχώριας παραγωγικής βάσης  .

Δεν πρόκειται για κακοδαιμονία, ούτε για ελαττώματα της φυλής μας.

Απλά στα προγράμματα Εθνικών και Ευρωπαϊκών πόρων ,πράσινης μετάβασης ,πρόσβασης στις νέες τεχνολογίες ,καθετοποίησης και άρσης των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων  η ΝΔ έχει υψώσει  τείχη απροσπέλαστα συμμετοχής. Στην πράξη αποκλείονται οι περισσότερες γεωγραφικές περιοχές ακόμη και απο το ταμείο ανάκαμψης

Δομές - Θεσμοί

Αλλά πως μπορεί να υπάρξει  σύγχρονο κράτος χωρίς  οι δομές και οι  Θεσμοί να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες των πολιτών ?.

1. Γι αυτό πρέπει να διαμορφωθεί ένας νέος  Κώδικας δήμων και Κοινοτήτων ,που μεταξύ των άλλων πρέπει να περιλαμβάνει  ειδικές μέριμνες για το νησιωτικό -ορεινό χώρο  χώρο και την Μητροπολιτική διακυβέρνηση   

Πόροι

Όλη η συζήτηση για το σύγχρονο κράτος μοιάζει με το «μετέωρο βήμα του πελαργού» αν δεν προσεγγιστεί με βάση τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο  το ζήτημα των πόρων.

 Τρία είναι τα σημεία κλειδιά που πρέπει να χαρακτηρίζουν τη χρηματοδότηση της αυτοδιοίκησης.

1. Η δυνατότητα άντλησης τοπικών εσόδων

2. Η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων με τους αναγκαίους πόρους

3. Η αρχή της σύγκλισης υπέρ των ασθενέστερων ΟΤΑ, με διαρκή αναδιανομή.

Η τελευταία απογραφή ανέδειξε μια πραγματικότητα.

Ο μισός πληθυσμός της χώρας συνωστίζεται στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα.

Χωρίς αμφιβολία το πρόβλημα είναι αποτέλεσμα του οικονομικού μοντέλου της χώρας .

Η  Περιφερειακή Ανάπτυξη της χώρας αποτελεί από κάθε άποψη το σοβαρότερο  πρόβλημα με βαθύτατα πολιτικές προεκτάσεις.

Γι΄ αυτό ακριβώς στις επερχόμενες εκλογές η αναμέτρηση δεν μπορεί να περιοριστεί σε ανταγωνισμούς δήθεν καλλίτερης διαχείρισης του συγκεντρωτικού ,υπέρ των ολίγων ισχυρών και ημετερων, κράτους ,που υλοποιεί η ΝΔ

Με τη θέληση του λαού μπορεί να ανοίξει ο εναλλακτικός δρόμος ωστε να  διαμορφωθεί ένα σύγχρονο κράτος με αποκέντρωση και αυτοδιοίκηση.

Για να τερματιστούν οι πολιτικές  που συρρικνώνουν την παραγωγική  βάση της χώρας διευρύνουν ανισότητες , περιθωριοποιούν τον πολίτη. 

* Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Δημοκρατία" στις 29/12/22