Τρία περιστατικά προπαγάνδας για την Αντίσταση στη Βορ. Ελλάδα

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Κάποια σημαντικά ζητήματα σχετικά με την προπαγάνδα στα χρόνια της Αντίστασης και της απελευθέρωσης στη Βόρεια Ελλάδα, είχαμε τη δυνατότητα να αναπτύξουμε με παρέμβασή μας στην ημερίδα που πραγματοποιήθηκε  στο κτήριο της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, με αφορμή την επέτειο απελευθέρωσης της Αθήνας από τον γερμανικό ζυγό, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Η Αθήνα ελεύθερη».

Αναφέρουμε παρακάτω τα τρία θέματα που θίξαμε, για να δώσουμε απαντήσεις και σε ερωτήματα που τέθηκαν κατά την ημερίδα:

1.Η εξέγερση της Δράμας τη νύχτα της 28 προς 29 Σεπτεμβρίου 1941:

Επρόκειτο για μία γνήσια ηρωική λαϊκή εξέγερση, που καταπνίγηκε στο αίμα, με 3.000 εκτελεσμένους, η πρώτη μαζική πράξη αντίστασης που σημειώθηκε στην κατεχόμενη από τους ναζί Ευρώπη. Ένας ξεσηκωμός, πρόωρος ίσως, που όμως είχε σημαντικά οφέλη για την Ελλάδα, καθώς ακύρωσε τα όποια επιχειρήματα της Βουλγαρίας περί εθνικών και πληθυσμιακών δικαιωμάτων στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης και αποθάρρυνε εποίκους από τη Βουλγαρία να εγκατασταθούν εκεί και να αλλοιώσουν την πληθυσμιακή της σύνθεση. Κι όμως, εκείνη η εξέγερση συκοφαντήθηκε επί μισό και πλέον αιώνα από πολλές πλευρές, οι συνεργάτες των Βουλγάρων στην κατάπνιξη του ξεσηκωμού, έγιναν μετά την Κατοχή «ήρωες» και βουλευτές στο ελληνικό κοινοβούλιο, ενώ οι αγωνιστές που πήραν μέρος στην εξέγερση και έγραψαν σελίδες εποποιίας στην αντίσταση κατά των Βουλγάρων κατακτητών, κατηγορήθηκαν στο πλαίσιο της πιο άθλιας προπαγάνδας ως … «ΕΑΜοβούλγαροι», «Βουλγαροκομμουνιστές», «πράκτορες της ΟΧΡΑΝΑ» και άλλα παρεμφερή.

2. Η οργάνωση «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»:

Ήταν η πρώτη εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση στην Ελλάδα και όλη την κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη. Δημιουργήθηκε στη Θεσσαλονίκη ένα μόλις μήνα μετά την είσοδο και την κατοχή της από τους Γερμανούς κατακτητές, στις 15 Μαίου 1941, με πρωτοβουλία του «Μακεδονικού Γραφείου» του ΚΚΕ, τη συμμετοχή προσωπικοτήτων από άλλους πολιτικούς χώρους και στρατιωτικό αρχηγό τον συνταγματάρχη Δημήτριο Ψαρρό. Μια οργάνωση η οποία είχε καταφέρει συντριπτικά χτυπήματα κατά των χιτλερικών, με συνεχείς ανατινάξεις στρατιωτικών χώρων των Ναζί, πράξεις δολιοφθοράς και τη δημιουργία τμημάτων στο πανεπιστήμιο, τους εργαζόμενους, τις συνοικίες κλπ. Κι όμως, η υπέροχη αυτή δράση της «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ» αποσιωπάται συστηματικά από κάποιους που θέλουν για δικές τους σκοπιμότητες η Αντίσταση να ξεκινάει από την Αθήνα και άλλους που προσπαθούν να «αποδείξουν» με το ζόρι ότι το αντιστασιακό κίνημα στην Ελλάδα εμφανίστηκε μετά τον Ιούλιο του 1941 και ύστερα από την επίθεση του Χίτλερ κατά της Ρωσίας.

3. Οι Άγγλοι στην απελευθερωμένη Θεσσαλονίκη:

Όπως είναι σε όλους γνωστό, οι ανταρτικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ μπήκαν στη Θεσσαλονίκη στις 30 Οκτωβρίου 1944, ελευθερώνοντάς την, ύστερα από απόφαση της διοίκησης της Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό αρχηγό τον στρατηγό Ευριπίδη Μπακιρτζή και καπετάνιο τον Μάρκο Βαφειάδη, να μην υπακούσουν στις εντολές της ηγεσίας που ήθελε να παραμείνουν οι ανταρτικές δυνάμεις στις παρυφές της πόλης, σε εφαρμογή της συμφωνίας της Καζέρτας. Και μόλις 11 ημέρες αργότερα εισήλθε στην πόλη μία μονάδα του Βρετανικού στρατού, η οποία μάλιστα αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από Ινδούς στρατιώτες. Και όμως, επί πολλές ημέρες το ραδιόφωνο του BBC μετέδιδε την είδηση ότι … «ο βρετανικός στρατός απελευθέρωσε τη Θεσσαλονίκη από τους Γερμανούς», αποφεύγοντας να κάνει την παραμικρή αναφορά στο ρόλο των ανταρτών

Οι εργασίες της ημερίδας

Κατά τα άλλα να πούμε ότι στην απόλυτα πετυχημένη ημερίδα μίλησαν καθηγητές πανεπιστημίου για τον Τύπο της εποχής και την προπαγάνδα η οποία δρούσε ως όργανο τρομοκρατίας των κατακτητών στον ελληνικό λαό. 

Στον σύντομο χαιρετισμό του, ο γενικός γραμματέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, Λευτέρης Κρέτσος, αναφέρθηκε στη συμβολή της ΓΓΕΕ με το αρχειακό της υλικό, στις εκδηλώσεις της επετείου απελευθέρωσης της χώρας από τα ναζιστικά στρατεύματα, σημειώνοντας ότι η Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας θα είναι παρούσα σε κάθε μεγάλη ιστορική στιγμή.

Μια συμβολή σε μία μάχη ιδεών, όπως υπογράμμισε ο Λ. Κρέτσος, η οποία δεν υπάρχει στα περισσότερα Μέσα Ενημέρωσης και κανάλια. Ο γενικός γραμματέας Ενημέρωσης είπε, ότι πρέπει να αναλογιστούμε τους πρωταγωνιστές εκείνης της περιόδου, μη ξεχνώντας ότι εκείνα τα χρόνια υπήρξαν Έλληνες δοσίλογοι οι οποίοι αργότερα βρήκαν θέση στο ελληνικό κράτος, ενώ εξέφρασε το αίσθημα φιλίας και προς τους συμμάχους, αλλά κυρίως προς το ΕΑΜ. «Τιμούμε συνολικά τον ελληνικό λαό για τους αγώνες που έδωσε για ελευθερία, δημοκρατία, αξιοσύνη» δήλωσε χαρακτηριστικά ο Λ. Κρέτσος. «Κανένας αγώνας δεν χάνεται, αν πρώτα δεν δοθεί, πάντα με γνώμονα τη λαϊκή βούληση και συμφέρον» είπε, κλείνοντας τον χαιρετισμό του.

Στην ημερίδα παρουσιάστηκε ένα 12λεπτο ντοκιμαντέρ, το οποίο επιμελήθηκε ο Στέλιος Κυμιωνής (επιμελητής των οπτικοακουστικών συλλογών της ΓΓΕΕ), ενώ η καθηγήτρια Βασιλική Λάζου, μέσα από ένα φωτογραφικό αφιέρωμα το οποίο υπάρχει ακόμα σε βρετανική συλλογή, αναφέρθηκε στον τρόπο που οι Βρετανοί επιχείρησαν να παρουσιάσουν τα γεγονότα, μέσα από τον φωτογραφικό φακό, για εξυπηρέτηση των δικών τους πολιτικών συμφερόντων. Μίλησε επίσης για την επιμονή των Βρετανών να διαλύσουν το ΕΑΜ και την τεράστια κοινωνική επιρροή που ασκούσε στην ελληνική κοινωνία.

Μεγάλη μερίδα του τότε προπαγανδιστικού Τύπου- ελληνικού και γερμανικού- «άνθησε» στην Κρήτη, όπως ανέφερε ο καθηγητής του ΑΠΘ, Γιάννης Σκαλιδάκης. Ο καθηγητής ανέφερε ότι ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έπαιξε μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη της προπαγάνδας και στη διαμόρφωση μυαλών και συνειδήσεων, με αποκορύφωμα τη ναζιστική κατοχή στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η οποία, με κύριους αντιπάλους τον μπολσεβικισμό και τον ιουδαϊσμό, επιχείρησε τεράστιας κλίμακας τρομοκρατία στους λαούς, με γνήσιους συνοδοιπόρους τους, ντόπιους δοσίλογους σε θέσεις ευθύνης. Άλλοι εκδότες εφημερίδων, όπως ο διευθυντής της τότε προπαγανδιστικής φυλλάδας «Κρητικός κήρυξ», ο οποίος και εκτελέστηκε από τους αντάρτες, και άλλοι επιμελητές κειμένων, δήμαρχοι και νομάρχες.

Να σημειωθεί τέλος, ότι η ημερίδα πλαισιώθηκε από την έκθεση φωτογραφίας, με τίτλο «Πρόσωπα του πολέμου. Ελλάδα 1940 – 1944: Από την Κατοχή στην Απελευθέρωση».