Η πρώτη σε όλη την Ελλάδα ανταρτοομάδα «Αθανάσιος Διάκος»

Πολυβολείο στο σιδηροδρομικό σταθμό Μουριών 

του Σπύρου Κουζινόπουλου
Τον Ιούλιο του 1941, δύο μόλις μήνες μετά την εισβολή των ναζιστικών στρατευμάτων στη χώρα μας, δημιουργείται από την εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση "Ελευθερία", η πρώτη σε όλη την Ελλάδα ανταρτοομάδα υπό την ονομασία "Αθανάσιος Διάκος", η οποία στις 13 Σεπτεμβρίου του 1941, κι ενώ η ομίχλη της ναζιστικής  Κατοχής έχει σκεπάσει τη χώρα μας, μία ομάδα ριψοκίνδυνων ανταρτών της, θα ανατινάξει τη σιδηροδρομική γέφυρα των Μουριών Κιλκίς, αχρηστεύοντας τη γραμμή Θεσσαλονίκης – Αλεξανδρούπολης και διακόπτοντας κυρίως τη μεταφορά στρατιωτικών εφοδίων των Γερμανών.

Ο αρχηγός του «Αθανάσιου 
Διάκου», Χρήστος Μόσχος

Μετά την εισβολή στο ελληνικό έδαφος των χιτλερικών ορδών, οι αγωνιζόμενοι συμπατριώτες μας αντιδρούν άμεσα και ένα μόλις μήνα μετά την είσοδο των Γερμανών στη Μακεδονία, δημιουργείται στις 15 Μαίου 1941 στη Θεσσαλονίκη, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, η πρώτη σε ολόκληρη την κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση, με την ονομασία «Ελευθερία»

Λίγο αργότερα, στα τέλη Ιουλίου 1941, οργανώνοντας τον αγώνα ενάντια στον κατακτητή, η οργάνωση «Ελευθερία» δημιουργεί τις πρώτες ανταρτοομάδες στην ηπειρωτική Ελλάδα:

Ο θρυλικός Λασσάνης

-Πρώτα, στην περιοχή του Κιλκίς, την ανταρτοομάδα «Αθανάσιος Διάκος», με αρχηγό τον Χρήστο Μόσχο, (καπετάν Πέτρος), από την Χαλκιδική, δάσκαλο στην Μαυροπλαγιά Κιλκίς, έφεδρο αξιωματικό και υπαρχηγό τον Γιάννη Καριοφύλη (Στάθης) από τα Πορρόια Σερρών και σύνδεσμό με το Μακεδονικό Γραφείο  του ΚΚΕ τον Χρήστο Αποστολίδη («Κεραυνός»).

-Μερικές ημέρες αργότερα, θα δημιουργηθεί και θα αρχίσει  τη δράση της στην περιοχή της Νιγρίτας, η  ανταρτοομάδα «Οδυσσέας Ανδρούτσος», με εβδομήντα πέντε (75) άντρες, έχοντας ως αρχηγό της αρχικά τον παλιό κομμουνιστή Στέργιο Μουδιώτη, από την Ευκαρπία Νιγρίτας και από τον Σεπτέμβριο του 1941, τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Θανάση Γκένιο (Λασσάνης), ενώ υπαρχηγός της ήταν ο επίσης έφεδρος ανθυπολοχαγός, Περικλής Σταματόπουλος.

Ο «Αθανάσιος Διάκος»

Σύμφωνα με τον Θανάση Μητσόπουλο, που έδρασε λίγο αργότερα στην ίδια περιοχή ως Πολιτικός Εκπρόσωπος του ΕΑΜ στο 30ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ:

    Στις 13 του Σεπτέμβρη 1941 ξεκινάει αποφασιστικά το Κιλκίς. Έκανε την εμφάνισή της στα ορεινά χωριά του νομού Κιλκίς Αμπελόφυτο (στα τούρκικα "Μουρσαλή"), Κλιετσό ("Μουσγαλή") και Κυδωνιά ("Κοτσιογκλαρή" ή "Κοτσολάρ") η ομάδα "Αθανάσιοις Διάκος". Επικεφαλής της ήταν ο Χρήστος Μόσχος-Πέτρος από τη Χαλκιδική, δάσκαλος στη Μαυροπλαγιά Κιλκίς και  έφεδρος ανθυπολοχαγός. Από τα πρώτα μέλη της ομάδας ήταν οι αγωνιστές: Χρήστος Χριστοφορίδης (Γαρέφης) από το χωριό Τέρπυλο Κιλκίς, Γιάννης Καρυοφύλλης (Στάθης), από το χωριό Πορρόϊα Σερρών, Κόλιας Δαμιανίδης από το χωριό Κοκκινιά Κιλκίς, Γρηγόρης Μασμανίδης από το χωριό Μεγάλη Βρύση Κιλκίς, Αγγελής Αναγνωστίδης, Κώστας Γιακουσίδης, Φάνης (ψευδώνυμο) Γιώργος Λαζαρίδης, Αλέκος Χαρατσίδης, όλοι αυτοί από τα Αμάραντα Κιλκίς, Φίλιππος Μιχαηλίδης και Αχιλλέας από το Γερακαριό Κιλκίς (τον Αχιλλέα τον κρέμασαν οι Γερμανοί το Νοέμβρη του 1941 στην πλατεία του Κιλκίς, μαζί με έναν άλλον αγωνιστή-τους έπιασαν αιχμαλώτους). Επίσης μέλη της ομάδας ήταν ο Χρήστος Μιχαηλίδης από την Κοκκινιά και ο Σάββας Κωνσταντινίδης από την Κορομηλιά Κιλκίς. Αυτά τα ονόματα μπόρεσα και συγκέντρωσα.

    Η ομάδα "Αθανάσιος Διάκος" έμεινε κρυμένη κάπου μια βδομάδα στο χωριό Μουσγαλή, στο σπίτι του αφοσιωμένου αγωνιστή Αλέξη, που λίγες μέρες αργότερα εκτελέστηκε, μαζί με άλλους πατριώτες, από τους Γερμανούς. Οι δυο αυτές ανταρτοομάδες είναι οι πρώτες που συγκροτήθηκαν σε όλη την Ελλάδα. Δημιουργήθηκαν από την εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ που είχε ιδρυθεί το Μάη του 1941 στη Θεσσαλονίκη από το ΚΚΕ και που είναι η πρώτη εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση που ιδρύθηκε στην Ελλάδα κατά τη φασιστική κατοχή. Με την ίδρυση λίγο αργότερα, 27 Σεπτεμβρίου 1941 του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) οι ομάδες αυτές αποτέλεσαν τις πρώτες ένοπλες ομάδες του ΕΑΜ και του μετέπειτα Εθνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, του ΕΛΑΣ. (Θανάσης Μητσόπουλος, Το 30ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, Κέδρος, Αθήνα 1979, σ. 23-24)

Η δράση της ανταρτοομάδας

Ο «Αθανάσιος Διάκος» δραστηριοποιείται κυρίως στον ορεινό όγκο των Κρουσσίων του νομού Κιλκίς. Η ομάδα στην αρχή αποτελέστηκε από 20 άνδρες που χωρίστηκαν σε δύο τμήματα από δέκα άντρες η κάθε μία, ενώ στη συνέχεια και άλλοι πατριώτες πύκνωσαν τις τάξεις των ανταρτών. Τα τρία χωριά της περιοχής Αμπελόφυτο, Κυδωνιά και Κλειστό, βοήθησαν τα μέγιστα στο έργο της υποστήριξης της ομάδας των πρώτων ανταρτών. Στα χωριά αυτά συγκροτήθηκε επιτροπή που ανέλαβε την τροφοδοσία των ανταρτών. Μεταξύ άλλων στελέχη της ανταρτοομάδας ήταν και ο Βασίλης Πετρίδης, από το Κλειστό, που ορίσθηκε στρατιωτικός υπεύθυνος, ο Παύλος Κοτσαλίδης,  από την Κυδωνιά, πολιτικός υπεύθυνος και ο Μελίτης Αθανασιάδης, από το Κλειστό, υπεύθυνος εφοδιασμού.

Η δράση του «Αθανασίου Διάκου» προκάλεσε τις πρώτες απώλειες στην περιοχή στη  Βέρμαχτ, ανθρώπινες και υλικές.

Ενδεικτικά αναφέρουμε:

-Τη νύχτα 13 προς 14 Σεπτεμβρίου 1941, ανατίναξε τη σιδηροδρομική γέφυρα Μουριών Κιλκίς, της γραμμής Θεσσαλονίκης - Αλεξανδρουπόλεως.

Αγχόνες στο Καλόκαστρο για την επίθεση στο φορτηγό

-Στις 22 Σεπτέμβρη  στήνει ενέδρα στο 62^ο χλμ του δρόμου Θεσσαλονίκης – Σερρών σε γερμανικό φορτηγό, σκοτώνει τους δύο Γερμανούς επιβάτες και τραυματίζει τους δυο Έλληνες συνοδούς τους. Οι αντάρτες, αντί να φύγουν, περιποιήθηκαν τους Έλληνες τραυματίες και μετά τους άφησαν ελεύθερους Χαρακτηριστικά ήταν τα λόγια που τους είπε ο καπετάν Πέτρος:  «Πατριώτες, οι Έλληνες με τους Έλληνες. Με τους Γερμανούς κανένας Έλληνας». 
Αμέσως μετά, οι ένοπλοι του "Αθανάσιου Διάκου", λαφυραγώγησαν τον οπλισμό και έκαψαν το αυτοκίνητο.

Ένα μήνα αργότερα οι κατακτητές εκδηλώνουν τη μανία τους γιαυτές τις ενέργειες αντίστασης, ξεσπώντας στον άμαχο πληθυσμό και αφανίζοντας τα τρία χωριά. Είναι γνωστό πως οι Γερμανοί είχαν δυστυχώς και Έλληνες συνεργάτες. Ο σταθμάρχης χωροφυλακής της περιοχής ενημερώνει τα γερμανικά φρουραρχεία στο Κιλκίς, Λαχανά και Θεσσαλονίκη, ότι σύμφωνα με  «ασφαλείς» πληροφορίες τα χωριά Αμπελόφυτο, Κυδωνιά και Κλειστό «λειτουργούν» σαν βάσεις των ανταρτών και οι κάτοικοι κατέχουν όπλα και συμμετέχουν στις αντάρτικες ομάδες.

Ακολουθεί επιδρομή ισχυρών γερμανικών δυνάμεων, καταστροφή των χωριών και εκτέλεση 96 κατοίκων, κυρίως αμάχων. Ενδεικτικό της αγριότητας των χιτλερικών κατακτητών, είναι το ακόλουθο περιστατικό: Στο χωριό  Κλειστό, βάζουν τους κατοίκους μέσα στην εκκλησία και αρχίζουν να την γκρεμίζουν με δυναμίτες. Όσοι πετάγονται έξω για να γλιτώσουν θερίζονται στην κυριολεξία από τους γερμανούς. Όμως για το ολοκαύτωμα των τριών χωριών του Κιλκίς θα αναφερθούμε σε επόμενο σημείωμά μας. 

Ο Νίκος Νικητίδης (Κόλιας) υπήρξε ένα από τα πρώτα
στελέχη της ανταρτοομάδας "Αθανάσιος Διάκος"

Οι αντάρτες του «Αθανάσιου Διάκου»

Οι αγωνιστές της Ελευθερίας που εντάχθηκαν και συναποτέλεσαν την πρώτη εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση «Αθανάσιος Διάκος» υπήρξαν οι παρακάτω:

1.      Μόσχος Χρήστος: Μέλος της ΠΕ του ΚΚΕ, δάσκαλος και έφεδρος αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Αρχηγός της ομάδας «Αθανάσιος Διάκος»

2.      Λαζαρίδης Πέτρος: Κάτοικος Αντιγόνειας, γεννηθείς το 1914, έφεδρος αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Υπήρξε στέλεχος της ΟΚΝΕ και σκοτώθηκε με τον ΔΣΕ στο Μπέλλες το 1947.

3.      Λαζαρίδης Σωκράτης: Γεννήθηκε το 1916, έφεδρος αξιωματικός του ελληνικού στρατού, ήρωας του αλβανικού μετώπου. Πέρασε στον ΕΛΑΣ και τον ΔΣΕ και αργότερα στην ΕΣΣΔ ως πολιτικός πρόσφυγας. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1980 και πέθανε το 1995 στο Παλαιόκαστρο.

4.      Κιμισκίδης Νικόλαος(Φλώρος): Γεννήθηκε στον Καύκασο το 1916 και μετά την Μικρασιατική καταστροφή η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αντιγόνεια Κιλκίς. Δάσκαλος στο επάγγελμα,  έφεδρος αξιωματικός του ελληνικού στρατού πολέμησε στα αλβανικά βουνά. Υπηρέτησε στο 26ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ και αργότερα στον ΔΣΕ. Πέθανε το 1997.

5.      Γρηγοριάδης Βασίλειος: Γεννήθηκε το 1905. Λοχίας του ελληνικού στρατού και μέλος της ΟΚΝΕ. Υπηρέτησε με τον βαθμό του λοχαγού στον ΕΛΑΣ και τον ΔΣΕ. Πέθανε πολιτικός πρόσφυγας το 1985.

6.      Συμεωνίδης Στυλιανός: Γεννήθηκε το 1898. Μέλος της ΟΚΝΕ και έμπειρος μαρξιστής. Διετέλεσε διερμηνέας ρώσων αιχμαλώτων στον ΕΛΑΣ και πέθανε πολιτικός εξόριστος στην Τσεχοσλοβακία.

7.      Χαρτοματζίδης Ζαχαρίας (Άγις): Γεννήθηκε το 1914 στην Ευκαρπία Κιλκίς. Υπήρξε έφεδρος αξιωματικός του ΕΛΑΣ στο 25ο Σύνταγμα Δράμας. Δολοφονήθηκε από τον Αντών Τσαούς Φωστερίδη την 1-1-1944.

8.      Δημητριάδης Γεώργιος: Γεννήθηκε το 1914 στην Ευκαρπία Κιλκίς. Έφεδρος αξιωματικός του 16ου Συντάγματος ΕΛΑΣ. Έπεσε σε ενέδρα στην μάχη του Σταυρού το 1944. Υπήρξε μέλος της ΟΚΝΕ

9.      Νικολαίδης Αποστόλης (Στόλης): Γεννήθηκε το 1914 στην Ευκαρπία Κιλκίς. Νοσοκόμος του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ και μέλος της ΟΚΝΕ.

10.  Νικητίδης Αποστόλης: Γεννήθηκε το 1912. Υπήρξε μέλος της ΟΚΝΕ και μετά του ΚΚΕ. Διετέλεσε αξιωματικός του ΕΛΑΣ και σκοτώθηκε στα Δεκεμβριανά το 1944.

11.  Νικητίδης Νίκος: Αεροπόρος του ελληνικού στρατού. Γεννήθηκε το 1916 και εντάχθηκε από νεαρή ηλικία στην ΟΚΝΕ. Διετέλεσε αξιωματικός στο 2ο Τάγμα του ΕΛΑΣ και υπήρξε απόφοιτος του ΣΑΓΑ. Στην προσπάθεια ανακατάληψης του Γράμμου, στο Κάντσικο, τον Απρίλη του 1949, πολεμώντας από τις γραμμές του ΔΣΕ, σκοτώθηκε με το αυτόματο στο χέρι.

12.  Νικητίδης Κώστας: Γεννήθηκε το 1912. Ανάπηρος του αλβανικού και αξιωματικός του ΕΛΑΣ. Υπηρέτησε στον ΔΣΕ μέχρι το 1949 και έφυγε πολιτικός πρόσφυγας στην ΕΣΣΔ. Απεβίωσε το 1987.

13.  Λαζαρίδης Θεόδωρος(Άρης): Γεννήθηκε το 1916. Έφεδρος αξιωματικός του ΕΛΑΣ. Υπήρξε τόσο μέλος της ΟΚΝΕ όσο και του ΟΚΕΔΠ. Σκοτώθηκε στις 15 Μαίου 1946 σε αποστολή του ΔΣΕ.

14.   Βασιλειάδης Μιχάλης (Οδυσσέας): Γεννήθηκε το 1913. Έφεδρος αξιωματικός του ελληνικού στρατού στο Κ3 Τάγμα και αργότερα αξιωματικός του ΕΛΑΣ στο 13ο Τάγμα. Υπήρξε μέλος της ΟΚΝΕ και ΠΕ του ΔΣΕ

15.  Αμοιρίδης Νίκος: Γεννήθηκε το 1912 στην Μεγάλη Βρύση του Κιλκίς. Μέλος της ΟΚΝΕ, αντάρτης του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ.

16.  Προκοπίδης Τιμόθεος(Καρατάσος): Γεννήθηκε το 1914. Κάτοικος Μεγάλης Βρύσης Κιλκίς. Μέλος του ΚΚΕ και γραμματέας ΚΟ Κόνιτας. Διετέλεσε υπεύθυνος εφοδιασμού του ΔΣΕ. Μετεμφυλιακα φυλακίστηκε και εξορίστηκε.

17.  Στεφανίδης Νίκος: Γεννήθηκε το 1913 στην Μεγάλη Βρύση Κιλκίς. Έφεδρος ανθυπολοχαγός του ΕΛΑΣ, μέλος της ΟΚΝΕ και διοικητής συντάγματος στον ΔΣΕ.

18.  Σουμελίδης Αμφιλόχιος(Χατζής): Γεννήθηκε το 1914 στο Κιλκίς. Έφεδρος αξιωματικός του ελληνικού στρατού και μέλος της ΠΕ του ΚΚΕ. Διοικητής πυροβολικού του ΕΛΑΣ και της 6ης Μεραρχίας του ΔΣΕ.

19.  Σουμελίδης Στάθης: Γεννήθηκε το 1912. Κάτοικος Κιλκίς, έφεδρος αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Μέλος του ΚΚΕ και διοικητής Τάγματος του ΔΣΕ

20.  Ζαχαριάδης Λάκης: Δάσκαλος γεννημένος το 1916 κάτοικος Κιλκίς. Μέλος του ΚΚΕ του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ.

21.  Κιραμπίδης Αλέκος: Κάτοικος Δροσάτου Δράμας. Στέλεχος του ΕΛΑΣ. Δολοφονήθηκε από παρακρατικούς πρώην ΠΑΟτζίδες το 1945.

22.  Κοταλίδης: Κάτοικος Κλειστού και Φρούραρχος του ΕΛΑΣ

23.  Πετρίδης Παύλος: Κάτοικος Κλειστού, μέλος του ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ

24.  Αθανασιάδης Μελίτης: Κάτοικος Κλειστού, μέλος του ΕΛΑΣ, υπεύθυνος εφοδιασμού της ομάδας «Αθανάσιος Διάκος»

25.   Τσαμούρας Αλέκος: Κάτοικος Νιγρίτας, μέλος της ΟΚΝΕ

26.  Μπαξεβάνης Μήτσος: Μέλος του δικτύου ανεφοδιασμού της ομάδας «Αθανάσιος Διάκος»

27.  Καρασίμ: Πομάκος αγωνιστής της ομάδας «Αθανάσιος Διάκος»

28.  Κερασίδης Ηρακλής: Αγωνιστής της ομάδας «Αθανάσιος Διάκος»

29.  Κρυστάλλης Θεόδωρος: Από την Νιγρίτα. Αγωνιστής μετέπειτα και του ΕΛΑΣ και μέλος του ΚΚΕ

30.  Νικολαίδης Νίκος: Κάτοικος Έδεσσας. Μετέπειτα μέλος του ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ

31.  Κωνσταντινίδης Σάββας: Κάτοικος Μηλοχωρίου. Γεννήθηκε το 1913. Στέλεχος του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ. Πέθανε πολιτικός πρόσφυγας

32.  Κοσμάς: Αγωνιστής από την Δράμα

33.  Αντωνάκης: Στρατευμένος στο ΚΚΕ, κάτοικος Θεσσαλονίκης

34.  Τιμοσένγκο: Σλαβόφωνος από την Μακρινίτσα Σερρών

35.  Μιχάλης: Από την Νιγρίτα, μέλος του ΚΚΕ

36.  Κιουρτζόγλου Αναστάσης: Γεννήθηκε το 1905. Κάτοικος Καβάλας. Μέλος της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ. Στέλεχος του ΕΛΑΣ. Το 1945 κυνηγήθηκε άγρια και ανηλεώς. Δικάστηκε με πλαστές κατηγορίες συνεργατών σε ισόβια. Πέθανε το 2000

37.  Ανέστης: Φοιτητής από την Καβάλα. Έγινε έφηβος μέλος του ΚΚΕ

38.  Παπαδόπουλος Τιμολέων: Κάτοικος Μεγάλης Βρύσης

39.  Αλχαζίδης Νίκος (Κεραυνός): Κάτοικος Χειμαδίου Κιλκίς. Γραμματέας ΠΕ του ΚΚΕ και αργότερα μαχητής του ΔΣΕ

40.  Συμεωνίδης Σπύρος: Κάτοικος Κιλκίς, μέλος ΟΚΝΕ, μέλος ΕΛΑΣ

41.  Παπαδόπουλος Γεώργιος: Κάτοικος Κιλκίς, στέλεχος της ΟΚΝΕ από την ίδρυσή της και αντάρτης του ΕΛΑΣ

42.  Χαρατζίδης Βίκτωρ (Βάνιας): Κάτοικος Αμάραντου, γεννήθηκε το 1914. Αντάρτης του ΕΛΑΣ. Εκτελέστηκε το 1947.

43.  Τσαχουρίδης Ισαάκ: Κάτοικος Ποντοκερασιάς. Έπεσε σε μάχη το 1944

44.  Ξενιτίδης Γεώργιος: Γεννήθηκε το 1915. Κάτοικος Ποντοκερασιάς Κιλκίς. Αντάρτης του 31ου Τάγματος ΕΛΑΣ Χαλκίδας, μέλος της ΟΚΝΕ. Έπεσε με τον ΔΣΕ το 1948 στην μάχη στο Πετρίτσι.

45.  Αναστασιάδης Γιάννης: Κάτοικος Κιλκίς

46.  Σαμψών: Εθελοντής στον αλβανικό. Αντάρτης του ΕΛΑΣ μετέπειτα

47.  Κεσίδης Γεώργιος: Μέλος ΟΚΝΕ και μετέπειτα αντάρτης του ΕΛΑΣ

48.  Φωκάς Γιώργος: Κάτοικος Αγίας Παρασκευής Κιλκίς, μέλος της ΟΚΝΕ και αργότερα αντάρτης του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ. Σκοτώθηκε το 1949

49.  Φωκάς(αδελφός του Γιώργου): Γεννήθηκε το 1921. Μέλος της ΟΚΝΕ και αντάρτης με τον ΕΛΑΣ και τον ΔΣΕ. Πέθανε στην Τασκένδη.

50.  Δαμιανίδης Νίκος: Κάτοικος Κοκκινιάς. Μέλος της ΟΚΝΕ, αντάρτης ΕΛΑΣ και ΔΣΕ. Πέθανε στην Ρουμανία πολιτικός πρόσφυγας

51.  Βενετικίδης Γιάννης (Γάτσος): Κάτοικος Νέας Σάντας. Έφεδρος αξιωματικός του ΕΛΑΣ και μέλος της ΟΚΝΕ. Πέθανε το 1944 στην μάχη της Ευκαρπίας Κιλκίς.

52.  Χωλίδης Δημήτριος (Αστραπόγιαννος): Κάτοικος Τερπύλου. Γεννήθηκε το 1914. Αντάρτης του ΕΛΑΣ, του ΔΣΕ και μέλος της ΟΚΕΔΠ. Εκτελέστηκε το 1946.