Το "Τάμα του Έθνους", το 1821 και η χούντα

του Σπύρου Κουυζινόπουλου

Ο γιορτασμός των 203 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 και την εθνική παλιγγενεσία, φέρνει στο νου το περιβόητο «Τάμα του Έθνους», ένα φαραωνικού τύπου ναό που διαφήμιζε ότι θα κατασκευάσει η χούντα για να θυμίζει τη σημαντική επέτειο της εθνεγερσίας, συγκέντρωσε τεράστια ποσά για την ανέγερσή του τα οποία στη συνέχεια κατασπαταλήθηκαν και κατέληξαν στις τσέπες "ημετέρων".

Ολόκληρος ο θίασος των δικτατόρων (Παπαδόπουλος, Παττακός, Μακαρέζος και σία σε μακέτα του "τάματος"

Το «Τάμα του έθνους» υπήρξε ένα από τα διασημότερα σκάνδαλα της χούντας και αφορούσε την ανέγερση μνημειώδους εκκλησίας στα Τουρκοβούνια, κάτι που είχε εξαγγελθεί από τον δικτάτορα Γιώργο Παπαδόπουλο το 1968, ως "έκφραση της ευγνωμοσύνης του λαού προς τον Θεό για την απελευθέρωσή του από τους Τούρκους". Ένας ναός που όπως προπαγάνδιζαν οι χουντικοί, "θα ήταν ορατός σε όλη την Αθήνα, ισάξιος του Παρθενώνα". Το σχέδιο αναγόταν σε μια «υπόσχεση» που είχε δοθεί το μακρινό 1829 στη Δ΄ Εθνοσυνέλευση στο Άργος και επαναλήφθηκε από ορισμένους πολιτικούς σε ταραγμένες εποχές.

Για τη συγκέντρωση πόρων, η δικτατορία της 21ης Απριλίου είχε προχωρήσει στη σύσταση «Ειδικού Ταμείου» στο οποίο τελικά συγκεντρώθηκαν 453,3 εκατομμύρια δραχμές, τεράστιο ποσό για την εποχή, από δωρεές, δάνεια και επιχορήγηση από τον προϋπολογισμό, τα οποία… δαπανήθηκαν σε μελέτες και άλλα έξοδα. Όπως ανέφερε σε δημοσίευμά της η εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, στις 26 Ιανουαρίου 1974, «φαίνεται ότι ο Ναός του Σωτήρος, που πρόκειται να ανεγερθεί πάνω στα Τουρκοβούνια, θα είναι απ’ τους πιο θαυματουργούς στη χώρα μας. Γιατί, πριν ακόμα κτισθεί, πριν καν γίνουν τα σχέδια για την κατασκευή του, δαπανήθηκαν –λες από θαύμα– τα 406 εκατομμύρια δραχμές από τα 453 εκατομμύρια που είχαν τελικά συγκεντρωθεί».

Η προπαγάνδα της δικτατορίας

Για το πόσο προπαγανδιστικά αξιοποίησε η χούντα εκείνη την εξαγγελία της, είναι αποκαλυπτικό ένα απόσπασμα από την «Ηχώ των Ενόπλων Δυνάμεων» (3.6.73):

«Ο Ναός του Σωτήρος Χριστού, αφ’ ενός μεν υλοποιεί την υπόσχεσιν που έδωσε το Έθνος προς τον Θεό, και αφ’ ετέρου θ’ αποτελέσει, μετά την οικοδόμησίν του, το τρίτο αρχιτεκτονικό οικοδόμημα των Αθηνών, μετά τον κλασικό Παρθενώνα και τον Βυζαντινό Λυκαβηττό».

Πάντως η επιστημονική κοινότητα των 1.857 Ελλήνων αρχιτεκτόνων δεν φάνηκε να δείχνει τον ίδιο ενθουσιασμό. Τρεις διαδοχικοί διαγωνισμοί «προσχεδίων» και «ιδεών» μεταξύ 1970 και 1973 κατέληξαν σε φιάσκο: παρά τα τεράστια «βραβεία» που τους συνόδευαν (από 300.000 μέχρι 5.000.000 δραχμές, όταν ο μέσος μισθός του ιδιωτικού τομέα ήταν γύρω στις 4.000 δραχμές), οι προτάσεις που υποβλήθηκαν ήταν αντίστοιχα 7, 35 και 31. Τελικά και οι τρεις διαγωνισμοί κηρύχθηκαν άγονοι – μάλλον δίκαια, αν κρίνουμε από τις μακέτες που δημοσιεύθηκαν μεταδικτατορικά στο «Αντί» (30.11.74). Ακόμη κι έτσι, 3.650.000 δραχμές διανεμήθηκαν σε ελάσσονες «επαίνους».

Και χαρτονόμισμα αξίας 500 δραχμών από την Εθνική Τράπεζα για το "Τάμα του Έθνους"

Κατασπατάληση σε “δαπάνες διοικήσεως”

Σύμφωνα με τον τελικό απολογισμό του που δημοσιεύθηκε μετά την ανατροπή του Παπαδόπουλου στην εφημερίδα Εστία, στις 19 Ιανουαρίου 1974, το «Ταμείο» εισέπραξε συνολικά 453.300.000 δρχ: 45,5 εκατομμύρια ως επιχορήγηση απ’ τον τακτικό προϋπολογισμό, 180 εκατομμύρια από «δωρεές, εισφορές, κλπ» και 230 εκατομμύρια σε δάνεια.

Ένα μέρος των «εισφορών» ήταν επίσης δημόσιο χρήμα (η Αγροτική Τράπεζα «πρόσφερε» π.χ. 10 εκατομμύρια), ενώ το υπόλοιπο προήλθε από το υστέρημα του φιλοχρίστου και φιλοθεάμονος κοινού – όπως ο συνταξιούχος δημόσιος υπάλληλος που θυσίασε στο «Τάμα» ολόκληρο το εφάπαξ του (109.455 δρχ), εισπράττοντας «τα συγχαρητήρια του πρωθυπουργού δια του υπουργού Προεδρίας» («Νέα» 31.12.68).

Μία από τις μακέτες που υποβλήθηκαν για το "Τάμα" και αμείφθηκε με εκατοντάδες χιλιάδες, θύμιζε... γυναικείο καπέλο

Σύμφωνα ωστόσο με τον ίδιο απολογισμό, το 90% των εσόδων είχε ήδη καταναλωθεί σε απαλλοτριώσεις, «δαπάνες μελετών», προπαρασκευαστικά έργα και «δαπάνες διοικήσεως και λειτουργίας»!

Έτσι λοιπόν, μπορεί ο φαραωνικός ναός να μην κτίστηκε ποτέ, αλλά γέμισαν οι τσέπες των χουντικών. Στην ανώτατη επιτροπή για το «Τάμα του Έθνους» πρόεδρος ήταν ο Παπαδόπουλος και μέλη οι Παττακός, Μακαρέζος και ο εκλεκτός του καθεστώτος Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος.

Μια άλλη μακέτα έμοιαζε με ... τούρτα

Φαγοπότι με το “καλημέρα” από τη χούντα

Οι Χουντικοί είχαν βέβαια ξεκινήσει το φαγοπότι με το καλημέρα. Μία από τις πρώτες αποφάσεις της Χούντας αφορούσε την αύξηση του μισθού του πρωθυπουργού από 23.600 σε 45.000 δραχμές και των υπουργών από 22.400 δραχμές σε 35.000 δραχμές. Θέσπισαν μάλιστα και «εκτός έδρας» της τάξως των 1.000 και 850 δραχμών αντιστοίχως και μετά άρχισαν τις περιοδείες, για να εισπράττουν.

Εκτός όμως από τις εξωπραγματικές αυξήσεις στους μισθούς τους, ήθελαν και τσάμπα σπίτια. Έτσι, το 1970 θεσμοθετήθηκε η παροχή κατοικίας για αξιωματικούς, που είχαν διαδραματίσει εξέχοντα ρόλο στο πραξικόπημα. Παράλληλα, διήγαγαν σκανδαλωδώς πολυτελή βίο, με έξοδα φυσικά του Κράτους, όπως έχουν αποκαλύψει η Δέσποινα Παπαδοπούλου και η Ντέλλα Ρουφογάλη.

Πρόταση που υποβλήθηκε για το "Τάμα" και θύμιζε... τζαμί

Τα σάπια κρέατα του Μπαλόπουλου

Ένα ακόμη οικονομικό -και όχι μόνο- σκάνδαλο, ήταν αυτό με τα σάπια κρέατα του στρατιωτικού Μιχάλη Μπαλόπουλου, ο οποίος ήταν υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας, αρμόδιος για θέματα εμπορίου το 1972-1973. Το 1975 καταδικάστηκε για εισαγωγή ακατάλληλων για την υγεία κρεάτων από την Αργεντινή, σε συνεργασία με μεγαλέμπορους της Ροδεσίας. Μάλιστα, ο Παττακός είχε εκδώσει διαταγή απαγόρευσης διάθεσης ντόπιου κρέατος, προκειμένου να απορροφηθούν τα εισαγόμενα του Μπαλόπουλου, τα οποία είχαν αρχίσει να σαπίζουν και να βρωμάνε.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2012 η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος αποφάσισε να ανεγείρει μεγαλοπρεπή καθεδρικό ναό "κατόπιν αιτήματος μητροπολιτών, και αφού στάθμισε «τις πνευματικές ανάγκες του ορθόδοξου ελληνικού λαού" ενώ στις 13 Φεβρουαρίου του 2017 το θέμα ανακινήθηκε εκ νέου, όταν 16 βουλευτές του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας κατέθεσαν σχετικό ερώτημα στη Βουλή των Ελλήνων, για να το αποσύρουν όμως, στη συνέχεια, λόγω των αντιδράσεων που προκλήθηκαν.