«Παλατάκι»: Ένα στολίδι της Θεσσαλονίκης που αργοσβύνει

Μια παρανόηση του υπουργού Εσωτερικών Παναγιώτη Κουρουμπλή επανέφερε στο προσκήνιο το λησμονημένο ζήτημα της αποκατάστασης και εν συνεχεία αξιοποίησης ενός από τα πλέον εμβληματικά κτίρια της Θεσσαλονίκης, του Κυβερνείου, γνωστού και ως “Παλατάκι”.

Στις 29 Σεπτεμβρίου, κατά την πρώτη επίσκεψή του στο πρώην υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, όπου εδρεύει η αρμόδια υφυπουργός Εσωτερικών Μαρία Κόλλια-Τσαρουχά, ο υπουργός Εσωτερικών είχε συνάντηση με τα διευθυντικά στελέχη του Διοικητηρίου, τα οποία τον ενημέρωσαν για όλα τα εκκρεμή θέματα. Μεταξύ αυτών ήταν και η πλήρης εγκατάλειψη του Κυβερνείου για περισσότερο από μια δεκαπενταετία. Τα διευθυντικά στελέχη με προεξάρχοντα τον δρα Παύλο Κανονίδη, διευθυντή Διεθνών και Βαλκανικών Σχέσεων, Παρευξείνιας Συνεργασίας και Απόδημου Ελληνισμού, ο οποίος παρακολουθεί στενά την υπόθεση κατά την τελευταία πενταετία, ενημέρωσαν τον κ. Κουρουμπλή ότι υπάρχουν σχέδια για την αποκατάσταση του κτιρίου, συνολικού προϋπολογισμού 3,7 εκατ. ευρώ, εξηγώντας συγχρόνως ότι οι αναγκαίες εργασίες μπορούν να γίνουν και με αρκετά λιγότερα χρήματα.

Την επομένη, ο υπουργός βγήκε στα ραδιόφωνα και αναφερόμενος στην αδιαφάνεια και τη διαπλοκή που, όπως είπε, επικρατούσαν κατά το πρόσφατο παρελθόν, έφερε ως παράδειγμα την περίπτωση του Κυβερνείου. Συγκεκριμένα, ο κ. Κουρουμπλής κατήγγειλε ότι ενώ για την αποκατάσταση του Κυβερνείου απαιτούνταν μόλις 500.000 ευρώ, εντούτοις ξοδεύτηκαν μόνο για μελέτες 3,7 εκατ.! Ωστόσο η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Το προϋπολογισθέν ποσόν των 3,7 εκατ. αφορούσε το σύνολο των δαπανών, δηλαδή τις μελέτες αλλά και τις εργασίες αποκατάστασης, και επιπλέον έως τώρα τα μόνα χρήματα που διατέθηκαν είναι μια δαπάνη περίπου 30.000 ευρώ για μια ηλεκτρομηχανολογική μελέτη, η οποία έγινε το μακρινό 2008.

ΑΠΟ ΤΙΣ 750.000 ΣΤΑ 3,7 ΕΚΑΤ.!

Ενδεικτικό της ανικανότητας και της αβελτηρίας της πολιτείας είναι ότι εδώ και περίπου μία δεκαετία καταβάλλονται, υποτίθεται, προσπάθειες για την αποκατάσταση του Κυβερνείου, χωρίς ωστόσο να υπάρξει αποτέλεσμα. Επιπλέον, προκαλεί τουλάχιστον απορίες το γεγονός ότι ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου εκτινάχθηκε από τα περίπου 750.000 ευρώ στα 3,7 εκατ. Το χρονικό του αποτυχημένου εγχειρήματος έχει ως εξής:

Τον Μάιο του 2006 με απόφαση του τότε υπουργού Μακεδονίας-Θράκης Γιώργου Καλατζή συγκροτήθηκε επιτροπή για την επισκευή και αξιοποίηση του Κυβερνείου. Η επιτροπή ανέθεσε στη διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της τότε νομαρχίας Θεσσαλονίκης τη σύνταξη προμελετών για την εκτίμηση του κόστους επισκευής του κτιρίου. Ο ενδεικτικός προϋπολογισμός εκτιμήθηκε τότε στα 759.600 ευρώ.

Εν συνεχεία, ο υπουργός με επιστολές του προς τα αρμόδια υπουργεία ζητά οικονομική ενίσχυση 1,3 εκατ. για την επισκευή του κτιρίου, σχεδόν διπλάσια δηλαδή από τον ενδεικτικό προϋπολογισμό του κόστους των εργασιών.

Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους το υπουργείο Εσωτερικών αποστέλλει στη νομαρχία 500.000 ευρώ για τον σκοπό αυτό. Εντούτοις, ακόμη και σήμερα παραμένει άγνωστο τι απέγιναν εκείνα τα χρήματα και κάποιες πληροφορίες θέλουν το ποσό αυτό να έχει τελικώς επιστραφεί στα κρατικά ταμεία, καθώς δεν κατέστη δυνατόν να αξιοποιηθεί.

Έναν μήνα αργότερα, τον Νοέμβριο του 2006, υπεγράφη προγραμματική σύμβαση μεταξύ ΥΜΑΘ και νομαρχίας με την οποία ανατέθηκε στη νομαρχία (καθώς το ΥΜΑΘ δεν διέθετε τότε τεχνική υπηρεσία) να συντάξει τις μελέτες για την επισκευή του Κυβερνείου και να εκτελέσει και τις εργασίες. Η προεκτίμηση του προϋπολογισμού ανήλθε τώρα στα 1,4 εκατ. ευρώ.

Τον Μάιο του 2007 η νομαρχία με έγγραφό της προς το ΥΜΑΘ ζητά 25.800 ευρώ πλέον ΦΠΑ για να εξοφλήσει ιδιωτικό μελετητικό γραφείο το οποίο είχε συντάξει μια ηλεκτρομηχανολογική μελέτη.

Σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, τον Απρίλιο του 2008, συνεδρίασε η επιτροπή παρακολούθησης της προγραμματικής σύμβασης ΥΜΑΘ - νομαρχίας και εκτίμησε -άγνωστο πώς και γιατί- ότι το ύψος του προϋπολογισμού για τη διακήρυξη του έργου θα πρέπει να ανέλθει στα 3 εκατ. ευρώ, δηλαδή υπερδιπλάσιο από αυτό που είχε ζητήσει ο κ. Καλατζής και τετραπλάσιο από το αρχικώς προϋπολογισθέν κόστος των 759.600 ευρώ.

Τρεις μήνες αργότερα, τον Ιούλιο του 2008, ο τότε υπουργός Μαργαρίτης Τζίμας ενέκρινε τον προϋπολογισμό του έργου, ανεβάζοντάς τον στα 3,7 εκατ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ.

Στο μεταξύ όμως, έναν μήνα νωρίτερα, τον Ιούνιο, η υπηρεσία δημοσιονομικού ελέγχου έκρινε άκυρη την προγραμματική σύμβαση μεταξύ ΥΜΑΘ και νομαρχίας απορρίπτοντας το αίτημα πληρωμής ποσού 30.702 ευρώ, που αφορούσε την εκπόνηση της ηλεκτρομηχανολογικής μελέτης. Σύμφωνα με πληροφορίες, το ποσό αυτό πληρώθηκε έπειτα από δικαστική απόφαση και πιθανότατα είναι το μόνο που έχει διατεθεί όλα αυτά τα χρόνια για την αποκατάσταση του Κυβερνείου.

Κατόπιν αυτού, το ΥΜΑΘ, όπου στο μεταξύ είχε συσταθεί τεχνική υπηρεσία, ζήτησε και παρέλαβε από τη νομαρχία τον Φεβρουάριο του 2009 τον σχετικό φάκελο του έργου.

ΕΡΕΙΠΙΟ

Έκτοτε, ο φάκελος του Κυβερνείου παραμένει αναξιοποίητος σε κάποιο από τα εκατοντάδες αραχνιασμένα συρτάρια του Διοικητηρίου, παρά το γεγονός ότι είχαν δείξει ενδιαφέρον και μετέπειτα υπουργοί, όπως η Θεοδώρα Τζάκρη και ο Θόδωρος Καράογλου. Πόρους για την επισκευή του, μέσω κυρίως ευρωπαϊκών προγραμμάτων, αναζητά και η νυν υφυπουργός Εσωτερικών (Μακεδονίας-Θράκης) Μαρία Κόλλια-Τσαρουχά. Στο μεταξύ το Κυβερνείο χρόνο με το χρόνο ρημάζει. Η εικόνα που παρουσιάζει το εσωτερικό του κτιρίου είναι σοκαριστική. Η εσωτερική τοιχοποιία έχει παραδοθεί στη μούχλα και στην υγρασία.

Το ίδιο και οι οροφές, απ’ όπου κρέμονται μπογιές και σοβάδες. Τα ξύλινα πατώματα καταστρέφονται κι αυτά από τα τρίμματα που πέφτουν από τους τοίχους και τις οροφές, ενώ σημαντικές ζημίες υπάρχουν και στο εξωτερικό μέρος του κτιρίου, στους εξώστες και στις βεράντες.
Κατεστραμμένες είναι οι υδραυλικές και οι ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις, τα δίκτυα αποχέτευσης παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα, τα κουφώματα έχουν παραδοθεί στη σκουριά. Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη μελέτη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το Κυβερνείο αντιμετωπίζει και προβλήματα καθίζησης του εδάφους εξαιτίας της διάβρωσης από την πλευρά της θάλασσας.

ΔΙΑΣΚΟΡΠΙΣΑΝ ΤΑ ΙΜΑΤΙΑ ΤΟΥ
Πέρα από τη φυσιολογική φθορά που υφίσταται ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο, το Κυβερνείο υπέστη και ένα ιδιότυπο πλιάτσικο, καθώς πολλά από τα κινητά αντικείμενα που υπήρχαν εκεί κατά τις προηγούμενες δεκαετίες είτε χάθηκαν είτε εντοπίστηκαν σε διάφορα άλλα μέρη. Για παράδειγμα, ένα σπάνιας ομορφιάς ψηφιδωτό βρέθηκε περιέργως πως στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ. Επίσης, 64 πίνακες ζωγραφικής εντοπίστηκαν στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Από το Κυβερνείο είχαν εξαφανιστεί και 48 πανάκριβα χαλιά, τα οποία κοσμούσαν την κεντρική σάλα καθώς και τα δώματα του ορόφου. Αυτά εντοπίστηκαν τελικά σε αποθήκη μιας εταιρείας καθαρισμού χαλιών στον Τρίλοφο και επιστράφηκαν αφού χρειάστηκε να παρέμβει ακόμη και η αστυνομία.

Η περισυλλογή όλης της κινητής περιουσίας του Κυβερνείου έγινε με τη φροντίδα του δρα Παύλου Κανονίδη, ο οποίος την κατέγραψε και μετέφερε όλα αυτά τα μεγάλης αξίας αντικείμενα και έργα τέχνης στο υπόγειο του Διοικητηρίου, με εξαίρεση δύο μεγάλα πιάνα καθώς και έπιπλα τα οποία παραμένουν στο Παλατάκι, αμπαλαρισμένα προκειμένου να προστατευτούν από τη μούχλα και την υγρασία. Ο κ. Κανονίδης συνέταξε και τη μελέτη βάσει της οποίας το 2001, επί υπουργίας Γιώργου Πασχαλίδη, το Κυβερνείο κηρύχθηκε διατηρητέο.

55 χρόνια ιστορίας: Το Παλατάκι που απαρνήθηκε ο βασιλιάς

Τελευταίος ένοικος του Κυβερνείου υπήρξε την περίοδο 2004-2006 ο κοζανίτης υπουργός Μακεδονίας-Θράκης της κυβέρνησης Καραμανλή, Νίκος Τσιαρτσιώνης. Έκτοτε εγκαταλείφθηκε και παραδόθηκε στη φθορά του χρόνου.

Η ιστορία του επιβλητικού κτιρίου ξεκινά στα τέλη της δεκαετίας του 1950, όταν άρχισε να κατασκευάζεται από το υπουργείο Δημοσίων Έργων σε έκταση περίπου 15 στρεμμάτων, στο ακρωτήρι του Μικρού Εμβόλου (Καραμπουρνάκι) στην Καλαμαριά. Το εμβαδό του είναι 1.604 τ.μ. σε δύο επίπεδα συν ένα υπόγειο εμβαδού 1.330 τ.μ., όπου υπήρχαν μαγειρεία, πλυσταριό και αποθήκες. Διαθέτει επίσης και 1.105 τ.μ. εξώστες. Η ανέγερσή του έγινε βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Χριστόπουλου και θεωρείται χαρακτηριστικό δείγμα ανακτορικής νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, με προπύλαιο και περιστύλιο αποτελούμενο από ιωνικούς κίονες. Στο οικόπεδο υπάρχει επίσης εκκλησάκι, ελικοδρόμιο καθώς και πρόσβαση στη θάλασσα, όπου υπήρχε μικρή μαρίνα ελλιμενισμού.

Η θέα του είναι μοναδική, καθώς από τις τεράστιες βεράντες του μπορεί να δει κανείς ολόκληρη την πόλη, από το λιμάνι και τον Λευκό Πύργο μέχρι τα κάστρα, αλλά και να ατενίζει από τη μια τον Θερμαϊκό και από την άλλη δυτικά και νότια τις κορυφογραμμές των Πιερίων και του Ολύμπου.

Μετά την αποπεράτωσή του, το 1962, παραχωρήθηκε με νόμο για χρήση ως κατοικία του εκάστοτε υπουργού Βορείου Ελλάδος. Ωστόσο, έναν χρόνο μετά δόθηκε για χρήση στη βασιλική οικογένεια, η οποία όμως το χρησιμοποίησε μόνο για μία διανυκτέρευση, καθώς προτιμούσε το ξενοδοχείο “Μεντιτερανέ” στην παλιά παραλία. Το 1968 επιστράφηκε ξανά στο υπουργείο Βορείου Ελλάδος.

Μετά τη μεταπολίτευση χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία από διάφορους υπουργούς Μακεδονίας-Θράκης και από τον τότε πρωθυπουργό και μετέπειτα πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή κατά τη διάρκεια των επισκέψεών του στη Θεσσαλονίκη.

Επί σειρά ετών φιλοξένησε την επίσημη δεξίωση για τα εγκαίνια της ΔΕΘ, ενώ το 1997 έγινε εκεί η μεγάλη έκθεση έργων του Καραβάτζιο, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Θεσσαλονίκης, Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης.

Τα τελευταία χρόνια αξιοποιείται περιστασιακά μόνον ο αύλειος χώρος για τη διοργάνωση εκδηλώσεων. Η συντήρηση του αύλειου χώρου γίνεται από το κολέγιο “Ανατόλια”, στο οποίο παραχωρείται για τη διοργάνωση φιλανθρωπικών εκδηλώσεων. Στον ίδιο χώρο γίνονται και εκδηλώσεις του δήμου Καλαμαριάς, ο οποίος διεκδικεί να του παραχωρηθεί το κτίριο.