Το έκτακτο στρατοδικείο και οι εκτελέσεις στις Σέρρες την περίοδο του Εμφυλίου

Του Σπύρου Κουζινόπουλου

Ο χώρος του Πεδίου Βολής του Συντάγματος Πεζικού των Σερρών, όπου γίνονταν οι εκτελέσεις πολιτικών κρατουμένων στα πέτρινα χρόνια του Εμφυλίου, εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα από τον Στρατό.

Ένα από τα 27 Έκτακτα Στρατοδικεία που είχαν δημιουργηθεί σε διαφορετικές περιοχές της χώρας την ανώμαλη περίοδο 1946-1949 που η χώρα ζούσε τον αιματηρό Εμφύλιο πόλεμο, ήταν και το Έκτακτο Στρατοδικείο Σερρών. Το οποίο από τις πρώτες μέρες λειτουργίας του, το 1946, δίκασε εκατοντάδες Σερραίους, κυρίως αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και πάνω από εκατό από αυτούς, τους καταδίκασε σε θάνατο για να οδηγηθούν στη συνέχεια στο εκτελεστικό απόσπασμα..

Μία από τις εκτελέσεις που είχαν προκαλέσει αίσθηση όχι μόνο στην περιοχή αλλά και σε ολόκληρη τη χώρα, ήταν και η εκτέλεση ενός από τα πιο γνωστά στελέχη του ΚΚΕ και του αντιστασιακού κινήματος, του Γραμματέα του ΕΑΜ Μακεδονίας και της Περιφερειακής Επιτροπής Σερρών του ΚΚΕ, Σταύρου (Παντελή) Γουσίδη. Μετά την καταδίκη του σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο Σερρών στις 14 Ιουνίου 1947, είχε ξεσηκωθεί θύελλα διαμαρτυριών σε όλη τη χώρα αλλά και πολλά ευρωπαϊκά κράτη, κάτω από τις οποίες το υπουργείο Δικαιοσύνης είχε διατάξει την αναστολή της εκτέλεσης. Όμως μόλις κατακάθισε η σκόνη από τις διαμαρτυρίες αυτές, ανάμεσα στις οποίες ήταν και πολλών Βρετανών βουλευτών, οι αρχές προχώρησαν ενάμισι μήνα μετά, στις 30 Ιουλίου 1947 στην εκτέλεση του Γουσίδη και των συντρόφων του.

Οι κατηγορίες των προσαγόμενων κατηγορουμένων στο Έκτακτο Στρατοδικείο Σερρών διέφεραν από τις κατηγορίες των άλλων γεωγραφικών περιοχών. Ενώ το κύριο στοιχείο των κατηγοριών των άλλων περιοχών ήταν παράβαση του Γ΄ ψηφίσματος και του ΑΝ 509, στα Σέρρας είχε σαν κυρίαρχο στοιχείο τη «συμμετοχή σε προδοτικές οργανώσεις», ή πάλι την «απόσπαση, όλου ή μέρους της χώρας», «εσχάτη προδοσία» κ.λπ. Και αυτό υπήρχε σ’ όλες τις δίκες μέχρι τις 22/10/49. Από δε τη 2/11/49 επανέρχονται το Γ΄ ψήφισμα, με τις  κατηγορίες περί «ανατροπής του κοινωνικού καθεστώτος» κ.λπ.

Οι πρώτες καταδίκες σε θάνατο σε όλη τη χώρα κατά την ανώμαλη περίοδο μετά την απελευθέρωση και οι πρώτες εκτελέσεις είχαν γίνει από το Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης που οδήγησαν στην εκτέλεση στις 17 Ιουλίου 1946 δύο αγροτών από το Κιλκίς. Ακολούθησε δύο εβδομάδες αργότερα, στις 30 Ιουλίου 1946 το Έκτακτο Στρατοδικείο Σερρών  που καταδίκασε σε θάνατον τρεις αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης από τη Νέας Ζίχνη, οι οποίοι καθώς καταδιώκονταν από ακροδεξιές συμμορίες που δρούσαν στην περιοχή κατέφυγαν στο βουνό για να γλιτώσουν. Επρόκειτο για τους αγρότες καπνοπαραγωγούς Ιωάννη Παπαεπαμεινώνδα ή Νάκο, πατέρα τεσσάρων παιδιών και Πέτρο Μενέξη, πατέρα τριών παιδιών, καθώς και τον 18χρονο μαθητή Γυμνασίου, Νικόλαο Βότση. Μαζί τους δικάζονταν και οι συγχωριανοί τους Νικόλαος Ντούσκος, Γεώργιος Θεολόγου, Παύλος Τσακαλίδης, Νικόλαος Τσακίρης, Σωτήρης Μανόγλου και Δημήτριος Τζαντζής που καταδικάστηκαν από το στρατοδικείο σε ισόβια δεσμά.

Η εκτέλεση των τριών θανατοποινιτών, είχε γίνει λίγες μόλις μέρες αργότερα, στις 5 το πρωί της Δευτέρας 5 Αυγούστου 1946 στο πεδίο βολής πίσω από τους στρατώνες του Συντάγματος Πεζικού των Σερρών. 1

Οι τρεις πρώτοι Σερραίοι που εκτελέστηκαν στα χρόνια του Εμφυλίου, αλυσσοδεμένοι ακόμη και την
ύστατη ΄ώρα, περιμένουν τα βόλια του αποσπάσματος που θα κόψουν το νήμα της ζωής τους.  Διακρίνονται
από αριστερά: Νικόλαος Βότσης, Ιωάννης Παπαεπαμεινώνδας ή Νάκος και  Πέτρος Μενέξης. 

Μϊα περιγραφή της εκτέλεσης

Στην εφημερίδα Μακεδονία της επόμενης μέρας δημοσιεύθηκε μία πολύ παραστατική περιγραφή του τελετουργικού της εκτέλεσης, όπως την μετέδωσε ο ανταποκριτής της στα Σέρρας με τα αρχικά Κ.Χ.Π., καθώς και φωτογραφία με τους τρεις εκτελεσμένους λίγο πριν ακουστεί το παράγγελμα «πυρ». Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της εφημερίδας:

Είναι η ώρα 4,15’ και τα πάντα είναι έτοιμα. Έξω από την σιδερόφρακτη πόρτα της φυλακής, περιμένει ένα στρατιωτικόν αυτοκίνητον, περιστοιχιζόμενον από ισχυράν φρουράν. Ο Άγιος Πέτρος του ανθρωπολογικού μουσείου Σερρών, ο διευθυντής των φυλακών, ξεκλειδώνει και οι τρεις οδηγούνται σιδηροδέσμιοι εις το αυτοκίνητον, εις το οποίον κι’ εμείς λαμβάνομεν θέσιν δίπλα εις τον Βότσην.

Εκκίνησις. Όλοι καπνιζουν ατάραχοι και απαθείς. Μ¨ονον ο Μενέξης φαίνεται ταραγμένος, ίσως να θυμήθηκε τα παιδιά του εκείνην την ώραν. Ο τροχός κυλά με γοργόν ρυθμόν και μας φέρνει εις τον τόπον της εκτελέσεως, εις το πεδίον βολής. Όρθιοι και ευθυτενείς οι μελλοθάνατοι… Ο αρχιμανδρίτης κ. Κύριλλος Σοφτάς ωάλλει την νεκρώσιμον ακολουθίαν. Πλησιάζομεν τον Β¨οτσην και τον ε ρωτώμεν ποια είναι η τελευταία του επιθυμία.

-Να κάμεις μια όμορφη περιγραφή για τη νεολαία της Ζίχνης αλλά και για τα αδέλφια μου και να πεις ότι δεν είμαι ένοχος και δεν θέλω να κάμουν αντεκδικήσεις.

Προσεγγίζομεν τον Νάκον, ο οποίος ισχυρίζεται ότι πολέμησε τον κατακτητή, χωρίς να δικαιολογήσει τα παρακάτω.

-Προσοχή, διατάσσει ο επικεφαλής του αποσπάσματος. Παρουσιάστε άρμ.

Η φρουρά αποδίδει τιμές κατά την ανάγνωσιν της καταδικαστικής αποφάσεως.

-Επί σκοπόν.

Το απόσπασμα προτείνει τα όπλα και ο φωτορεπόρτερ την μηχανή του.

-Πυρ!

Και οι τρεις μετέστησαν εις τον άλλον κόσμον. Ώρα 5 και 3 λεπτά.  2                                                            

Γιούρα το 1950: Σερραίοι εξόριστοι εκτοπισμένοι εκεί από τα χρόνια του Εμφυλίου συγκρότησαν την εθνικοτοπική Σερρών

 
Καταπίεση και απαγόρευση κυκλοφορίας

Ήταν τέτοια η καταπίεση εκείνη την εποχή στο νομό Σερρών, με τη  Διοίκηση Χωροφυλακής να επιβάλλει έκτακτα μέτρα, απαγορεύοντας μεταξύ των άλλων την κυκλοφορία των πολιτών μέσα στην πόλη από τις μία τη νύχτα μέχρι τις πέντε το πρωί, στο Σιδηρόκαστρον από τις 11 τη νύχτα μέχρι τις 5ης πρωϊνής, στη Νιγρίτα από τις 10 τη νύχτα μέχρι τις 5 το πρωί και στις υπόλοιπες κωμοπόλεις και χωριά του νομού Σερρών από τις 9 το βράδυ μέχρι της 5ης πρωϊνής. 3

Tο κλίμα διχασμού που δημιουργούν οι κυβερνητικές αρχές στο νομό χειροτερεύει από μέρα σε μέρα. Στις 19 Σεπτεμβρίου 1946 παραπέμπονται να δικαστούν στο Έκτακτο Στρατοδικείο πολλοί κάτοικοι της Ηράκλειας με την κατασκευασμένη κατηγορία περί «αυτονομιστών» και ότι εργάζονταν «δια την απόσπασιν μέρους της Επικράτειας», ενώ ως συνεργός τους δικάστηκε ο Γραμματέας του Αγροτικού Κόμματος στο νομό Σερρών, Χαράλαμπος Πασαλίδης. Οι στρατοδίκες θα καταδικάσουν σε θάνατο τους Στέργιο Μαχλιάνη και Δημήτριο Αραμπατζή, σε ισόβια δεσμά τους  Νικόλαο Ατλέκα και Γρηγόριο Σάμκα και πολλούς άλλους σε ποινές κάθειρξης από 12 έως 6 χρόνια. Την ίδια μέρα θα εκτοπιστούν σε διάφορα νησιά με την κατηγορία ότι είναι «επικίνδυνοι για τη δημόσια ασφάλεια» 16 κάτοικοι του χωριού Χουμνικό. 4

Καθώς η κατάσταση βίας και τρομοκρατίας εντείνεται στο νομό Σερρών, όπως και στην υπόλοιπη χώρα, στα μέσα Νοεμβρίου 1946 θα συλληφθούν γνωστά στελέχη του ΚΚΕ και της Αριστεράς, όπως ο πρώην κομμουνιστής δήμαρχος Σερρών Διονύσης Μενύχτας, ο  εκπαιδευτικός Κώστας Παπανικολάου, ο δικηγόρος Κώστας Σοφιδώτης, ο αγροτιστής Σταύρος Σταυριανίδης γενικός γραμματέας της νομαρχιακής επιτροπής Σερρών του ΑΚΕ, ο διευθυντής της ΕΑΜικής εφημερίδας «Νίκη» Σερρών Γιώργος Μαυρίδης, ο πρόεδρος του Συλλόγου αγωνιστών του ΕΛΑΣ Γιάννης Φαρμάκης κ.α. Όλοι, ως «επικίνδυνοι δια την δημοσίαν τάξιν και ασφάλειαν» θα εκτοπιστούν σε διάφορα ξερονήσια του Αιγαίου. 5

Μερικές μέρες αργότερα, το Πλημμελειοδικείο Σερρών θα καταδικάσει σε φυλάκιση 9 μηνών τον διευθυντή της τοπικής αριστερής εφημερίδας «Νίκη» Σερρών, Στέφανο Καρύδη και τους διευθυντή και αρχισυντάκτη της κομμουνιστικής εφημερίδας της Θεσσαλονίκης «Λαϊκή Φωνή», Παναγιώτη Μαυρομάτη και Παρίση Αγγελίδη με την κατηγορία ότι συκοφάντησαν τον διοικητή χωροφυλακής Σερρών, συνταγματάρχη Κίτσου καθως και «επί δυσφημήσει του στρατεύματος». 6

 Όσο η καταπίεση μεγαλώνει, τόσο αυξάνονται οι δίκες στο Έκτακτο Στρατοδικείο Σερρών με πρόεδρο τον συνταγματάρχη Λασπιά, που επιδίδεται σε μία βιομηχανία έκδοσης θανατικών καταδικών, ενώ οι εκτελέσεις γίνονται στη δυτική άκρη της πόλης των Σερρών,  κοντά στο 2ο Δημοτικό Νεκροταφείο και οι εκτελεσμένοι θάβονται σε ομαδικούς τάφους. Εκεί θα εκτελεστούν στις 9 Μαίου 1947 πέντε κομμουνιστές, οι Άγγελος Καλογριάς και Νικόλαος Νάκος από την πόλη των Σερρών, Καρυοφύλλης Λιολιοσίδης και Πασχάλης Κιοσσές από το Παραλίμνιο και Γεώργιος Νεδέλκος από το χωριό Βαρυκό του Στρυμονικού. 7

Στις 28 Ιουνίου 1947 καταδικάζονται σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο Σερρών οι κάτοικοι των Πορροίων Ιωάννης Παπίκας και Ηλίας Μαστορίδης με την κατηγορία ότι είχαν δώσει τρόφιμα στους αντάρτες που δρούσαν στην περιοχή. 8

 

Παντελής Γουσίδης

Η εκτέλεση του Παντελή Γουσίδη

Αίσθηση στην κοινή γνώμη της Βόρειας Ελλάδας προκαλεί η εκτέλεση, στις 29 Ιουλίου 1947 στον συνήθη τόπο εκτελέσεων των Σερρών πέντε γνωστών Σερραίων, μεταξύ των οποίων ήταν ένα πολύ γνωστό στέλεχος, ο Γραμματέας της Επιτροπής Πόλης Σερρών του ΚΚΕ, Παντελής Γουσίδης, που ήταν ταυτ’οχρονα και γραμματέας του ΕΑΜ Μακεδονίας. Μαζί του στήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα και τουφεκίστηκαν και οι Κώστας Πακίνης από την Κορμίστα, Λ. Μαστορίδης από την Νιγρίτα, Τριαντάφυλλος Σαραντίδης και Δημήτρης Μίτσογλου από τα Σέρρας. Ο Γουσίδης κατηγορήθηκε ότι λειτουργούσε ως…. «σύνδεσμος των Ελλήνων συμμοριτών μετά των Βουλγάρων κομμουνιστών», γιαυτό και οι κατευθυνόμενες τοπικές εφημερίδες έσπευσαν τις επόμενες μέρες να γράψουν ότι «η κοινή γνώμη της πόλεώς μας ησθάνθη σήμερον πλήρη ικανοποίησιν εκ της επιβολής του νόμου εις τους αντεθνικώς εργαζομένους σλαβόφιλους». 9

Αποκαλούσαν «σλαβόφιλους» γνωστά στελέχη του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης, όπως ο Π. Γουσίδης που με κίνδυνο της ζωής τους είχαν δώσει τον καλύτερο εαυτό τους στον αγώνα κατά της επέκτασης της βουλγαρικής κατοχής στη Μακεδονία, ξεσηκώνοντας τους κατοίκους της Βόρειας Ελλάδας για την αποτροπή της, την ώρα που οι «κομμουνιστοφάγοι» της περιοχής λούφαζαν. Με την ευκαιρία να πούμε ότι ο Παντελής Γουσίδης είχε γεννηθεί στη Θεσσαλονίκη το 1909 και ήταν απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών. Εντάχθηκε στο ΚΚΕ το 1934 και αναδείχτηκε σε στέλεχός του ιδιαίτερα με τη δραστηριότητά του στα ηρωϊκά γεγονότα του Μάη 1936. Η δικτατορία της 4^ης Αυγούστου τον συνέλαβε και τον εξόρισε στην Φολέγανδρο, την Ανάφη, τη Σίκινο, τον φυλάκισε στην Ακροναυπλία και τις φυλακές της Μυτιλήνης και τέλος τον εκτόπισε στον Άη-Στράτη, από όπου δραπέτευσε τον Ιούλιο του 1943. Αμέσως μετά βγαίνει στο βουνό και γίνεται καπετάνιος Μεραρχίας του ΕΛΑΣ. Ενώ λίγο πριν την απελευθέρωση έγινε μέλος της Επιτροπής του ΕΑΜ περιοχής Μακεδονίας και αργότερα ανέλαβε Γραμματέας του ΚΚΕ Σερρών μέχρι την εκτέλεσή του στις 29 Ιουλίου 1947.  10

Μία μεγάλη δίκη 22 Νιγριτινών

Μία μεγάλη δίκη που γίνεται στο ‘Εκτακτο Στρατοδικείο Σερρών είναι 22 κατοίκων της Νιγρίτας που κατηγορούνται για «παράνομο έρανο, μετάδοση πληροφοριών και παράνομη κατοχή όπλων. Από αυτούς οι δέκα καταδικάζονται σε θάνατο. Επρόκειτο για τους Γρηγ. Κωνσταντίνου ή Βολιώτης, Θεοδ. Ρακιντζή, Γεώργ. Σαπουντζή ή Τόλιο, Κωνστ. Χατζηθωμάς, Γεώργ. Μπουγιώτα, Κυρ. Χατζηδάκη, Γεωργ. Σοφτά, Αθ. Σανίδα, Αθαν. Μητρούδη και Χρ. Καλαλιό. Άλλοι τέσσερις καταδικάσθηκαν σε ισόβια δεσμά και πέντε σε διάφορες ποινές που ξεκινούσαν από κάθειρξη 20 ετών, ενώ  3 απηλλάχθηκαν. 11

Στις 20 Αυγούστου 1947 θα εκτελεστεί στη Δράμα, μετά από απόφαση του εκεί Έκτακτου Στρατοδικείου, ο Σερραίος ταγματάρχης του στρατού, Βασίλειος Μερκουρίου, από τους πρώτους μόνιμους αξιωματικούς που είχαν προσχωρήσει στο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης, ενώ τις τελευταίες μέρες εκείνου του Αυγούστου θα εκτελεστεί και η πρώτη γυναίκα πολιτική κρατούμενη που οδηγείται στο εκτελεστικό απόσπασμα, η Σερραία Βηθλεέμ Χατζηαναστασιάδου, μαζί με τους συγκρατουμένους της Στυλιανό  Χατζηαναστασιάδη και Κώστα Σιβρή. Η εκτέλεση εκείνη ήρθε μία εβδομάδα μετά την εκτέλεση άλλων δύο αγωνιστών, του Γεώργιου Λουμπρούνη ή Πολίτη από την Ευκαρπία Νιγρίτας και Χρήστου Μπεγιάζη, κατοίκου Σερρών. 12

Μία ακόμη γυναίκα, η Χριστίνα Καλούτα από την Ευκαρπία Νιγρίτας θα καταδικαστεί σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο Σερρών στις 11 Σεπτεμβρίου 1947, το ίδιο όπως και οι συγχωριανοί  της Κώστας Πλακατσίδας, Γεωργιος Καρανικόλας και Μιχάλης Μουλάκης, σε μία δίκη στην οποία είχαν οδηγηθεί 17 κάτοικοι της Ευκαρπίας με την κατηγορία ότι βοηθούσαν τους αντάρτες του ΔΣΕ.  13

Οι δίκες κομμουνιστών στο Έκτακτο Στρατοδικείο Σερρών και οι καταδίκες σε θάνατο συνεχίστηκαν καθ΄ όλη τη διάρκεια των ετών 1947, 1948, 1949 αλλά και 1950, ένα σχεδόν χρόνο μετά το τέλος του Εμφυλίου πολέμου.

Στις 30 Μαρτίου 1949, κι ενώ ο Εμφύλιος οδεύει προς το τέλος του, έχουμε μια μεγάλη ομαδική δίκη στο Έκτακτο Στρατοδικείο Σερρών 105 κατοίκων της επαρχίας Σιντικής και συγκεκριμένα αγωνιστών που κατάγονταν από το Σιδηρόκαστρο, τη Ροδόπολη, τα Πλατανάκια, τα Άνω και Κάτω Πορρόϊα, την Κερκίνη και το Θεοδώρειο. Οι στρατοδίκες σε μία επίδειξη σκληρότητας επέβαλαν την ποινή του θανάτου σε 23 από τους κατηγορούμενους ενώ σε άλλους 15 επέβαλαν ισόβια δεσμά. Συνολικά οι ποινές φυλάκισης που επέβαλαν ανέρχονταν σε 1.140 χρόνια φυλάκισης ή 110 αιώνες!  14

Όμως και μετά το τέλος του αδελφοκτόνου Εμφυλίου, συνεχίζονται στο νοσηρό κλίμα της κομμουνιστοφαγίας οι συλλήψεις και οι εκτελέσεις πολιτών, πρωτίστως αριστερών, με ασήμαντες αφορμές και πολλές φορές χωρίς στοιχεία. Έτσι στα τέλη του 1950 συλλαμβάνονται 30 κάτοικοι της επαρχίας Σιντικής των Σερρών και μεταξύ αυτών και ο πρόεδρος της κοινότητας Νέου Πετριτσίου, Δημήτριος Φιλιππίδης που γνωρίζονταν μεταξύ τους και συναντιόνταν σε κοινωνικές εκδηλώσεις ή φιλικές παρέες. Και αφού τους φόρτωσαν χωρίς κανένα απολύτως αποδεικτικό στοιχείο την ατιμωτική κατηγορία της κατασκοπείας, τους οδήγησαν στο Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης το οποίο σε τρεις από αυτούς επέβαλε την ποινή του θανάτου και σε άλλους έξι ποινές από 17 χρόνια κάθειρξη μέχρι 3 χρόνια φυλάκιση, μεταξύ των οποίων και τρεις γυναίκες. Και στις 15 Μαρτίου 1951, οι τρεις κάτοικοι Νέου Πετριτσίου Δάφνη Τσάγκα του Ηλία, Φίλιππος Ουμπαϊλής του Άγγελου και Σπύρος Δάτσης του Βασιλείου οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα στον «συνήθη τόπον εκτελέσεων» πίσω από το Γεντί Κουλέ, εκεί που τώρα εντοπίζονται συνεχώς σκελετοί εκτελεσμένων κομμουνιστών. 15

 
Συγκεντρωτικά στοιχεία

Τη μαύρη περίοδο του Εμφυλίου είχαν παραπεμφθεί στο Έκτακτο Στρατοδικείο Σερρών:

-Το έτος 1949: 343 άνδρες και 56 γυναίκες

-Το έτος 1950: 25 άνδρες και 1 γυναίκα.

Θανατικές καταδίκες:

-Το 1949 άνδρες 51 και γυναίκες 5,

-Το 1950 άνδρες 6 και καμία γυναίκα.

Καταδίκες σε ισόβια:

-Το 1949 άνδρες 13

-Το 1950 άνδρες 3.

Καταδίκες σε μέχρι 10 έτη φυλάκισης

-Το 1947 άνδρες 5 γυναίκες 1

-Το 1948 άνδρες 24 γυναίκες 5

-Το 1949 άνδρες 30, γυναίκες 1.

Καταδίκες σε 10 έως 20 έτη φυλάκισης

-Το 1949 άνδρες 80 γυναίκες 4,

-Το 1950 άνδρες 2.

Δίκες στρατιωτικών

Οι δίκες στρατιωτικών στο Έκτακτο Στρατοδικείο Σερρών εκείνη την περίοδο, αφορούσαν πέντε, εκ των οποίων ένας καταδικάστηκε σε φυλάκιση έως 10 έτη, δύο σε φυλάκιση πάνω από 10 έτη, ένας απαλλάχθηκε και ένας καταδικάστηκε σε θάνατο. 16

Τέλος να πούμε ότι οι εκτελέσεις των κομμουνιστών πολιτικών κρατουμένων γίνονταν στο Πεδίο Βολής του 10ου Συντάγματος Πεζικού του Ελληνικού Στρατού, μια τεράστια έκταση 945.111 τ.μ., μη περιφραγμένη, χωρίς σήμανση και χωρίς προειδοποιητικές πινακίδες, κοντά στο χωριό Μελενικίτσι. Το πεδίο βολής υπάρχει και λειτουργεί ακόμη και σήμερα κι εκεί γίνονται συχνά ασκήσεις, οπότε οι κάτοικοι της γύρω περιοχής συνηθισμένοι στους δυνατούς κρότους και στη θέα στρατιωτικού υλικού. 17

1.    1.  Εφημερίδα Μακεδονία 31 Ιουλίου και 6 Αυγούστου 1946. Επίσης Ριζοσπάστης 6 Αυγούστου 1946

2.     2. Εφημερίδα Μακεδονία, 6 Αυγούστου 1946

3.     3. Εφημερίδα Εμπρός, 15 Σεπτεμβρίου.1946.

4.     4. Εφημερίδα Εμπρός, 20 Σεπτεμβρίου 1946

5.     5. Εφημερίδα Ελευθερία, 18 Νοεμβρίου 1946

6.     6. Εφημερίδα Εμπρός, 30 Νοεμβρίου 1946.

7.     7. Εφημερίδα Σερραϊκόν Βήμα, 11 Μαίου 1947.

8.     8. Εφημερίδα Μακεδονία, 29 Ιουνίου 1947

9.     9. Εφημερίδα Σερραϊκόν Βήμα, 3 Αυγούστου 1947.

10.   10. Ήρωες και μάρτυρες, Εκδοτικό «Νέα Ελλάδα», Σεπτέμβρης 1954, σ. 56.

11.   11. Εφημερίδα Σερραϊκόν Βήμα, αριθ. φ. 536, 10 Αυγούστου 1947.

12.   12. Εφημερίδες Σερραϊκόν Βήμα 31.8.1947 και Εμπρός 7.9.1947.

13.   13. Εφημερίδα Σερραϊκόν Βήμα, αριθ. φ. 541, 14 Σεπτεμβρίου 1947.

14.   14. Νίκος Στ. Μιχιώτης, «Τα έκτακτα Στρατοδικεία της περιόδου 1946-1960 εν ονόματι του Βασιλέως…», Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2007, σ. 216-217.

15.   15. Σπύρος Κουζινόπουλος, Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης, ΙΑΝΟΣ, Θεσσαλονίκη 2025, σ. 220-221.

16.   16. Νίκος Στ. Μιχιώτης, «Τα έκτακτα Στρατοδικεία της περιόδου 1946-1960 εν ονόματι του Βασιλέως…», Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2007.

17.   17. Εφημερίδα Καθημερινή, 24 Απριλίου 2023.

ΠΗΓΗ: Περισσότερα στοιχεία για τις εκτελέσεις στη Βόρεια Ελλάδα στα πέτρινα χρόνια του Εμφυλίου, μπορεί να βρει κανείς στο βιβλίο του Σπύρου Κουζινόπουλου «Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΙΑΝΟΣ