Έφυγε ένας από τους τελευταίους ΕΠΟΝίτες της Θεσσαλονίκης

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Λίγο πριν τελειώσει ο χρόνος, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 98 ετών και κηδεύτηκε στον Τρίλοφο Θεσσαλονίκης, όπου κατοικούσε τις τελευταίες δεκαετίες, ένας από τους τελευταίους επιζώντες ΕΠΟΝίτες της Θεσσαλονίκης, ο Θανάσης Σαξώνης, ένας αγωνιστής της Αριστεράς που παρέμενε ως το τέλος πιστός στις ιδέες του σεμνός, όρθιος και με μυαλό ξουράφι. 

Ο Θανάσης Σαξώνης γεννήθηκε στην κοινότητα Μαρμαρίου του νομού Φθιώτιδας στις 18.1.1924. Ο πατέρας του Γεώργιος Σαξώνης ήταν δάσκαλος και σε μια μετάθεσή του βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου τον ακολούθησε η οικογένειά του. Ο μικρός Θανάσης φοίτησε στο πρακτικό Λύκειο Θεσσαλονίκης ενώ μαθητής Γυμνασίου ακόμη οργανώθηκε στην ΕΠΟΝ αναπτύσσοντας αντιστασιακή δράση κατά των κατακτητών.

Ο Θ. Σαξώνης κατά τη σύλληψή του από την Ασφάλεια 

Στο κολαστήριο των Ες-Ες 

Στις 4 Απριλίου 1944 ενώ βρισκόταν σε αποστολή για την εύρεση δύο χειροβομβίδων της οργάνωσης, συνελήφθη από τους Γερμανούς στην οδό Ορέστου. Οδηγήθηκε για ανάκριση στο αρχηγείο της Γκεστάπο και στη συνέχεια στο κολαστήριο των SS στη Μονάδα 510, στην οδό Βασιλίσσης Όλγας. 

Επί ένα μήνα οι Ναζί με φριχτά βασανιστήρια προσπαθούσαν να του αποσπάσουν πληροφορίες για τους συνεργάτες του, κάτι που δεν κατάφεραν. Στη συνέχεια οδηγήθηκε στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά όπου οι φυλακισμένοι κάθε πρωί άκουγαν τα ονόματα των μελλοθάνατων, μη γνωρίζοντας εάν και οι ίδιοι θα περιλαμβάνονται σε αυτά. 

Στις 6 Ιουνίου, 101 φυλακισμένοι οδηγήθηκαν για εκτέλεση στο 9ο χιλιόμετρο της επαρχιακής οδού Θεσσαλονίκης - Κιλκίς σε αντίποινα για κάποια αντιστασιακή ενέργεια. Ο Θανάσης Σαξώνης δεν περιλαμβάνονταν στη λίστα, όμως τον Αύγουστο του 1944, άκουσε και ο ίδιος το όνομά του και πίστεψε πως είχε έρθει η σειρά του. Όμως αντί για εκτέλεση, μαζί με άλλους οκτώ ομήρους οδηγήθηκαν στον σιδηροδρομικό σταθμό και τοποθετήθηκαν σιδηροδέσμιοι  σε ένα βαγόνι-"κλούβα θανάτου" αμαξοστοιχίας που μετέφερε πολεμοφόδια των κατακτητών. 

Κλεισμένος επί δύο μήνες στην "κλούβα του Θανάτου"

Στην "κλούβα θανάτου" των Ναζί

Οι “κλούβες” με τους κρατούμενους όμηρους των κατακτητών, τοποθετούνταν μπροστά από την ατμομηχανή του τρένου, ώστε σε περίπτωση δολιοφθοράς, να σκοτώνονταν πρώτα οι κρατούμενοι που επέβαιναν σε αυτήν. Η τοποθέτησή τους στην “κλούβα” αποτελούσε μαρτύριο, καθώς ταξίδευαν για ώρες ακάλυπτοι και εκτεθειμένοι χωρίς καμία προστασία, με τις πιό αντίξοες συνθήκες, ενώ γνώριζαν ότι η εκεί παρουσία τους δεν θα απέτρεπε τις αντιστασιακές ομάδες από το έργο τους.

Ο Θ. Σαξώνης με τους συγκρατουμένους του επί δύο μήνες συνόδευαν αμαξοστοιχίες που μετέφεραν πολεμοφόδια λειτουργώντας ως ανθρώπινες ασπίδες για να αποτρέψουν σαμποτάζ των ανταρτών. 

Τον Σεπτέμβριο του 1944, όταν οδηγήθηκε εκ νέου στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά αποφάσισε και κατάφερε να δραπετεύσει, χρησιμοποιώντας πολιτικά ρούχα που βρήκε από συγκρατουμένους του. Μετά από μία εβδομάδα, κατέφυγε στο Λιβάδι Χορτιάτη και ενσωματώθηκε σε ομάδα ανταρτών. Έλαβε μέρος στη μάχη της Γαλάτιστας όπου τραυματίστηκε στον ώμο και το χέρι. Η απελευθέρωση τον βρήκε στο Πολύγυρο Χαλκιδικής όπου υπηρετούσε στο τηλεγραφείο του ΕΛΑΣ.

Μετά την απελευθέρωση εντάχθηκε στο ΚΚΕ και αγωνίστηκε για τις ιδέες του. 

Διάγραμμα του δήθεν "Δικτύου Πληροφοριών του ΚΚΕ στη Θεσσαλονίκη" που  δόθηκε στη δημοσιότητα από την Ασφάλεια.

Κατηγορούμενος για το "Δίκτυο Πληροφοριών"

Το 1948, κατά την περίοδο που η χώρα βρίσκονταν στη δίνη του Εμφυλίου Πολέμου και είχε εξαπολυθεί ένα φοβερό κυνήγι μαγισσών κατά της Αριστεράς, ο Θ. Σαξώνης συνελήφθη μαζί με 72 ακόμη κομμουνιστές της Θεσσαλονίκης με την κατηγορία ότι δρούσε ως μέλος ενός "Δικτύου Πληροφοριών" που δήθεν συγκέντρωνε, σύμφωνα με το κατηγορητήριο των αρχών, πληροφορίες για τις ελληνικές και συμμαχικές δυνάμεις και ότι στην παρακολούθηση που έκαναν "υπήγετο και η χωροφυλακή, οι ΜΑΥ και όλαι αι εθνικόφρονες οργανώσεις"!!.

Ως αρχηγός του δικτύου, εμφανίζονταν από την Ασφάλεια ο τιμημένος με παράσημα ανδρείας Σταύρος Δημητράκος για τον οποίο γράφαμε πρόσφατα.

Τελικά το Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης καταδίκασε στις 28 Απριλίου 1948 τον Σαξώνη σε θάνατο, όμως η απόφαση δεν εκτελέστηκε γιατί η θανατική ποινή που του επιβλήθηκε είχε ληφθεί με ψήφους 3 έναντι 2. Ενώ το Αναθεωρητικό Δικαστήριο με την από 4768/24.6.1951 απόφασή του μείωσε την ποινή σε 5 χρόνια φυλάκιση. Στη συνέχεια  μεταφέρθηκε στη Μακρόνησο από όπου απολύθηκε τον Δεκέμβριο του 1953. 

Ο Θανάσης Σαξώνης ήταν παντρεμένος με την Μαίρη Τσιβιτσιάρη και είχε μία κόρη, τη Λένα.