Θερμαϊκός, Ιστορία και Πολιτισμός

του Πάνου Ζέρβα

Οι κωμοπόλεις και τα χωριά που συναποτελούν την Καλλικρατική Συμπολιτεία του Θερμαϊκού έχουν πολύ διαφορετική ιστορία: Η Επανομή, για παράδειγμα, είναι παμπάλαια τοπική οντότητα, ενώ η Περαία και η Νέα Μηχανιώνα ιδρύθηκαν ως προσφυγοχώρια, στις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα. Ωστόσο, όποιος περιηγηθεί στο δήμο Θερμαϊκού αντικρίζει σχεδόν σε όλα τα σημεία του την ίδια εικόνα: μια ευλογημένη, πανέμορφη γη και μια καταθλιπτική ομοιομορφία στο ανθρωπογενές περιβάλλον.

Η εκρηκτική οικιστική ανάπτυξη συντελέστηκε παντού χωρίς σχέδιο, σχεδόν χωρίς κανόνες και, φυσικά, χωρίς καμιά αισθητική. Το αποτέλεσμα ήταν ένας άμορφος οικιστικός χυλός. Ενίοτε πολυτελής και πανάκριβος, αλλά πάντοτε χυλός. 
Δύο είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου δήμου Θερμαϊκού, σε όλη του την έκταση: η εξαφάνιση της τοπικής Ιστορίας, απώτερης και πρόσφατης, και ταυτόχρονα η απουσία οποιουδήποτε χαρακτηριστικού σύγχρονου τοπόσημου. Δεν υπάρχει δηλαδή πουθενά κάτι που να είναι μοναδικό και αναγνωρίσιμο. Κάτι που να λειτουργεί στις νεότερες γενιές, που γεννήθηκαν και μεγαλώνουν εδώ, ως σημείο αναφοράς.
Δε θέλω να παρεξηγηθώ πως, επειδή βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο, τάχα ισχυρίζομαι ότι η δημοτική παράταξη στην οποία συμμετέχω θα λύσει και αυτού του είδους τα θέματα. Η ιστορική και πολιτιστική ταυτότητα ενός τόπου είναι κάτι που ξεφεύγει από τα πλαίσια οποιασδήποτε εκλογικής ή και πολιτικής αντιπαράθεσης.
Ως τόσο, θα ήθελα να συζητήσουμε τώρα κάποια απλά και στοιχειώδη. Για παράδειγμα, την διατήρηση και την ανάδειξη των ελάχιστων, μετρημένων στα δάχτυλα, προσφυγικών κατοικιών που απόμειναν. Τη διάσωση και αξιοποίηση εμβληματικών κτιρίων όπως αυτό που στέγαζε την κοινότητα στους Νέους Επιβάτες. Την διδασκαλία της τοπικής Ιστορίας με σύγχρονους τρόπους, στα σχολεία του δήμου μας. Και βέβαια πρέπει ν’ ανοίξει από τώρα μια συζήτηση για τη φυσιογνωμία που θέλουμε να αποκτήσει η περιοχή μας – και πως θα μπορούσε να γίνει αυτό.
Κλείνω με δυο παραδείγματα. Κατοικώ στην Περαία, στην οδό Μηδείας. Κανένα από τα εκατοντάδες παιδιά που μεγαλώνουν εδώ και πηγαίνουν στο Γ’ Δημοτικό δε γνωρίζει γιατί ο δρόμος τους έχει αυτό το όνομα.
Δεύτερο παράδειγμα, η ανάπλαση της παραλίας από τη σκάλα της Περαίας ως τους Νέους Επιβάτες: μια ατελείωτη, μονότονη ευθεία, η οποία θα μπορούσε να υπάρχει πανομοιότυπη σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, χωρίς Ιστορία και χωρίς παράδοση πολιτισμού.
Απέναντι ακριβώς, οι ομπέλες του Ζογγολόπουλου δημιουργούν τοπόσημο στη Θεσσαλονίκη. Δικό μας σήμα κατατεθέν παραμένουν οι αυθαίρετες κατασκευές στα μαγαζιά της παραλίας, ώστε να χωρέσουν ακόμα περισσότερα τραπεζοκαθίσματα.