Το υπέροχο πατριωτικό "ΟΧΙ" της ΕΠΟΝ στον αλυτρωτισμό

Μία ιστορική φωτογραφία: Η αντιπροσωπεία της ΕΠΟΝ στον πύργο Νεμπόϊσα του Βελιγραδίου,
όπου μαρτύρησε ο Ρήγας Βελεστινλής. Στο κέντρο ο Πάνος Δημητρίου, αριστερά ο Λευτέρης
Ελευθερίου και δεξιά με τη στρατιωτική στολή του ΕΛΑΣ, ο Χάρης Αντωνιάδης

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Μία υπέροχη πατριωτική στάση της ηγεσίας στη Βόρεια Ελλάδα της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νεολαίας, της θρυλικής ΕΠΟΝ, τις πρώτες ημέρες της απελευθέρωσης της χώρας από τη ναζιστική σκλαβιά και το περήφανο "ΟΧΙ" που βροντοφώναξε, μέσα στα Σκόπια, πριν από 79 χρόνια, σε μία από τις πρώτες μεγάλες δημόσιες αλυτρωτικές επιδείξεις των θιασωτών του υπερεθνικιστικού "Μακεδονισμού".
Ήταν η σθεναρή αντίκρουση από την ηγεσία της μεγαλύτερης στα χρονικά οργάνωσης της ελληνικής νεολαίας, των σχεδίων που είχαν αρχίσει από τότε να υλοποιούνται από τον Τίτο για την κατασκευή μιας πλαστής εθνότητας στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας. Κι όμως για τη στάση τους εκείνη τα στελέχη της ΕΠΟΝ και όλοι οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, καταδιώχτηκαν τα μετεμφυλιακά χρόνια, συκοφαντήθηκαν ως "προδότες" και ως "ΕΑΜοβούλγαροι", κλείστηκαν στις φυλακές και στα στρατόπεδα εξορίας και αρκετοί από αυτούς στήθηκαν και στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Είναι ζωντανό ακόμη στη μνήμη μου ένα περιστατικό που μου είχε περιγράψει πριν σαράντα περίπου χρόνια και το κατέγραψα στο δημοσιογραφικό μου μαγνητόφωνο, το ιστορικό στέλεχος του ΚΚΕ και της Αριστεράς, Πάνος Δημητρίου, που υπήρξε, ακόμη από την τελευταία περίοδο της Κατοχής, γραμματέας της ΕΠΟΝ Μακεδονίας. Το γεγονός εκείνο, μου το είχε επιβεβαιώσει πλήρως και ένας από τους πρωταγωνιστές εκείνης της ιστορίας, ο Καλαμαριώτης Χάρης Αντωνιάδης, από τους επικεφαλής της ομάδας σαμποτέρ της εθνικοαπελευθερωτικής οργάνωσης «Ελευθερία» που είχε δημιουργηθεί στη Θεσσαλονίκη τις πρώτες κιόλας ημέρες της χιτλερικής κατοχής και στη συνέχεια υπήρξε στέλεχος της ΕΠΟΝ Θεσσαλονίκης και του ΕΛΑΣ.

Αποστολή στα Σκόπια

Στον Πάνο Δημητρίου, είχε ανατεθεί στις αρχές Δεκεμβρίου 1944 από την ηγεσία της «Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νεολαίας», να σχηματίσει μία αντιπροσωπεία και να μεταβεί στα Σκόπια, για να εκπροσωπήσει την ΕΠΟΝ σε ένα συνέδριο της λεγόμενης «Μακεδονικής Νεολαίας» που θα πραγματοποιούνταν εκεί. Κι αυτό γιατί στην Αθήνα είχαν ξεσπάσει τα Δεκεμβριανά και εν μέσω των συγκρούσεων ήταν αδύνατο να μετακινηθεί το προεδρείο της Οργάνωσης από την ελληνική πρωτεύουσα.

Κατόπιν αυτού, σχηματίσθηκε μία αντιπροσωπεία από τους Πάνο Δημητρίου, γραμματέα της ΕΠΟΝ Μακεδονίας, Λευτέρη Ελευθερίου γραμματέα της ΕΠΟΝ Θεσσαλονίκης και Χάρη Αντωνιάδη, στέλεχος της ΕΠΟΝ και υπεύθυνο του μηχανισμού της οργάνωσης, βρέθηκε ένα αυτοκίνητο και εξασφαλίσθηκε μία μικρή ποσότητα βενζίνης, που ήταν δυσεύρετη εκείνη την πρώτη μετακατοχική περίοδο και έφτανε μέχρι να πάνε οδικώς μέχρι το Μοναστήρι, όπου θα τους περίμεναν εκπρόσωποι της Σκοπιανής νεολαίας. Η οποία μάλιστα, όταν είχε καλέσει την ΕΠΟΝ στο συνέδριό της, διαβεβαίωνε εγγράφως ότι θα εφοδίαζε την ελληνική αντιπροσωπεία με όσα υγρά καύσιμα χρειάζονταν.

«Πράγματι, φτάσαμε με το αυτοκίνητο μέχρι το Μοναστήρι. Περνώντας όμως τα σύνορα, μας προκάλεσε αλγεινή εντύπωση το γεγονός ότι οι υπερεθνικιστές των Σκοπίων είχαν αναρτημένα σε πολλά σημεία χάρτες που συμπεριλάμβαναν όλη τη Βόρεια Ελλάδα στην επικράτεια της λεγόμενης «Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας», καθώς και τεράστια πανό με αλυτρωτικά συνθήματα, που ευθέως στρέφονταν κατά της χώρας μας».

Τα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας, αποφάσισαν να δώσουν τόπο στην οργή τους μέχρι να φτάσουν στα Σκόπια και να θέσουν το θέμα στους οργανωτές του συνεδρίου.

«Φτάνοντας όμως εκεί, συνέχιζε ο Πάνος Δημητρίου, διαπιστώσαμε ότι η κατάσταση ήταν ακόμα χειρότερη. Δεδομένου ότι όταν άρχισαν οι ομιλίες των συνέδρων, οι περισσότεροι από αυτούς κατέληγαν με την παρότρυνση «να μπούμε στην Ελλάδα για να απελευθερώσουμε τους καταπιεσμένους Μακεδόνες αδελφούς μας».

Aπό τις συγκεντρώσεις στην κεντρική πλατεία των Σκοπίων στις αρχές
του 1945. Σ' αυτές τον πρώτο λόγο είχαν οι υπερεθνικιστές του VMRO

Διάβημα διαμαρτυρίας

Στο πρώτο κιόλας διάλειμμα, οι αντιπρόσωποι της ΕΠΟΝ, κάνουν διάβημα έντονης διαμαρτυρίες στο προεδρείο του συνεδρίου, ζητώντας να σταματήσουν αυτές οι προκλητικές ανθελληνικές ομιλίες. Όταν όμως τα εμπρηστικά κηρύγματα των ομιλητών συνεχίστηκαν, τότε οι Έλληνες αντιπρόσωποι, παρουσιάστηκαν και πάλι στο προεδρείο του συνεδρίου δηλώνοντας ότι θα αποχωρήσουν σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Μετά από αυτό, οι οργανωτές ζήτησαν να κάνει συνάντηση ο επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας με ένα ηγετικό στέλεχος του κόμματος και της κυβέρνησης της γειτονικής χώρας.

«Πράγματι, εξιστορούσε ο Πάνος Δημητρίου, με οδήγησαν στο κυβερνητικό κτήριο των Σκοπίων, όπου ο συνομιλητής μου, μόλις μπήκα στην αίθουσα, άρχισε να μου λέει: «Γιατί διαμαρτύρεστε; Θέλετε τους Άγγλους ιμπεριαλιστές να σκοτώνουν τους συντρόφους σας στην Αθήνα, ή να ενωθείτε με τα αδέλφια σας τους Μακεδόνες;»

Η απάντηση του γραμματέα της ΕΠΟΝ Μακεδονίας ήταν ξεκάθαρη: «Ούτε με τους Άγγλους, ούτε όμως και με τους προπαγανδιστές των ιδεών του αλυτρωτισμού, που με τη δράση τους υπονομεύουν την εθνική κυριαρχία της Ελλάδος, τις σχέσεις καλής γειτονίας και της ειρήνης των λαών, αλλά και την ίδια την υπόθεση του σοσιαλισμού».

 Όταν ο Πάνος Δημητρίου επέστρεψε στο χώρο που γίνονταν το συνέδριο, διαπίστωσε ότι είχε ήδη δημιουργηθεί ένα καθαρά εχθρικό κλίμα για την ελληνική αντιπροσωπεία, ενώ οι ανθελληνικές προκλήσεις από τα μέλη του υυπερεθνικιστικού VMRO αντί να ελαττωθούν, κλιμακώνονταν. Τα στελέχη της ΕΠΟΝ πήραν τότε απόφαση να αποχωρήσουν από το συνέδριο, καταγγέλοντας τον ανθελληνικό χαρακτήρα που αυτό είχε πάρει. Όπως και έγινε.

«Το αποτέλεσμα ήταν η ηγεσία της «Μακεδονικής Νεολαίας», για … τιμωρία, να μην μας δώσει ούτε τη βενζίνη που είχε υποσχεθεί για την επιστροφή μας, με συνέπεια, στις κατηφόρες από τα Σκόπια και μέχρι να φτάσουμε στα ελληνικά σύνορα, να τσουλάμε το αυτοκίνητο για να μας φτάσει η βενζίνη», εξιστορούσε.

Σημειώνεται ότι το ακραίο υπερεθνικιστικό κόμμα VMRO που κυβερνούσε τότε στη γειτονική μας χώρα, ήταν το ίδιο που ως αξιωματική αντιπολίτευση τα τελευταία χρόνια είχε πολεμήσει λυσσαλέα, οργανώνοντας θορυβώδη συλλαλητήρια στη Βόρεια Μακεδονία κατά της ιστορικής συμφωνίας των Πρεσπών από τους Αλέξη Τσίπρα και Ζόραν Ζάεφ, χαρακτηρίζοντάς την ως "προδοτική", το ίδιο που είχαν κάνει εδώ στην Ελλάδα και οι δικοί μας ακραίοι εθνικιστές.

Λίγα βιογραφικά στοιχεία

Ο Πάνος Δημητρίου, μια από τις σημαντικότερες μορφές του κομμουνιστικού κινήματος και της ανανεωτικής αριστεράς στη χώρα μας, γεννήθηκε το 1917 και  το 1933, στα 16 του χρόνια, οργανώθηκε στην ΟΚΝΕ, παραμένοντας μέχρι το τέλος της ζωής του πιστός στις ιδέες του για δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη.

Το 1938, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά, συνελήφθη από την ασφάλεια Θεσσαλονίκης, βασανίστηκε και αρνήθηκε να υπογράψει “δήλωση” με αποτέλεσμα να εξοριστεί στη Φολέγανδρο. Στην εξορία γνωρίστηκε σε βάθος με τη θεωρία του μαρξισμού-λενινισμού. Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα δραπέτευσε και εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ.

Την Πρωτοχρονιά του 1944, αναλαμβάνει υπεύθυνος της ΕΠΟΝ Θεσσαλονίκης,  και λίγο πριν την απελευθέρωση ανέλαβε γραμματέας της ΕΠΟΝ Μακεδονίας-Θράκης. Για να αρχίσει από εκεί μία ανοδική πορεία που τον οδήγησε να γίνει μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ. Μαζί με τους Μήτσο Παρτσαλίδη και Ζήση Ζωγράφο, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κρίση και τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968 στη 12η Ολομέλεια του κόμματος. Ηγήθηκε της ανανεωτικής πτέρυγας, αρχικά στο εξωτερικό και μετά την επάνοδό του στην Ελλάδα, το 1974, μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ εσωτερικού, ως μέλος της Κ.Ε. και του Ε.Ε. Παρέμεινε ενεργός στο χώρο της Αριστεράς μέχρι τις τελευταίες του στιγμές.
Ο Πάνος Δημητρίου έφυγε από τη ζωή στις 2 Φεβρουαρίου 2017, σε ηλικία 100 χρόνων.