Ένας ξεσηκωμός του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου της χώρας πριν από 60 χρόνια

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Η μεγαλύτερη στα ελληνικά χρονικά συγκέντρωση των ανθρώπων του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου της χώρας είχε πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 3 Ιουνίου 1963 στο θέατρο «Γιώργος Παπάς» της Αθήνας σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την προ δύο μόλις εβδομάδων δολοφονία στη Θεσσαλονίκη του μαραθωνοδρόμου βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη.

Η συγκέντρωση είχε διοργανωθεί με πρωτοβουλία της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών (ΕΕΛ) και του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών, με ομιλητές τον πρόεδρο της ΕΕΛ, Λέοντα Κουκούλα, τον ποιητή, πεζογράφο και θεατρικό συγγραφέα Μάρκο Αυγέρη, τον σημαντικό ζωγράφο Αλέκο Κοντόπουλο, τον διακεκριμένο ηθοποιό Τζαβαλά Καρούσο, τον πρόεδρο του ΣΕΗ Βασίλη Μεσολογγίτη, τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Θέμο Κορνάρο, τον ποιητή Στάθη Πρωταίο, τον ζωγράφο-καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Γιάννη Βαλαβανίδη και τον διανοούμενο και πρόεδρο της Διεθνούς Ενωσης για τα δικαιώματα του ανθρώπου, Στρατή Σωμερίτη.

Χαρακτηριστικά ήταν την επόμενη μέρα τα δημοσιεύματα των δημοκρατικών εφημερίδων γι’ αυτό το σημαντικό γεγονός. Σταχυολογούμε μερικά από αυτά:

«Αθηναϊκη» 4.6.1963

«Σύσσωμος ο πνευματικός κόσμος της χώρας εναντιούμενος σε κάθε μορφή τυραννίας, καταδίκασε απερίφραστα την δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη».

«Τα Νέα» 4.6.1963

«Η φωνή των πνευματικών ανθρώπων που ακούσθηκε από το θέατρο “Γιώργου Παπά” ήταν μια φωνή οργής κατά των γνωστών και αγνώστων δολοφόνων της Θεσσαλονίκης, ένα σάλπισμα εκστρατείας κατά του φασισμού».

«Το Εθνος» 4.6.1963

«Αθρόα η προσέλευσις του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθετήσεως, κατά την χθεσινήν συγκέντρωσιν με σκοπόν την σύσκεψιν και ανταλλαγήν απόψεων για την έναρξιν αγώνος ο οποίος αποβλέπει εις την εδραίωσιν των δημοκρατικών θεσμών και την εμπέδωσιν της νομιμότητος».

«Η Αυγή» 4.6.1963

«Στη συγκέντρωση προσήλθαν αθρόοι οι κορυφαίοι πνευματικοί άνθρωποι της χώρας καθώς και οι αντιπρόσωποι όλων των γενεών μέχρι τους νέους καλλιτέχνες, ηθοποιούς και μουσικούς. Ακόμη πριν την έναρξη το θέατρο ήταν υπερπλήρες ακόμα και στους διαδρόμους ενώ έξω από την είσοδο είχαν συγκεντρωθεί μερικές εκατοντάδες που δεν μπόρεσαν να μπουν».

«Ελευθερία» 4.6.1963

«Εις την συγκέντρωσιν εξεδόθη διακήρυξις εις την οποίαν τονίζεται ότι η Δημοκρατία διέρχεται δεινή κρίση εις τον τόπον μας και η κορύφωσίς της είναι η τελευταία δολοφονία δημοσίου ανδρός».

Εκπληκτικές συμμετοχές ανθρώπων των Γραμμάτων και Τεχνών.

Παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον τα ονόματα κορυφαίων ανθρώπων των Γραμμάτων και Τεχνών της χώρας που είχαν πάρει μέρος σε εκείνη τη συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Και μεταξύ αυτών και οι:

Κώστας Βάρναλης, Γιάννης Ιμβριώτης, Μελής Νικολαΐδης, Γιάννης Μαγκλής, Μάρκος Αυγέρης, Διδώ Σωτηρίου, Γιάννης Ρίτσος, Στρατής Δούκας, Νίκος Κατηφόρης, Κώστας Σωτηρίου, Ελλη Λαμπρίδη, Λέων Κουκούλας, Λιλή Ιακωβίδη, Στρατής Σωμερίτης, Φώτος Γιοφύλλης, Κώστας Θρακιώτης, Ρόζα Ιμβριώτη, Μιχαήλα (Μικέτα) Αβέρωφ, Γεράσιμος Γρηγόρης, Ελλη Παπαδημητρίου, Θέμος Κορνάρος, Στάθης Πρωταίος, Γιάννης Βαλαβανίδης, Ιουλία Δαβάρα, Χρήστος Λεβάντας (Κυριάκος Χατζηδάκης), Νίκος Παπαπερικλής, Τάσος Βουρνάς, Κώστας Πορφύρης, Γιάννης Μπενέκος, Ασημάκης Πανσέληνος, Κώστας Πετρίδης, Γιάννης Αγγέλου, Γεωργία Δεληγιάννη-Αναστασιάδου, Σωτήρης Παπαδημητρίου, Αγγελος Κασιγόνης, Αλεξάνδρα Γραικιώτη, Ελένη Βοΐσκου, Αντώνης Μάρταλης κ.ά.

Από τη νέα τότε πνευματική γενιά της χώρας ήταν οι:

Τάσος Λειβαδίτης, Λούλα Αναγνωστάκη, Νίκος Καρούζος, Ανδρέας Φραγκιάς, Κώστας Κοτζιάς, Ανδρέας Νενεδάκης, Ζήσης Σκάρος, Γιώργης Σαραντής, Νότης Περγιάλης, Στέλιος Γεράνης, Κώστας Κουλουφάκος, Γ. Ανδρίτσος, Τίτος Πατρίκιος, Μανόλης Λαμπρίδης, Στάθης Πρωταίος, Βικτώρια Θεοδώρου, Πάνος Παναγιωτούνης, Αγγελος Φωκάς, Μανώλης Φουρτούνης, Τ. Σπυρόπουλος, Σ. Ρετσινιάς, Ιάσων Ιωαννίδης, Νάσος Νικόπουλος, Ν. Καράμπελας κ.ά.

Ηταν επίσης εκεί οι ζωγράφοι:

Δημήτρης Γιολδάσης, Αλέκος Κοντόπουλος, Ορέστης Κανέλλης, Μίνως Αργυράκης, Δημήτριος Σακελλαρίδης, Αριστομένης Προβελέγγιος, Μέντης Μποσταντζόγλου, Μ. Τσιμιγκάτος, Λεωνίδας Χριστάκης, Δημήτριος Κοκκινίδης, Σ. Δαλάκος, Γ. Χαΐνης, Δ. Φανός, Γ. Φωκάς και οι τεχνοκριτικοί Γ. Μαρουδής και Λίζα Κόττου.

Οι ηθοποιοί:

Μάνος Κατράκης, Τζαβαλάς Καρούσος, Αλέκος Αλεξανδράκης, Ηρώ Χαντά, Ασπασία Παπαθανασίου, Λυκούργος Καλλέργης, Βασίλης Μεσολογγίτης, Μαλαίνα Ανουσάκη, Γ. Αργύρης, Μηνάς Χρηστίδης, Φραντζέσκα Ιακωβίδη, Αλίκη Γεωργούλη, Κ. Παπάς, Καλή Καλό, Μαρία Φωκά, Στέφανος Ληναίος, Νίκος Ξανθόπουλος, Φοίβος Ταξιάρχης, Κρινιώ Παπά, Νέλη Αγγελίδου, Μαρία Κωνσταντάρου, Ζωρζ Σαρή, Ανέστης Βλάχος, Χρ. Κατσιγιάννης, Καψάλης κ.ά.

Οι σκηνοθέτες: Πέλος Κατσέλης, Τάσος Αλκουλής, Πάνος Παπακυριακόπουλος κ.ά.

Οι συνθέτες: Μίκης Θεοδωράκης, Αλέκος Ξένος κ.ά.

Χαιρετιστήρια μηνύματα είχαν στείλει στην εκδήλωση διαμαρτυρίας του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου της χώρας για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη και οι Δημήτρης Φωτιάδης, Βασίλης Ρώτας, Γιάννης Σκαρίμπας, Μ.Μ. Παπαϊωάννου, Μανόλης Αναγνωστάκης, Βούλα Δαμιανάκου και Σπ. Κόκκινος.