Ποια Σένγκεν, ποια Ευρώπη;

του Ιγνάτιου Καϊτεζίδη*

Εδώ και μήνες εξελίσσεται στην Ευρώπη μια ανθρώπινη τραγωδία. Το Αιγαίο έχει γεμίσει απόγνωση και πτώματα ανθρώπων, υπάρχουν ατελείωτες ουρές προσφύγων που ζητούν δικαίωμα στην ελπίδα και μια γεωπολιτική κρίση που συνεχίζεται με αμείωτη ένταση στην ανατολική Μεσόγειο. Ξαφνικά μας κάνουν να νιώθουμε πως τα σύνορα είναι μια σχετική έννοια.

Γιατί αυτή είναι η αντιμετώπιση σε θεσμικό επίπεδο, τόσο ευρωπαϊκό όσο και εθνικό. Σε όλη τη συζήτηση που διεξάγεται στα ευρωπαϊκά σαλόνια υπάρχει ένα μεγάλο ερώτημα: τι ακριβώς συμβαίνει με την ευρωπαϊκή ενοποίηση; Από τι υλικό είναι φτιαγμένες οι συμφωνημένες ευρωπαϊκές συνθήκες όταν μπορούν να «ξεχειλώνουν» και να «μαζεύουν»; Από πόση Ευρώπη, αλληλεγγύη, κεκτημένο και άλλες υπέροχες ιδέες είναι φτιαγμένες οι αποφάσεις των Συμβουλίων όταν μπορούν και αγνοούνται τόσο επιδεικτικά;

Άραγε χρειάζεται κάποιος να θυμίσει στην Ευρώπη πως τα ελληνικά σύνορα είναι και δικά της; Πως όταν μιλάμε για Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει ένα πλαίσιο κανόνων που μας δεσμεύει όλους σε συγκεκριμένες συμπεριφορές; Πως σε μια πολιτική ένωση αυτού του μεγέθους τα περιθώρια για εθνικές πολιτικές και εξυπνάδες σε μείζονα θέματα είναι ελάχιστα; Ή μήπως όχι; Τελικά υπάρχει μια κλίμακα για να μετρήσουμε το βαθμό πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης; Ή δεν θέλουμε για να μην απογοητευτούμε με το αποτέλεσμα;

Την ώρα που στοιβάζονται παιδιά και μητέρες μπροστά σε ένα σύγχρονο τείχος του αίσχους φτιαγμένο από συρματοπλέγματα εμείς καλούμαστε να συζητήσουμε τα αυτονόητα. Το ότι το προσφυγικό αποτελεί κοινό ευρωπαϊκό πρόβλημα. Κάτι στο οποίο δεν έχουμε ακόμη καταλήξει! 

Ποτέ η ευρωπαϊκή ιδέα δεν ήταν τόσο θολή όσο είναι σήμερα. Για αυτό και δεν ξενίζει το γεγονός πως ο ευρωσκεπτικισμός κερδίζει όλο και μεγαλύτερα κομμάτια όλης της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Κάθε κράτος-μέλος κάνει τις δικές του υποσημειώσεις στις ευρωπαϊκές αποφάσεις. Βάζει τη χώρα μπροστά από την Ευρώπη. Συναντιέται σε κλειστές ομάδες. Φτιάχνει δικές του προσωρινές συμμαχίες. Κλείνει τα σύνορα καταργώντας προκλητικά τις συνθήκες. Και την ίδια ώρα αντί να υπάρχει μια ευρωπαϊκή ηγεσία που θα επιβάλλει τις αποφάσεις της, ακούμε μισόλογα, αμφίσημες δηλώσεις, εξαγγελίες προθέσεων, σε μια Ένωση διαιρεμένη, κουρασμένη και αδύναμη να διαχειριστεί το πρώτο μεγάλο πρόβλημα από την ίδρυσή της.

Για μια ακόμη φορά οι καλοπληρωμένοι τεχνοκράτες της Ευρώπης δεν ξέρουν τη λύση. Και οι πολιτικοί άρχισαν ήδη να σηκώνουν σύνορα. Ποια λοιπόν μπορεί να είναι η συνέχεια όταν είναι πολύ πιθανό το μεγαλύτερο πρόβλημα να μην έχει φανεί ακόμη; Η λεκάνη της Μεσογείου είναι γεμάτη πολεμικές εντάσεις και κοινωνικά προβλήματα. Δεκάδες εκατομμύρια άνεργοι, άστεγοι, πρόσφυγες. Η μια οδός διαφυγής έχει ήδη χαραχθεί και χρησιμοποιείται. Από την άλλη πλευρά, το πέρασμα στην Ευρώπη απέχει λίγα μόνο μέτρα θάλασσας (Γιβραλτάρ) με ένα πιθανό μεταναστευτικό κύμα από τις εμπόλεμες ζώνες της Αφρικής. Η διπλωματία, η πρόληψη, ο στρατηγικός σχεδιασμός έμειναν πίσω από τα γεγονότα.

Με τον τρόπο που δείχνει να αυτονομείται κάθε κράτος-μέλος στο προσφυγικό ζήτημα και την απουσία ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής ανακύπτει ξανά ένα ερώτημα που ποτέ δεν σταμάτησε να είναι επίκαιρο. Αν θέλεις να μιλήσεις με την Αμερική, καλείς τον Πρόεδρο Ομπάμα. 

Αν θέλεις να μιλήσεις με κάποιον σήμερα στην Ευρώπη για το προσφυγικό, σε ποιο τηλέφωνο καλείς; Για αυτό φτάσαμε να λέμε: Ποια Σένγκεν, ποια Ευρώπη. Η πρώτη καταργήθηκε σε μια νύχτα και η δεύτερη αναρωτιέται αν τελικά θα έχει την ίδια τύχη.

*O Ιγνάτιος Καϊτετζίδης είναι δήμαρχος Πυλαίας-Χορτιάτη, αντιπρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών της ΚΕΔΕ

To άρθρο, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Δημοκρατία