Τέσσερα χρόνια από την απώλεια του Μιχάλη Σπυριδάκη

Μορφή του αντιδικτατορικού αγώνα

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Πέρασαν κιόλας τέσσερα χρόνια από την απώλεια του εξαίρετου αγωνιστή του αντιδικτατορικού κινήματος, του υπέροχου ανθρώπου, συντρόφου και καλού φίλου, Μιχάλη Σπυριδάκη. Του αγαπημένου «Μιχαλιού» όσων των γνώρισαν και συμπορεύθηκαν μαζί του στα δύσκολα «πέτρινα χρόνια» της προδικτατορικής περιόδου, των χρόνων της δικτατορίας και της πρώτης περιόδου της μεταπολίτευσης. Στη μνήμη του, παραθέτουμε αποσπάσματα από μαγνητοφωνημένη συνέντευξη που μας είχε παραχωρήσει πριν οκτώ χρόνια, το 2013.

Με παραστατικό τρόπο, στη συνέντευξη εκείνη ο Μιχάλης Σπυριδάκης, στέλεχος του ΚΚΕ,  περιέγραφε  το πώς βίωσε τις πρώτες ώρες του πραξικοπήματος, τις προσπάθειες με μία ομάδα θαρραλέων αγωνιστών του αριστερού δημοκρατικού κινήματος, όπως ο Γιώργης Τσαρουχάς, ο Θόδωρος Καζέλης κ.α., για τη συγκρότηση στη Θεσσαλονίκη αντιδικτατορικού μετώπου κατά των πραξικοπηματιών της χούντας, την πρώτη προκήρυξη που είχε γραφτεί με το χέρι και καλούσε τους Θεσσαλονικείς σε αντίσταση στους αμερικανοκίνητους συνταγματάρχες, αλλά και την οργάνωση του υπέροχου κινήματος κατά της δικτατορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

«Έγινε δικτατορία, πάρε τα μέτρα σου»

Όπως είχε περιγράψει:

«Το πρωϊ της 21^ης Απριλίου 1967, σηκώθηκα όπως όλα τα πρωϊνά για να ετοιμαστώ και να πάω στο πανεπιστήμιο, σε εργαστηριακές ασκήσεις που είχαμε την εποχή εκείνη, ιδιαίτερα στη μαιευτική. Μόλις ετοιμαζόμουνα και ήμουν περίπου έτοιμος να πάρω την τσάντα μου και να βγω έξω, χτυπάει το κουδούνι του σπιτιού, κοιτάζω από το ματάκι  και βλέπω δύο συμφοιτητές οι οποίοι ήταν του Πολυτεχνείου, ο Μανόλης ο Μπιμπλής και η Σούλα η Λαζαρίδου, οι οποίοι ανοίγοντας την πόρτα μου λένε «έγινε δικτατορία, πάρε τα μέτρα σου». Η ώρα θα ήτανε γύρω στις 7,30, εκεί περίπου το πρωί.

Παρατάω τη τσάντα, φεύγω από το σπίτι και δεν ξαναγύρισα πλέον στο σπίτι, διότι κατέβηκα στη μεριά της Μελενίκου, στο χώρο του πανεπιστημίου και στην Εγνατίας, στην περιοχή Συντριβάνι και είδα τα άρματα μάχης με τα όπλα των στρατιωτών να είναι στραμμένα προς τον κόσμο και να είναι σε αναστάτωση ένας κόσμος που δεν είχε μάθει μέχρι εκείνη την ώρα τι είχε συμβεί».

Μετά από εκείνο το πρωϊνό, ο Μιχ. Σπυριδάκης δεν ξαναγύρισε στο σπίτι που διέμενε. Καθώς, όπως μας έλεγε «είχα πάρει την απόφαση να τηρήσω αυτά που λέγαμε στους συνδικαλιστικούς, δημοκρατικούς, λαϊκούς αγώνες που γίνονταν τον προηγούμενο καιρό και νομίζω ότι το χρέος μου ήταν αυτό, να τηρήσουμε με τη στάση μας εκείνα τα οποία λέγαμε. Κι έτσι αποφάσισα να ενεργοποιηθώ, να δράσω ενάντια στη δικτατορία».

Η πρώτη αντιδικτατορική φοιτητική συγκέντρωση

Συνεχίζοντας ο Μιχ. Σπυριδάκης περιέγραφε τις κινήσεις για εντοπισμό των συναγωνιστών του της ΕΔΑ και της «Νεολαίας Λαμπράκη» που είχαν διαφύγει τη σύλληψη:

«Το ίδιο βράδυ γίνανε συναντήσεις με τους φοιτητές που έβρισκα στο δρόμο στην περιοχή γύρω από τη Ροτόντα, πίσω από το πανεπιστήμιο που περιφερόμουνα και πήρα πληροφορίες ποιοι τελικά ήταν πιασμένοι και ποιοι ακόμα αναζητούνταν.

Το ίδιο βράδυ μαζευτήκαμε σε ένα σπίτι στην οδό Φιλίππου, του δικηγόρου Κουτουρούση, που τότε ήταν φοιτητής Νομικής, νεολαίος της ΕΔΑ και «Λαμπράκης» κι αυτός. Μαζεύτηκε ένα πλήθος κόσμου, νεολαίας, κυρίως φοιτητές. Θα ήτανε 100-150 άτομα, οι σκάλες, όλο το διαμέρισμα ήταν ασφυκτικά γεμάτα, ένα μελίσσι ας πούμε. Κι εκεί ανέπτυξα την κατάσταση και την ανάγκη να αλλάξουμε στάση, γιατί άλλαξε σελίδα η ζωή της χώρας μας και επομένως καλούμαστε σε νέες συνθήκες να παλέψουμε. Όλοι, στα όρθια εκεί, συμφωνήσανε όλα τα παιδιά, δεν υπήρξε αντίρρηση σε αυτά που τους είπα.

Το ίδιο βράδυ, πληροφορήθηκα ότι δεν είχε συλληφθεί από τα στελέχη της τότε νεολαίας ο Θόδωρος Καζέλης. Έμαθα που μπορούσα να τον βρω από πληροφορίες που πήρα από άλλους νεολαίους. Και τελικά συναντηθήκαμε το ίδιο βράδυ ή την επομένη σε ένα σπίτι της Ελένης Ιωαννίδου στην οδό Βλαχάβα, πάνω από την Ολυμπιάδος.

Εκεί πια, με την ευθύνη του Θόδωρου Καζέλη ο οποίος ήταν ανώτερο καθοδηγητικό στέλεχος της νεολαίας Λαμπράκη στην περιφέρεια της Μακεδονίας, έγινε η επιλογή των μελών, των «Λαμπράκηδων» που θα στελέχωναν, θα είχαν την ευθύνη της οργάνωσης του αντιδικτατορικού αγώνα στις νέες συνθήκες».

Ομιλητής σε εκδήλωση για τη δικτατορία

Η συνάντηση με τον Γιώργη Τσαρουχά

Το ίδιο βράδυ, Σπυριδάκης και Καζέλης, μαθαίνουν ότι δεν είχε συλληφθεί  και ο πρώην βουλευτής της αριστεράς, Γιώργης Τσαρουχάς. Μετά από μία συνάντηση του Μιχαλιού με την κόρη του Τσαρουχά, την Καίτη, γίνονται προσπάθειες για τον εντοπισμό του, τον βρίσκουν, και με ένα αυτοκίνητο τον μεταφέρουν από το σπίτι που κρυβόταν σε άλλο πιο ασφαλές σημείο.

«Έτσι λοιπόν, παραλάβαμε τον Γιώργη Τσαρουχά και τον πήγαμε στο σπίτι του φοιτητή Χρήστου Σιδηρόπουλου. Τις μέρες εκείνες, ήταν πια Σάββατο του Λαζάρου, έφευγαν οι φοιτητές για τα χωριά και μας δώσανε το κλειδί. Μπήκαμε μέσα εγώ, ο Γιώργης ο Τσαρουχάς και ο Θοδωρής ο Καζέλης και φιλοξενηθήκαμε μόνοι μας στο σπίτι απουσιάζοντος του φοιτητή ο οποίος είχε πάει στα Γρεβενά που ήταν η καταγωγή του, για τις γιορτές του Πάσχα.

Όλες λοιπόν τις γιορτές του Πάσχα, τη Μεγάλη Εβδομάδα και την εβδομάδα του Θωμά, μετά το Πάσχα, την βγάλαμε στο σπίτι αυτό. Εγώ, ο Καζέλης, ο Γιώργης ο Τσαρουχάς και αν δεν απατώμαι ήταν κι ένας τέταρτος, πιθανόν, αν δεν με γελάει η μνήμη μου, ήταν ή ο Γιάννης ο Γρηγοριάδης ή ο Γιάννης Χαλκίδης.

Από τη μεταφορά συλληφθέντων αγωνιστών του αντιδικτατορικού κινήματος

Η πρώτη προκήρυξη αντίστασης στη χούντα

Εκεί βέβαια με δική του πρωτοβουλία, συντάξαμε και την πρώτη προκήρυξη προς το λαό της Θεσσαλονίκης. Ο Γιώργης ήταν αυτός που την επεξεργάστηκε, μας τη διάβασε με τον Καζέλη, είπαμε κάποιες παρατηρήσεις, γνώμες κλπ. Τελικά καταλήξαμε στο κείμενο της προκήρυξης. Το πρόβλημα ήτανε πως θα την τυπώναμε. Δεν υπήρχε κανένα μέσο. Δεν υπήρχε ούτε πολύγραφος, ούτε γραφομηχανή, δεν είχαμε τίποτα. Και βρήκαμε τη λύση να πάρουμε καρμπόν και με τα χέρια εγώ, ο Τσαρουχάς και ο Καζέλης, αντιγράφαμε και με το καρμπόν βγάζαμε αντίτυπα της χειρόγραφης προκήρυξης την οποία είχε γράψει ο Τσαρουχάς.

Την προκήρυξη, που καλούσε το λαό στον αντιδικτατορικό αγώνα, τη γράψαμε στο πνεύμα των ανακοινώσεων που είχαμε καταφέρει να ακούσουμε  από το σταθμό «Φωνή της Αλήθειας» του ΚΚΕ, αλλά και την προκήρυξη που είχε βγάλει και ο Μίκης Θεοδωράκης τότε και τη μετέδιδαν τα ξένα ραδιόφωνα.

Την πολλαπλασιάσαμε σε μερικές δεκάδες αντίγραφα με τα καρμπόν και την δώσαμε κι εγώ και ο Θοδωρής με όποιες επαφές είχε και δίναμε συστάσεις να πάρουν καρμπόν και να την αντιγράψουν για να πολλαπλασιαστεί. Αυτός ήταν ο τρόπος. Δεν είχαμε τίποτα άλλο».

Στη διάρκεια της συμβίωσης με τον Τσαρουχά, πληροφορούνται οι Σπυριδάκης και Καζέλης, ότι ο πρώην βουλευτής, πριν ακόμη την κήρυξη της δικτατορίας, είχε οριστεί με απόφαση του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ, ως υπεύθυνος της παράνομης δουλειάς για την περιοχή της Βόρειας Ελλάδας σε περίπτωση που θα προέκυπτε κάποια ανώμαλη κατάσταση στη χώρα

Μεταξύ των "39" του ΠΑΜ και του "Ρήγα Φεραίου" στο έκτακτο στρατοδικείο, ήταν και ο Σπυριδάκης

Ο αντιδικτατορικός αγώνας στο ΑΠΘ

Στον καταμερισμό που γίνεται αμέσως μετά τη συγκρότηση του «Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου Θεσσαλονίκης», ο Σπυριδάκης ανέλαβε υπεύθυνος για τη δουλειά γενικά στη νεολαία και ιδιαίτερα στους φοιτητές. Μας έλεγε λοιπόν σ’ εκείνη τη συνέντευξη:

«Η δράση της αντιδικτατορικής οργάνωσης στο χώρο του πανεπιστημίου, από το καλοκαίρι του 1967 μέχρι και το καλοκαίρι του 1968, και μετά τη σύλληψη τη δική μου, ήταν πάρα πολύ πλούσια. Γράφαμε συνθήματα στους τοίχους των πανεπιστημιακών κτιρίων. Μοιράζαμε προκηρύξεις. Κάναμε μία τεράστια κινητοποίηση με δεκάδες αντιδικτατορικούς συναγωνιστές, φοιτητές του πανεπιστημίου στο χώρο όλης της πανεπιστημιούπολης.

Σε 6-7 κτίρια είχαμε ετοιμάσει και κρεμάσαμε πανό, μέσα στα οποία είχαμε γεμίσει τα πανό αυτά με προκηρύξεις και με ένα μηχανισμό να ξετυλιχτούν αυτόματα τα πανό και να ξεχυθούν οι προκηρύξεις στον προαύλιο χώρο των κτιρίων του πανεπιστημίου. Είχαμε πραγματικά δημιουργήσει μία τεράστια αίσθηση σε όλο τον πανεπιστημιακό κόσμο, γιατί αυτή η εκδήλωση κινητοποίησε δεκάδες μηχανοκίνητους αστυνομικούς και στρατιωτικούς με τζέημς, με μοτοσυκλέτες, με τζιπάκια. Δεκάδες αξιωματικοί της διωκτικής υπηρεσίας της ΚΥΠ και της ασφάλειας κατακλύσανε το πανεπιστήμιο και κλείσανε τις πόρτες προκειμένου να κάνουν έλεγχο σε όλο τον κόσμο που ήταν μέσα στο χώρο για να συλλάβουν τους αγωνιστές της αντιδικτατορικής πάλης οι οποίοι κάνανε αυτή την εκδήλωση».   

Δυστυχώς εκείνη η δραστηριότητα ανακόπτεται με τη σύλληψη του Μιχάλη Σπυριδάκη και δεκάδων αγωνιστών του ΠΑΜ Θεσσαλονίκης, το οποίο είχε τις δυναμικότερες οργανώσεις στην πόλη. Μέσα στη διετία 1968-69 συνελήφθησαν και υποβλήθηκαν σε μεσαιωνικά βασανιστήρια με φάλαγγα, ηλεκτροσόκ, εικονικές εκτελέσεις κ.α., πάνω από εκατό άτομα. Και στη συνέχεια σύρθηκαν με τον περίφημο αναγκαστικό νόμο του εμφυλίου 509 «περί μέτρων ασφαλείας του κράτους κλπ» σε τρεις δίκες: Η μία με 41 κατηγορούμενους (υπόθεση δολοφονίας Γιάννη Χαλκίδη), η δεύτερη με 39 και η Τρίτη με άλλους 17 συλληφθέντες. Συνολικά δε  97 μέλη του ΠΑΜ καταδικάστηκαν από ισόβια μέχρι πολύχρονες ποινές. 

Η έναρξη της δίκης των "39" στο έκτακτο στρατοδικείο Θεσσαλονίκης

Ο Μιχάλης Σπυριδάκης παραπέμφθηκε να δικαστεί στο έκτακτο στρατοδικείο Θεσσαλονίκης, μετά τη σύλληψή του το Μάϊο του 1968, στη «δίκη των 39» μελών και στελεχών του ΠΑΜ Θεσσαλονίκης και του «Ρήγα Φεραίου» που έγινε ένα χρόνο αργότερα, τον Μάϊο του 1969 και είχε καταδικαστεί σε κάθειρξη 16,5 χρόνων, ενώ στους συγκατηγορουμένους του Αλέκο Παπαλεξίου, Σωκράτη Στεφανίδη, Αργύρη Μπάρα και Νίκο Μιχαηλίδη είχε επιβληθεί η ποινή των ισόβιων δεσμών. 
Είχαν καταδικαστεί ακόμη: Δημήτρης Τσεμεκίδης (25 χρόνια κάθειρξη), Θεόδωρος Καζέλης (20 χρόνια), Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης (20 χρόνια), Γιάννης Γρηγοριάδης (15,5), Γιώργος Μιχαλογιάννης (13), Πολύδωρος Βοϊτσίδης (11,5 χρόνια), Τάκης Παπαλεξίου (10,5 χρόνια), Σωτήρης Τσιακμάκης (10), Στέφανος Μιχαηλίδης (10), Κώστας Τόμτσης (8,5), Ισμήνη Τσιούτσια (8,5), Γιώργος Αναστασίου (8 χρόνια), Χαράλαμπος Ζιώγας (8), Γιάννης Γκιρκούδης (7), Λάκης Προγκίδης (6), Γιάννης Πίτυρης (6), Περικλής Τερζής (6), Θεμιστοκλής Παπαζώης (5), Αναστασία Γεωργούλια (4,5 χρόνια), Θωμάς Βασιλειάδης (4), Ελένη Στεφανίδου (4), Βλαδίμηρος Γραμματικόπουλος (3), Δημήτρης Χατζηγιάννης (2,5), Χρήστος Αντώνογλου (2), Δημήτρης Σταματόπουλος (13 μήνες),  Γιώργος Δρανδάκης (5 χρόνια με αναστολή), Γιώργος Κομψόπουλος (5 χρόνια με αναστολή), Βασίλης Ισσόπουλος (3 χρ. με αναστολή), Γαρέφης Δελήγκας (3 χρόνια με αναστολή). Τέλος σε εκτόπιση καταδικάστηκαν οι Βασίλης Μάστορας (5 χρόνια), Θωμάς Οικονόμου (2,5 χρόνια) και Χρήστος Χριστοδούλου (2 χρόνια)  

             

Περισσότερα για τη ζωή και δράση του Μιχάλη Σπυριδάκη διαβάστε εδώ:

http://farosthermaikou.blogspot.gr/2017/01/blog-post_6.html