Η σύλληψη και εκτόπιση των 296 Σερραίων από τη χούντα

Το κολαστήριο της Γυάρου

του Σπύρου Κουζινόπουλου
Όσα χρόνια κι αν περάσουν δεν πρόκειται οι Έλληνες να σβήσουν από τη μνήμη τους τις εικόνες νύχτας Αγίου Βαρθολομαίου που διαδραματίστηκαν στη χώρα εκείνη την καταραμένη 21η Απριλίου 1967 με τις χιλιάδες συλλήψεις πολιτών για τις δημοκρατικές τους ιδέες. O άλλοτε βουλευτής Σερρών της ΕΔΑ, Θανάσης Παπαθανασίου (1912-2005), σε ένα βιβλίο του με τίτλο "Το οδοιπορικό ενός αγωνιστή", περιέγραψε σε αδρές γραμμές το τι συνέβη κατά την εκδήλωση του πραξικοπήματος στην πόλη των Σερρών, τους χώρους κράτησης των 300 περίπου μελών της ΕΔΑ και της Νεολαίας Λαμπράκη που είχαν συλληφθεί από τα όργανα της Ασφάλειας στο νομό Σερρών για "αντεθνική δράση".

Επίσης, τους φόβους που υπήρχαν για ενδεχόμενη εκτέλεση των συλληφθέντων, τη μεταφορά με στρατιωτικά καμιόνια στο λιμάνι των Ελευθερών Καβάλας και την βίαιη επιβίβασή τους στο αρματαγωγό "Σάμος", μαζί με τους άλλους κρατούμενους από τη χούντα αγωνιστές της Αριστεράς που κατάγονταν από την Ανατολική Μακεδονία-Θράκη και τέλος τη μεταγωγή και την εκτόπισή τους στο ξερονήσι της Γυάρου.

Η μαρτυρία του Κώστα Παπανικολάου      

Στο σημείο αυτό, αξίζει να παρεμβάλουμε τη μαρτυρία ενός άλλου στελέχους της ΕΔΑ που κατάγονταν από το νομό Σερρών, του Κώστα Παπανικολάου, που είχε επίσης συλληφθεί στις Σέρρες και περιέγραψε τις συνθήκες υπό τις οποίες έγινε η μεταφορά των εκτοπιζόμενων Σερραίων πατριωτών:
Στο νομό Σερρών συνελήφθησαν συνολικά 296 άτομα. Ανάμεσά τους βρίσκονταν αρκετοί άρρωστοι και υπερήλικες, καθώς επίσης και οκτώ γυναίκες, μία από τις οποίες, η Μεταξία Κουζινοπούλου, με ακατάσχετη αιμορραγία. Από τα αστυνομικά τμήματα όπου κρατήθηκαν τις πρώτες δύο ημέρες, 150 συλληφθέντες μεταφέρθηκαν στην Εμπορική Σχολή, η οποία είχε μετατραπεί από τους πραξικοπηματίες σε φυλακή. Άλλοι οδηγήθηκαν σε μια παλιά καπναποθήκη και άλλοι στους στρατώνες πεζικού. Ήταν Μεγάλη Πέμπτη, οι καμπάνες χτυπούσαν πένθιμα και στις εκκλησίες έψαλλαν "Σήμερον κρεμάται επί ξύλου...", όταν δόθηκε η εντολή για την εκ νέου μεταφορά των συλληφθέντων. Δύο-δύο δέθηκαν με χειροπέδες και σχοινιά και 1967 χρόνια μετά τη σταύρωση του Χριστού, οι σταυροί στήνονταν ξανά, αυτή τη φορά για τους αγωνιστές της Δημοκρατίας. Ένας νέος Γολγοθάς άρχιζε από το λιμάνι των Ελευθερών Καβάλας όπου οδηγήθηκαν οι Σερραίοι δημοκράτες μέχρι τη Γυάρο όπου κατέληξαν. 1

Θανάσης Παπαθανασίου

H περιγραφή του Θανάση Παπαθανασίου
Ας παρακολουθήσουμε όμως την εξιστόρηση από τον Θανάση Παπαθανασίου των γεγονότων εκείνης της αποφράδας ημέρας στην πόλη των Σερρών αλλά και τα όσα επακολούθησαν:
Το πρωί της 21ης Απριλίου 1967 πήγα στα γραφεία της ΕΔΑ (σ.σ. Σερρών). Εκεί έμαθα ότι στρατιώτες φύλαγαν τα γραφεία του Ταχυδρομείου, το Διοικητήριο της πόλης, το κεντρικό κατάστημα της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδας και άλλα επίκαιρα σημεία. Στα γραφεία βρήκα το στέλεχος της ΕΔΑ, Χαράλαμπο Σαραντίδη και πολλούς νέους της Νεολαίας Λαμπράκη και οπαδούς της ΕΔΑ. [...]
Την ώρα που τακτοποιούσαμε μερικά πράγματα στα γραφεία (κάψιμο ορισμένων στοιχείων και βιβλίων), ένας γνωστός ασφαλίτης με δύο νεοστρατολογηθέντες πολίτες με περιβραχιόνια, μπήκαν στα γραφεία και απευθυνόμενοι σε μένα είπαν: "Παπαθανασίου σε ζητά ο Διοικητής της Ασφάλειας". Καλά, τους είπα, σε λίγο θα πάω. "Άστα αυτά που ξέρεις Παπαθανασίου. Συλλαμβάνεσαι και συ και ο Σαραντίδης και θα οδηγηθείτε στην Ασφάλεια. Στην απάντησή μου ότι δεν έχουν το δικαίωμα να με συλλάβουν χωρίς ένταλμα σύλληψής μας από την εισαγγελική αρχή, μας πήραν άρον-άρον και μας πήγαν στο Οικονομικό Γυμνάσιο της πόλης. Ο αριθμός έφτασε αρχικά περίπου στους 50 συλληφθέντες της πόλης που τους έφεραν όλους εκεί. Μας φύλαγαν στρατιώτες με επικεφαλής τους έναν Ταγματάρχη. Οι αγριάδες των στρατιωτών, τα σπρωξίματα, οι απειλές τους με τα όπλα επί λόγχης και ορισμένοι ξυλοδαρμοί της στιγμής, δημιουργούσαν ένα κλίμα φόβου και ανασφάλειας.
Από κει, ύστερα από 2-3 μέρες μας μετέφεραν σε μια καπναποθήκη έξω από την πόλη, προς το 3ο Σύνταγμα Ιππικού. Δεν ξέραμε ποια θα ήταν η τύχη μας, δεν είχαμε καμιά επαφή με τα σπίτια μας. Την ίδια μέρα με μας, άρχισαν και οι συλλήψεις σε όλα τα χωριά του νομού Σερρών και φυσικά σε όλη την Ελλάδα.
Στην καπναποθήκη μετά την παραμονή μας εκεί για λίγες μέρες, μας μετέφεραν στο χώρο του 3ου Συντάγματος Ιππικού, όπου έφεραν και άλλους συλληφθέντες από τις γύρω περιοχές. Μας μέτρησαν και αλυσοδεμένους ανά δύο, μας ανέβασαν σε στρατιωτικά οχήματα και η φάλαγγα των αυτοκινήτων ξεκίνησε με κατεύθυνση προς τη Νέα Ζίχνη. Μαζί μας υπήρχαν και γυναίκες κρατούμενες. Θυμάμαι μόνο τη Στεργιανή Κρουσόβαλη και τη Μεταξία Κουζινοπούλου.
Όταν η φάλαγγα έφτασε στις στροφές μετά το χωριό Γάζωρο προς τη Νέα Ζίχνη, μέσα στη θεοσκότεινη ήσυχη και σιωπηλή εκείνη βραδιά, μια φοβερή κραυγή τρόμου μιας κρατούμενης γυναίκας, "θα μας σκοτώσουν", συγκλόνισε ολόκληρη τη φάλαγγα. Στιγμιαία χίλιες-δυο σκέψεις πέρασαν από το νου μας. Ήμουνα στο πρώτο όχημα που προηγούνταν της φάλαγγας, δεμένος με το Νίκο Φακή από τη Νιγρίτα. [...]

Φτάσαμε σε ένα λιμάνι έξω από την Καβάλα τα ξημερώματα. Εκεί είδαμε κρατούμενους να επιβιβάζονται σε ένα πλοίο, από άλλες περιοχές. Ήρθε και η σειρά μας και όλοι μαζί, αφού μας έλυσαν τις χειροπέδες, αποπλεύσαμε για άγνωστη κατεύθυνση. Στην πορεία πήραμε κάποιο προσανατολισμό. Διασχίσαμε ολόκληρο το Αιγαίο πέλαγος. Φτάσαμε στο ακατοίκητο νησί Γυάρο, που βρίσκεται ανάμεσα στα νησιά Κέα και Τήνο. Είναι ένα ξερονήσι άγονο, χωρίς πόσιμο νερό που το ανεμοδέρνουν βοριάδες και ανεμοθύελλες. Εκεί μας αποβίβασαν. Μας δώσαν σκηνές, χωριστήκαμε κατά περιοχές και αρχίσαμε το στήσιμο των σκηνών. [...] 2


1. Παπανικολάου Κώστας, Με τις λόγχες στα πλευρά, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1980, σ. 128 και επίσης Κουζινόπουλος Σπύρος, Μελανές κηλίδες στην ιστορία της Θεσσαλονίκης, ΙΑΝΟΣ, Θεσσαλονίκη 2017, σ. 181
2. Θανάσης Παπαθανασίου, Το οδοιπορικό ενός αγωνιστή, Έκδοση ΚΟΘ του ΚΚΕ, χ.χ., σ. 135-138