Ουρές για «λαϊκό ψωμί» στην Τουρκία του Ερντογάν

του Μιχάλη Ψύλου

Παρά το κρύο και τη βροχή, η ουρά συνεχώς μεγαλώνει μπροστά από το κιόσκι που γράφει «Halk Ekmek»- «Λαϊκό ψωμί», στη συνοικία Καρτάλ της Κωνσταντινούπολης. Εκατοντάδες άνθρωποι περιμένουν υπομονετικά να αγοράσουν επιδοτούμενο ψωμί από το Δήμο της Κωνσταντινούπολης, στη μισή τιμή σε σχέση με τα κανονικά αρτοποιεία. «Οι τιμές του ψωμιού στα αρτοποιεία έχουν αυξηθεί τρομερά. Ο κόσμος έρχεται μαζικά εδώ για να το αγοράσει πιο φτηνά», λέει ο υπάλληλος του Δήμου, που επιβλέπει τη διαδικασία.

Το «λαϊκό ψωμί» προσφέρει ο Δήμος της Κωνσταντινούπολης από το 1978, σε διάφορα σημεία της πόλης. Με τον υψηλό πληθωρισμό να εξανεμίζει τα πενιχρά εισοδήματα και τις τιμές στα βασικά είδη πρώτης ανάγκης στα ύψη, οι ουρές είναι καθημερινά πλέον, πολύ μεγάλες. Το καρβέλι των 250 γραμμαρίων κοστίζει εδώ 1,25 τουρκικές λίρες (γύρω στα έξι λεπτά του ευρώ), ενώ στα κανονικά αρτοποιεία, πάνω από  2,50 λίρες. Σύμφωνα με το συνδικάτο των αρτοποιών, η τιμή στο αλεύρι εκτινάχθηκε κατά 85% από τον Απρίλιο έως τον Νοέμβριο - με αποτέλεσμα η τιμή του ψωμιού να αυξηθεί.

Οι περισσότεροι κάτοικοι φεύγουν από τα κιόσκια για τα σπίτια τους με τέσσερις –πέντε φρατζόλες σε μια πλαστική σακούλα. Από ντροπή ή θυμό, αρνούνται να μιλήσουν στους δημοσιογράφους, που καταγράφουν τις σκηνές. Οι περισσότεροι κρύβουν τα πρόσωπά τους κάτω από τις κουκούλες τους και πίσω από ομπρέλες.

Ανάλογες εικόνες και στις γειτονιές της Άγκυρας, όπου επίσης ο Δήμος της πρωτεύουσας διαθέτει επιδοτούμενο ψωμί στους δημότες. Τόσο στην Κωνσταντινούπολη, όσο και στην Αγκυρα, οι δήμοι ελέγχονται από την αντιπολίτευση. Δήμαρχος στην Πόλη είναι ο Εκρέμ Ιμάμογλου και στην Αγκυρα ο Μανσούρ Γιαβάς που προσπαθούν να βοηθήσουν όσο μπορούν τους δημότες. Οι τιμές των βασικών τροφίμων όπως το ηλιέλαιο, τα αυγά και το βούτυρο έχουν σχεδόν διπλασιαστεί μέσα σε ένα χρόνο.

Σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία του Δήμου της Κωνσταντινούπολης, οι τιμές αυξήθηκαν κατά 50% τον τελευταίο χρόνο.

Αδειο το καλάθι της νοικοκυράς

Πίσω από αυτές τις εικόνες υπάρχει μία αιτία: η πλήρης κατάρρευση της τουρκικής λίρας, η οποία- παρά την εκπληκτική ενίσχυσή της από την περασμένη Τρίτη- έχει χάσει τη μισή της αξία από την αρχή του χρόνου, ως αποτέλεσμα της νομισματικής πολιτικής του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που στοχεύει στη μείωση των επιτοκίων με κάθε κόστος.

Για να αντισταθμίσει την τεράστια απώλεια αγοραστικής δύναμης που υπέστησαν οι Τούρκοι, η κυβέρνηση ανακοίνωσε αύξηση 50% στον κατώτατο μισθό, αν και θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να αντιμετωπιστεί η ανεξέλεγκτη αύξηση του πληθωρισμού.

Την ίδια ώρα, «το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών είναι μεγαλύτερο από ποτέ. Επειδή ο πληθωρισμός επηρεάζει πολύ περισσότερο αυτούς που ζουν με κατώτατο μισθό ή αυτούς που εργάζονται για το μεροκάματο», εξηγεί ο Σεβάλ Σενέρ, από τη ΜΚΟ Deep Poverty Network. Μόνο στην Κωνσταντινούπολη, υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 1,3 εκατομμύρια εργαζόμενοι χωρίς κοινωνική προστασία, που πληρώνονται με… μαύρα και δεν θα μπορέσουν να επωφεληθούν από την αύξηση του κατώτατου μισθού.

 Εργαζόμενοι του Δήμου Κωνσταντινούπολης ετοιμάζουν το επιδοτούμενο ψωμί. 

Στα ύψη η λαϊκή δυσαρέσκεια

Η κατάσταση αυτή έχει ενισχύσει τη δυσαρέσκεια, παρά το γεγονός ότι Πρόεδρος Ερντογάν ανακοίνωσε μέτρα για την διασφάλιση των καταθέσεων σε λίρες Η κυβέρνηση θέλει να δώσει την εντύπωση ότι η υποτίμηση της λίρας έφτασε στο τέλος της προκειμένου να σταματήσει η «δολαριοποίηση» του εθνικού νομίσματος. Η κεμαλική εφημερίδα Yenicag εκτιμά ότι «η ζήτηση για δολάρια θα συνεχίσει να αυξάνεται. Το AKP θα καταλήξει να χάσει τις εκλογές, ο λαός θα γίνει φτωχότερος και μόνο λίγες εταιρείες κοντά στο AKP θα γίνουν πλουσιότερες». O οικονομολόγος Μουσταφά Σενμέζ υπενθυμίζει ότι η τουρκική οικονομία χρειάζεται να εισάγει για να παράγει και αυτές οι εισαγωγές πρέπει να πληρώνονται σε δολάρια, ευρώ ή άλλα σκληρά νομίσματα, κάτι που τελικά οδηγεί σε αύξηση των τιμών. «Αν ανέβει το δολάριο, ανεβαίνει η τιμή του κοτόπουλου. Οι ζωοτροφές εισάγονται και πληρώνονται σε δολάρια», τονίζει.

Ο Τούρκος Πρόεδρος εξακολουθεί πάντως απτόητος την πορεία του και η χώρα βιώνει την τέλεια νομισματική κρίση ,σύμφωνα με τα οικονομικά εγχειρίδια. Στις αρχές Δεκεμβρίου, ανακοίνωσε το « νέο του οικονομικό μοντέλο», με βάση τις «συνταγές» της Κίνας και άλλων ασιατικών οικονομιών τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Στόχος του  Τούρκου προέδρου είναι να μειώσει το κόστος δανεισμού για τις εταιρείες και να εκμεταλλευτεί την υποτίμηση της λίρας για να μετατρέψει την Τουρκία σε εξαγωγική δύναμη. «Δεν υπάρχει μοντέλο και δεν υπάρχει τίποτα. Ο Ερντογάν δεν μπορεί να ελέγξει την κατάσταση και έχει εφεύρει αυτή την ιστορία του νέου οικονομικού μοντέλου», λέει ο οικονομολόγος Μουσταφά Σενμέζ. «Φυσικά υπάρχουν τέτοια μοντέλα, αλλά δεν μπορούν να εφαρμοστούν σε αυτό το πλαίσιο αστάθειας στην οποία κανείς δεν ξέρει ποιες θα είναι οι τιμές ή η συναλλαγματική ισοτιμία την επόμενη εβδομάδα, πράγμα που σημαίνει ότι ουδείς μπορεί να σχεδιάσει την οικονομία», προσθέτει ο Τούρκος οικονομολόγος. Όλα τα συστατικά της κρίσης βρίσκονται εδώ: ασυνάρτητη οικονομική πολιτική, απώλεια αξιοπιστίας και ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας και πλήρης δυσπιστία από τις αγορές.

Αντιδρούν και οι «μαύροι Τούρκοι»

Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι η οικονομία είναι το αδύνατο σημείο του και ότι κινδυνεύει να μην επανεκλεγεί στις προεδρικές εκλογές του 2023. Και γι αυτό καταφεύγει όλο και περισσότερο στον αυταρχισμό. Τις τελευταίες εβδομάδες, τρεις YouTubers που ρωτούσαν για την οικονομική κατάσταση των πολιτών , συνελήφθησαν και τους επιβλήθηκε κατ' οίκον περιορισμός. Ένας άνδρας που κατέβασε το πορτρέτο του Ερντογάν και το πέταξε στο έδαφος, φυλακίστηκε. Ενας πολίτης από το Ρίζε , την πόλη από την οποία κατάγεται η οικογένεια του Ερντογάν, συνελήφθη αφού παραπονέθηκε σε μια συνέντευξη για την οικονομική κατάσταση. Το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης αποφάσισε μάλιστα να του κόψει το …νερό, σύμφωνα με την εφημερίδα Birgun.

«Η υποτίμηση της τουρκικής λίρας και ο πληθωρισμός έχουν θέσει σε αμφισβήτηση ακόμη και την προνομιακή σχέση που είχε ο Ερντογάν με τους λεγόμενους «μαύρων Τούρκους» στην Ανατολία, που είναι πιστοί και υπάκουοι μουσουλμάνοι και θεωρούνταν πιστοί στο κυβερνών κόμμα AKP», γράφει η εφημερίδα Karar. «Θα μπορούσε η υποτίμηση της λίρας να προκαλέσει αυτό που η τουρκική αντιπολίτευση επιδιώκει από το 2002, δηλαδή την ήττα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Οι επόμενες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές έχουν προγραμματιστεί για τον Ιούνιο του 2023 ,ωστόσο όλοι βλέπουν πλέον ότι οι πρόωρες εκλογές είναι αναπόφευκτες, εκτιμά ο αναλυτής Ογκιούζ Ντεμίρ.