Με βαρύτατα πρόστιμα απειλούνται πέντε Δήμοι της Κεντρικής Μακεδονίας για παράνομες κτηματογραφήσεις

Η έδρα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου

Αντιμέτωποι με βαρύτατα πρόστιμα, ύψους ακόμη και 100 εκατ. ευρώ, τα οποία ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο ακόμη και την οικονομική βιωσιμότητά τους, βρίσκονται πέντε δήμοι της Κεντρικής Μακεδονίας, σύμφωνα με αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του Νίκου Ηλιάδη που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Μακεδονία. H υπόθεση αφορά παράνομες κτηματογραφήσεις, εξαιτίας των οποίων είχε καταδικαστεί η Ελλάδα το 2011 από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Ο κίνδυνος προέκυψε μετά την ψήφιση το περασμένο Σάββατο του λεγόμενου «παράλληλου προγράμματος», στο άρθρο 16 του οποίου περιγράφονται οι διαδικασίες “συμμόρφωσης των δήμων και περιφερειών προς αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης”. Συγκεκριμένα, το συγκεκριμένο άρθρο προβλέπει ότι σε περίπτωση καταδίκης της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για πράξεις ή παραλείψεις για τις οποίες ευθύνονται οι δήμοι, οι τελευταίοι οφείλουν αμέσως να συμμορφωθούν, κάνοντας όλες τις ενέργειες ώστε να ακυρωθούν οι παράνομες πράξεις τους. Επιπλέον -κι εδώ ακριβώς έγκειται ο κίνδυνος της οικονομικής ασφυξίας- προβλέπεται ότι σε περίπτωση που τελικώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επιβάλλει για αυτές τις υποθέσεις στην Ελλάδα πρόστιμα, αυτά -με μια απλή απόφαση του υπουργού Εσωτερικών- θα μετακυλιστούν αυτομάτως στους υπαίτιους δήμους και θα παρακρατούνται από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους.

Πρόκειται για τους δήμους οι οποίοι άμεσα ή έμμεσα έχουν εμπλακεί στην πολύκροτη υπόθεση των παράνομων κτηματογραφήσεων, εξαιτίας των οποίων τον Οκτώβριο του 2011 είχε εκδοθεί καταδικαστική απόφαση από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Η μεθόδευση

Άμεση εμπλοκή στην υπόθεση έχουν τρεις δήμοι, Βόλβης, Θέρμης και Κασσάνδρας, στους οποίους έγιναν οι παράνομες πολεοδομικές μελέτες, ενώ άλλοι δύο, Θεσσαλονίκης και Πολυγύρου, έχουν έμμεση εμπλοκή, καθώς σε αυτούς υπάγονται οι πολεοδομίες οι οποίες δεν προχώρησαν στις ενέργειες που τους υπεδείχθησαν για την ακύρωση των παράνομων πράξεων.

Υπενθυμίζεται ότι η φάμπρικα με τις παράνομες κτηματογραφήσεις είχε στηθεί κατά την περίοδο 1999-2007. Οι διοικήσεις τεσσάρων καποδιστριακών δήμων, Αρέθουσας, Εγνατίας, Βασιλικών και Κασσάνδρας, προκήρυξαν διαγωνισμό για την κτηματογράφηση και τον πολεοδομικό σχεδιασμό περιοχών τους και συνήψαν συνολικά έξι συμβάσεις, μία ανά δήμο, πλην της Κασσάνδρας η οποία υπέγραψε τρεις. Και στις έξι περιπτώσεις ανακηρύχθηκε ο ίδιος ανάδοχος. Στην πορεία όμως και κατόπιν σχετικής υπόδειξης (αιτιολογημένης έκθεσης) των πολεοδομικών γραφείων, τα οποία τότε υπάγονταν στις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής, έγινε σκανδαλώδης επέκταση των συμβάσεων, πάντα με τον ίδιο ανάδοχο. Ειδικότερα, ενώ συνολικά οι έξι συμβάσεις είχαν αρχικό προϋπολογισμό 3.890.000 ευρώ και αφορούσαν 9.404 στρέμματα, με τις συμπληρωματικές συμβάσεις ο προϋπολογισμός ανήλθε στα 10.034.819 ευρώ και οι προς μελέτη περιοχές έφτασαν στα 25.123 στρέμματα! Δηλαδή έγινε επέκταση των συμβάσεων κατά 158% μεσοσταθμικά όσον αφορά τον προϋπολογισμό των έργων και κατά 167% ως προς το σύνολο των προς κτηματογράφηση στρεμμάτων.

Η αποκάλυψη

Τη σκανδαλώδη υπόθεση ερεύνησε αρχικά το Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης. Τη σχετική καταγγελία είχε κάνει τον Δεκέμβριο του 2006 η υπό τον Απόστολο Τσολάκη δημοτική αρχή Βασιλικών. Ο κ. Τσολάκης είχε αρνηθεί να συναινέσει στην επέκταση των αρχικών συμβάσεων, κάτι που έπραξε όμως στη συνέχεια η μετέπειτα -υπό τον Χρήστο Βαγγέλη- δημοτική αρχή.

Στο πόρισμά του το ΣΕΕΔΔ έκρινε παράνομες όλες τις επεκτάσεις των συμβάσεων. Ζητούσε από τα δημοτικά συμβούλια να προχωρήσουν στην άμεση ανάκλησή τους και από τις διευθύνουσες υπηρεσίες (πολεοδομίες) να αποκαταστήσουν τη νομιμότητα ως προς τους λογαριασμούς των συμπληρωματικών συμβάσεων, καθώς “ο καθορισμός της συμβατικής αμοιβής είναι μη νόμιμος”, όπως ανέφερε το πόρισμα του ΣΕΕΔΔ. Ζητούσε επίσης να ασκηθεί πειθαρχικός έλεγχος σε αιρετούς (μέλη των δημοτικών συμβουλίων) και υπηρεσιακούς παράγοντες (στελέχη πολεοδομίας) και, τέλος, πρότεινε να καταλογιστούν σε αυτούς τυχόν πρόστιμα που θα επιβληθούν από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Παράλληλα, με κατεπείγουσες επιστολές τους ο τότε υπουργός Δημήτρης Ρέππας και η τότε περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Μαρία Λιονή καλούσαν τους δήμους να ανακαλέσουν τις αποφάσεις για την υπογραφή των συμπληρωματικών συμβάσεων και να απευθύνουν σαφή γραπτή εντολή προς τον ανάδοχο “να σταματήσει κάθε περαιτέρω ενέργεια προς εκτέλεση αυτών των συμβάσεων”. Ανάλογες υποδείξεις έγιναν και τα επόμενα χρόνια από τα αρμόδια υπουργεία και την αποκεντρωμένη διοίκηση Μακεδονίας - Θράκης.

Η συμμόρφωση της Θέρμης

Από το 2009 ξεκίνησε η διαδικασία συμμόρφωσης των δήμων. Ωστόσο, έξι χρόνια μετά ο μόνος δήμος που έχει πλήρως ανακαλέσει όλες τις παράνομες πράξεις, τόσο σε επίπεδο δημοτικών αποφάσεων όσο και σε επίπεδο πολεοδομίας, είναι ο δήμος Θέρμης, ο οποίος κλήθηκε να διαχειριστεί τις παράνομες συμβάσεις του πρώην καποδιστριακού δήμου Βασιλικών. Σύμφωνα με τον δήμαρχο Θέρμης Θόδωρο Παπαδόπουλο, “μετά την έκδοση και της απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου κάναμε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την ακύρωση της παράνομης συμπληρωματικής σύμβασης”.

Με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου ο Δήμος Θέρμης, ακύρωσε την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του πρώην δήμου Βασιλικών η οποία ελήφθη το 2007 για τη σύναψη της παράνομης συμπληρωματικής σύμβασης. Παράλληλα, ζήτησε από την πολεοδομία, η οποία βρίσκεται πλέον στη Θέρμη, να προβεί σε μερική ανάκληση όλων των προηγούμενων αποφάσεων της πολεοδομίας βάσει των οποίων έγινε η συμπληρωματική σύμβαση. Επίσης ζήτησε να γίνει ανάκληση των λογαριασμών που είχε εκδώσει ο ανάδοχος, οι οποίοι αφορούσαν την παράνομη συμπληρωματική σύμβαση. Η πολεοδομία προχώρησε σε αυτά και τις πράξεις της υιοθέτησε ως “έγκυρες και σκόπιμες” και το δημοτικό συμβούλιο.

Οι υπόλοιποι δήμοι

Αποφάσεις δημοτικών συμβουλίων με τις οποίες ανακλήθηκαν οι προηγούμενες παράνομες συμβάσεις έλαβαν και οι δήμοι Βόλβης και Κασσάνδρας. Σύμφωνα με τον Διαμαντή Λιάμα, δήμαρχο Βόλβης, όπου εντάχθηκαν οι πρώην καποδιστριακοί δήμοι Εγνατίας και Αρέθουσας, “ο δήμος έκανε όλες τις ενέργειες που του υπέδειξαν οι προϊστάμενες υπηρεσίες”. Ωστόσο το θέμα έχει σκαλώσει στην πολεοδομία Θεσσαλονίκης, όπου υπάγεται ο δήμος Βόλβης, η οποία δεν προχώρησε, παρά τα επανειλημμένα αιτήματα του δήμου Βόλβης, στην ανάκληση των παράνομων “πράξεων καθορισμού συμβατικής αμοιβής” και την εκκαθάριση των αντίθετων, προς το κοινοτικό δίκαιο, “συμπληρωματικών συμβάσεων”, με τις οποίες πολλαπλασιάστηκε αθέμιτα το φυσικό και οικονομικό αντικείμενο των αρχικών συμβάσεων.

Σύμφωνα με πληροφορίες, τον Ιούλιο του 2011 ο τότε προϊστάμενος της πολεοδομίας ανακάλεσε τις αναθέσεις στο υπηρεσιακό τους τμήμα. Όμως παρενέβη η διοίκηση του δήμου και υποστήριξε ότι ο δήμος ήταν αναρμόδιος και οι ανακλήσεις έπρεπε να γίνουν με άλλο τρόπο. Τελικά τον Μάρτιο 2014 ο δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης υπέγραψε προσωπικά τις ανακλήσεις. Όμως η απόφασή του ακυρώθηκε, καθώς η ανάκληση έπρεπε να γίνει από την υπηρεσία.
Το ίδιο συνέβη και με τον δήμο Κασσάνδρας, ο οποίος σύμφωνα με πληροφορίες ανακάλεσε με ομόφωνες αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου τις παράνομες συμβάσεις, όμως η πολεοδομία Πολυγύρου, στην οποία υπάγεται, δεν ολοκλήρωσε τις αναγκαίες ενέργειες.

Οι επιπτώσεις

Η ανεξήγητη ολιγωρία των δύο πολεοδομικών γραφείων Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής έδωσε τη δυνατότητα στον ανάδοχο να προσφύγει σε βάρος των δήμων και να κερδίσει στα δικαστήρια σχεδόν όλες τις αγωγές που κατέθεσε, διεκδικώντας τις αμοιβές για τις παράνομες επεκτάσεις των συμβάσεων, καθώς ήταν ακόμη σε ισχύ οι παράνομες “πράξεις καθορισμού συμβατικών αμοιβών”. Με τον τρόπο αυτό ο ανάδοχος προχώρησε στην κατάσχεση εκατομμυρίων ευρώ από τα ταμεία των δήμων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του δήμου Θέρμης, ο οποίος είδε στις αρχές του 2011 να του κατάσχονται περί τα 2,2 εκατ. ευρώ. Σε βάρος αυτών των αποφάσεων ο δήμος Θέρμης προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο τον δικαίωσε διατάσσοντας την εκ νέου εκδίκαση της υπόθεσης στο εφετείο. Ο ανάδοχος προσέβαλε την απόφαση του ΣτΕ στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, το οποίο όμως απέρριψε το αίτημά του. Η επανεκδίκαση στο εφετείο έγινε το περασμένο καλοκαίρι αλλά απόφαση δεν έχει ακόμη εκδοθεί. Σε αναμονή έκδοσης αποφάσεων είναι και άλλες ανάλογες αγωγές, οι οποίες επανεκδικάστηκαν το φθινόπωρο.

Επίκειται η επιβολή προστίμων από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο

Η υπόθεση των σκανδαλωδών συμβάσεων έφτασε ως τις Βρυξέλλες έπειτα από καταγγελία ιδιωτών. Το Νοέμβριο του 2009 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε στην Ελλάδα “αιτιολογημένη γνώμη”, ζητώντας από τη χώρα μας να συμμορφωθεί με τους κανόνες κοινοτικού δικαίου περί σύναψης δημοσίων συμβάσεων. Βάσει της κοινοτικής νομοθεσίας ο προϋπολογισμός μιας συμπληρωματικής σύμβασης δεν μπορεί να υπερβαίνει το 50% του ποσού της αρχικής σύμβασης. Η τότε περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Μαρία Λιονή ζήτησε αμέσως από τα δημοτικά συμβούλια να ανακαλέσουν τις αποφάσεις που είχαν λάβει για την επέκταση των συμβάσεων. Παρά όμως τις διαβεβαιώσεις που δόθηκαν από τις ελληνικές αρχές προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι θα αρθούν οι παραβάσεις και παρά τις παραινέσεις της κυρίας Λιονή, αποτέλεσμα δεν υπήρξε. Έτσι, το Δεκέμβριο του 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να παραπέμψει την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, με το αιτιολογικό ότι “η Ελληνική Δημοκρατία διά της σύναψης δημοσίων συμβάσεων μέσω διαδικασίας με διαπραγμάτευση και χωρίς να προηγηθεί δημοσίευση σχετικής προκήρυξης” παρέβη την κοινοτική νομοθεσία. Το ευρωπαϊκό δικαστήριο εξέδωσε τον Οκτώβριο του 2011 την απόφασή του, με την οποία κρίνει ότι οι συγκεκριμένες συμπληρωματικές συμβάσεις παραβαίνουν την κοινοτική νομοθεσία. Έδωσε μάλιστα προθεσμία για την πλήρη συμμόρφωση τη 15η Ιανουαρίου 2013.

Σύμφωνα με πηγή του υπουργείου Εσωτερικών, “υπάρχει πια ορατός κίνδυνος, για να μην πω βεβαιότητα, ότι το προσεχές διάστημα θα επιβληθούν στη χώρα μας υψηλότατα πρόστιμα για την υπόθεση αυτή”. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ίδιας πηγής, αυτά μπορεί να ανέλθουν ακόμη και στα 100 εκατ. ευρώ. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναμένει για την έκδοση της τελικής ετυμηγορίας του τη γνώμη της ελληνικής διοίκησης σχετικά με τη συμμόρφωση ή μη στις υποδείξεις του. Για το θέμα αυτό έγινε μάλιστα ειδική σύσκεψη στο υπουργείο Εσωτερικών πριν από μερικές εβδομάδες, με τη συμμετοχή και του υπουργού Παναγιώτη Κουρουμπλή.

Σχολιάζοντας τον κίνδυνο επιβολής προστίμων ο δήμαρχος Θέρμης Θόδωρος Παπαδόπουλος τόνισε ότι “εμείς στη Θέρμη κινηθήκαμε με βάση τις εντολές της κεντρικής διοίκησης. Ξοδέψαμε χρήματα και αμέτρητες εργατοώρες για να διορθώσουμε τις παλιές αμαρτίες άλλων. Μάλιστα, όλες οι ενέργειές μας κρίθηκαν επαρκέστατες από το υπουργείο Εσωτερικών. Τώρα θα πρέπει το ελληνικό κράτος να φροντίσει όλη αυτή η δουλειά που κάναμε καθ’ υπόδειξή του να γίνει δεκτή από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ώστε να μην καταλογιστούν στη χώρα βαρύτατα πρόστιμα, τουλάχιστον όσον αφορά την περίπτωση του πρώην δήμου Βασιλικών”.

Αρμόδια κυβερνητική πηγή προεξοφλεί στη “Μακεδονία της Κυριακής” ότι τα πρόστιμα θα επιβληθούν. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση φρόντισε με το άρθρο 16 του “παράλληλου προγράμματος” να μεταβιβάσει απευθείας στους δήμους το βάρος της αποπληρωμής των προστίμων, μέσω της παρακράτησης από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους. Ο δήμαρχος Κασσάνδρας Βασίλης Κυρίτσης, ο οποίος ρωτήθηκε σχετικά, δεν θέλησε να κάνει κανένα σχόλιο. Ωστόσο, κύκλοι της δημοτικής αρχής εξέφραζαν τη δυσαρέσκειά τους για το γεγονός ότι ενώ ο δήμος αναίρεσε τις αποφάσεις για τις παράνομες συμβάσεις, η πολεοδομία Πολυγύρου, στην οποία υπάγεται, δεν έπραξε τα δέοντα. “Η πολιτεία δεν ξέρει τι της γίνεται. Νομίζουν ότι ο δήμος Κασσάνδρας θα αντέξει να πληρώσει πρόστιμα 20 εκατ. ευρώ;”, διερωτώνται οι ίδιοι κύκλοι.

Πρόστιμα ενδέχεται να επιβληθούν και στους δήμους Θεσσαλονίκης και Πολυγύρου, ως υπεύθυνους για τη μη συμμόρφωση των πολεοδομικών γραφείων τους.

Η υπόθεση είναι στη δικαιοσύνη

Το πόρισμα του ΣΕΕΔΔ, που έκανε τον αρχικό έλεγχο και διαπίστωσε τις παρανομίες, διαβιβάστηκε στην εισαγγελία εφετών Αθηνών και από εκεί στην αρμόδια εισαγγελία της Θεσσαλονίκης, η οποία με τη σειρά της διέταξε τη διερεύνηση της υπόθεσης. Από το γραφείο του εισαγγελέα πέρασαν για κατάθεση δεκάδες μάρτυρες, πρώην και νυν δήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι, στελέχη της πολεοδομίας Θεσσαλονίκης και Πολυγύρου, του Οργανισμού Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης κ.ά. Πολλοί απ’ αυτούς ενδέχεται να βρεθούν αντιμέτωποι με κατηγορίες κακουργηματικού χαρακτήρα. Μεταξύ των κληθέντων είναι και ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης, ο οποίος έδωσε εξηγήσεις για τους λόγους για τους οποίους η πολεοδομία δεν προχώρησε στις ενέργειες συμμόρφωσης. Η υπόθεση βρίσκεται ακόμη στο προανακριτικό στάδιο.

Δημοσιεύτηκε στη "Μακεδονία" την Κυριακή 28 Φεβρουαρίου 2016