Η απελευθέρωση του Έβρου από τους Ναζί πριν 79 χρόνια

Οι πρώτοι αντάρτες εισέρχονται στο Διδυμότειχο, ακολουθούμενοι από κατοίκους με νταούλια και σημαίες

Πριν 79 χρόνια, στα τέλη Αυγούστου 1944, οι δυνάμεις των ανταρτών του ΕΛΑΣ με συντονισμένες επιθέσεις κατά των γερμανικών στρατιωτικών μονάδων σε ολόκληρο τον Έβρο, πετυχαίνουν την απελευθέρωση από τους κατακτητές του ακριτικού αυτού νομού, ενώ συνολικά στις επιχειρήσεις για την απελευθέρωση του Έβρου, οι Γερμανοί είχαν 400 νεκρούς και πολλούς ακόμα τραυματίες.

Οι πρώτοι αντάρτες του Έβρου στην Αντίσταση, 1943. Από δεξιά ο Κώστας 

Ζησάκης  από την Κυανή και ο Οδυσσέας Δεληγιάννης από το Πύθιο, δίπλα του.

Για να θυμηθούμε εκείνο το σημαντικό ιστορικό γεγονός, παραθέτουμε στη συνέχεια ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Βαγγέλη Κασάπη «Στον κόρφο της Γκύμπρενας, χρονικό της Εθνικής Αντίστασης στον Έβρο», που είχε κυκλοφορήσει στα 1977 από τις εκδόσεις Κάλβος:

Ο πρώτος νομός που απελευθερώθηκε από τον ΕΛΑΣ ήταν ο νομός Έβρου και η πρώτη περιοχή ήταν η περιοχή του Διδυμοτείχου. Ακολούθησαν οι Φέρες, Σουφλί, Αλεξανδρούπολη (από τις 28 Αυγούστου ως τις 3 Σεπτέμβρη, 1944) και τα τμήματα του ΕΛΑΣ του Έβρου συνεχίσανε την πορεία τους για να ενισχύσουν τα τμήματα του ΕΛΑΣ της Ανατολικής Μακεδονίας.

Το 81ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ στις εθνικοαπελευθερωτικές μάχες του Έβρου με οργανωμένη μάχιμη δύναμη 600 περίπου ανδρών με οπλισμό συνηθισμένο, δίχως πολυβόλα, οπλοπολυβόλα, όλμους, κ.λπ., κατόρθωσε ν' αποσυνθέσει στον Έβρο τριπλάσιες γερμανικές δυνάμεις, άριστα εκπαιδευμένες και άρτια εξοπλισμένες με σύγχρονα πολεμικά μέσα: τανκς, θωρακισμένα αυτοκίνητα, ελαφρά άρματα μάχης, αεροπορία. Και δεν θα διέφευγε κανείς αν δεν υπήρχε η ενίσχυση της μηχανοκίνητης φάλαγγας του Αιγαίου.

Απελευθέρωσε τον Έβρο νωρίτερα από κάθε άλλη περιοχή της Ελλάδας και σε συνέχεια με τις δυνάμεις του και με τη βοήθεια που έδωσε, συντέλεσε στη γρηγορότερη απελευθέρωση των ελληνικών βουλγαροκρατούμενων εδαφών της Δυτικής Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας.

Γενικά στις επιχειρήσεις, που κράτησαν μια βδομάδα, από τις 28 Αυγούστου ως τις 3 Σεπτέμβρη 1944, για την απελευθέρωση του νομού Έβρου από τους χιτλερικούς επιδρομείς, σκοτώθηκαν πάνω από 150, τραυματίστηκαν πολύ περισσότεροι κι αιχμαλωτίστηκαν 410 Γερμανοί στρατιώτες κι αξιωματικοί. Κυριεύτηκε άφθονο, παντός είδους πολεμικό υλικό, που μ' αυτό αρχικά έφτασε η δύναμη του 81ου Συντάγματος σε 3.500 κι αργότερα από λάφυρα του Τσαούς Αντών ξεπέρασε τους 5.000 άνδρες.

Στο πολεμικό υλικό που κυριεύτηκε, θα πρέπει να προστεθούν τεράστιες ποσότητες ζάχαρη, καπνός, αλεύρι, φάρμακα, καύσιμα, τσιμέντα, σιδερικά, τηλεπικοινωνιακά υλικά, δύο μεγάλοι σιδηροδρομικοί συρμοί με βαγόνια φορτωμένα διάφορα αγαθά, 28 άθικτα φορτηγά αυτοκίνητα και κούρσες, πάρα πολλές μοτοσυκλέτες και ποδήλατα και άφθονο σιδηροδρομικό υλικό. Συνολικές δικές μας απώλειες 8 νεκροί, 12 τραυματίες και πολλά καμένα σπίτια κατά μήκος της δημοσιάς από το Σουφλί ως την Αλεξανδρούπολη.

ΕΛΑΣ και Βούλγαροι παρτιζάνοι κατά των Γερμανών

Στη μάχη του Σουφλί πολέμησαν γενναία και Bούλγαροι παρτιζάνοι στο πλευρό των ΕΛΑΣιτών. Αλλά πώς βρέθηκαν και πολέμησαν στις τάξεις μας; Η αδυναμία των Γερμανών ν' αντιμετωπίσουν το αντάρτικο, τους εξανάγκασε να ενθαρρύνουν και να σπρώξουν σε αντιπερισπαστική δράση σε βάρος μας τα βόρεια βουλγαρικά μεθοριακά φυλάκια.

 Οι επιδρομές των φυλακίων αυτών στη ελεύθερη ζώνη μας οδήγησαν όπως είναι γνωστό σε αντίποινα, στην αρπαγή δύο βουλγάρικων φυλακίων συνολικής δύναμης 18 ανδρών. Οι απαχθέντες απ' τα φυλάκια Βούλγαροι στρατιώτες, αγρότες στην πλειοψηφία τους, στην ολιγόχρονη διάρκεια της αιχμαλωσίας τους σαν απλοί και αγνοί άνθρωποι, αφομοιώθηκαν με τους αντάρτες μας.

Με την καλή συμπεριφορά και τη διαφωτιστική δουλειά των ΕΛΑΣιτών καθώς και των προοδευτικών Βουλγάρων στρατιωτών και πολιτών, που αγανακτισμένοι από τα αίσχη του βουλγάρικου μοναρχοφασισμού σε βάρος των Ελλήνων πήραν το όπλο τους και βγήκαν στο βουνό, είδαν την αλήθεια και το δίκιο μας και πολέμησαν ηρωικά στο πλευρό μας ενάντια στη γερμανοβουλγάρικη φασιστική κατοχή.

Η ιστορία στη διάρκεια της μακρόχρονης υποδούλωσης των δύο λαών έχει να παρουσιάσει πολλές περιπτώσεις που Έλληνες και Βούλγαροι πολέμησαν στο ίδιο χαράκωμα για τη λευτεριά σε πείσμα της σοβινιστικής προπαγάνδας και από τις δύο πλευρές.

Η επανάσταση του 1821 αναφέρει πολλούς Βουλγάρους που πολέμησαν γενναία μαζί με τους Έλληνες εναντίον των τούρκων κατακτητών. Σα σύνδεση των παλιών με τους καινούργιους ιστορικούς αγώνες των δύο λαών και σαν ελάχιστο φόρο τιμής στους αντιφασίστες Βούλγαρους παρτιζάνους που ηρωικά και μ' αυτοθυσία πάλεψαν στο πλευρό μας κι έχυσαν το αίμα τους δίπλα στο δικό μας για το ξεσκλάβωμα του λαού μας, θεωρώ αγωνιστική και διεθνιστική υποχρέωσή μου ν' αναφερθώ στη συμμετοχή τους στις μάχες του Σουφλίου κατά των Γερμανών. Και σαν παράδειγμα προς μίμηση και για τους δύο λαούς θ' αναφέρω μερικά από τα ονόματά τους.

Οι Βούλγαροι αντάρτες της δύναμης του 81ο Συντάγματος, οργανωμένοι σε δικό τους λόχο με τ' όνομα του εθνικού τους ήρωα Βασίλ Λέφσκι, σ' όλη την κατοχική περίοδο συναγωνίζονταν σε γενναιότητα κι αυτοθυσία τους Έλληνες παρτιζάνους και σε τίποτα δεν υστέρησαν απ' αυτούς. Κι όταν ήρθε η αποφασιστική στιγμή της αναμέτρησης και της εξόφλησης των λογαριασμών με τους Γερμανούς, η διοίκηση του ΕΛΑΣ, ύστερα από επιθυμία των Βουλγάρων στις τάξεις του ανταρτών, πρότεινε στη διοίκηση του 81ου Συντάγματος να τους δοθεί ο δυσκολότερος τομέας μάχης και η πιο επικίνδυνη αποστολή. Εμείς τους απαντήσαμε, ότι αυτό που ζητούσαν είναι απαράδεχτο κι ο τομέας μάχης που θα τους δοθεί είναι ζήτημα της διοίκησης του Συντάγματος.

Οι Βούλγαροι, λοχαγός Κωνσταντίν Γκεωργκίεφ Γκεμιτζίεφ κι ο πολιτικός επίτροπος Στόγιο Ιβανόφ Μπέλκιν απάντησαν στη διοίκηση του Συντάγματος: Η γνώμη του λόχου μας είναι ότι η διοίκηση του Συντάγματος δεν έχει το δικαίωμα ν' αρνηθεί την πρότασή μας γιατί πρώτα απ' όλα και πάνω απ' όλα για μας τους Βούλγαρους παρτιζάνους είναι ζήτημα αγωνιστικής τιμής και διεθνιστικής υποχρέωσης να πολεμήσουμε στο πλευρό σας δύο φορές περισσότερο τους εχθρούς του ελληνικού και βουλγάρικου λαού, δίνοντας αν χρειαστεί και τη ζωή μας, για την απελευθέρωση του ελληνικού λαού από τη Γερμανοβουλγάρικη κατοχή. Εφόσον δεν ικανοποιείτε την επιθυμία μας, σύντροφοι, αφαιρείτε τη μοναδική δυνατότητα να διαχωρίσουμε, με τον αγώνα μας κατά της ξένης κατοχής, τη θέση μας από το βουλγάρικο μοναρχοφασισμό για τα αίσχη του οποίου σε βάρος του ελληνικού λαού νιώθουμε ντροπή. Πρέπει να καταλάβετε ότι για μας και το βουλγάρικο λαό, που υποφέρει και παλεύει κάτω από τον ίδιο ζυγό, δεν είναι αρκετό το γεγονός της κατάταξής μας στις τάξεις των Ελλήνων ανταρτών.

Εκείνο που έχει ξεχωριστή βαρύτητα και που με την επιστροφή μας στην απελευθερωμένη από το μοναρχοφασισμό, Βουλγαρία, στα σίγουρα θα μας ζητηθεί από το βουλγάρικο λαό, είναι η προσφορά μας στον πόλεμο κατά του φασισμού και της ξένης κατοχής'.

Έλληνες και Βούλγαροι αντάρτες του 81ου Συν/τος
του ΕΛΑΣ στο απελευθερωμένο Διδυμότειχο

Μπροστά σε μία τέτοια ευγενική αγωνιστική επιμονή των Βουλγάρων συντρόφων, η διοίκηση του Συντάγματος με καταφανή συγκίνηση ανακάλεσε την αρχική άρνησή της, τους συγχάρηκε και ικανοποίησε την επιθυμία τους. Και για να τους βοηθήσει ν' ανταποκριθούν στη δύσκολη ηρωική αποστολή τους που τους ανέθεσε, τους εφοδίασε με ανάλογο οπλισμό απ' τον καλύτερο που διέθετε. Και πραγματικά, με την έναρξη της μάχης κατά των Γερμανών Σουφλί, όσο και στις επιχειρήσεις ενάντια στη μηχανοκίνητη φάλαγγα, που είχε κινηθεί για την ενίσχυση των πολιορκημένων στο Σουφλί Γερμανών, οι Βούλγαροι αντάρτες στάθηκαν στο αγωνιστικό τους ύψος και τίμησαν τα όπλα τους.

Οι Έλληνες αντάρτες, που πήραν μέρος στις μάχες Σουφλί, είχαν κι έχουν να λένε για τον ηρωισμό, την πρωτοβουλία, την αυτοθυσία και το πείσμα τους στη φωτιά της μάχης. Το άλικο αίμα των Βουλγάρων παρτιζάνων τραυματιών που έσμιξε με το αίμα των δικών μας παλληκαριών, πότισε γόνιμα το έδαφος πάνω στο οποίο γρήγορα ασφαλώς θ' αναπτυχθεί και θα ριζώσει βαθιά για το καλό των δύο λαών το δέντρο της συμφιλίωσης.

(αποσπάσματα από το βιβλίο «Στον κόρφο της Γκύμπρενας, χρονικό της Εθνικής Αντίστασης στον Έβρο», Βαγγέλης Κασάπης (Κρίτων), τ. Β', Κάλβος, Αθήνα 1977, σ.σ. 234-237)