Τα Κερδύλια μετά το Ολοκαύτωμα από τους Γερμανούς κατακτητές

Οι Γερμανοί κατακτητές μετά την ομαδική εκτέλεση των 235 ανδρών κατοίκων στα Άνω και Κάτω Κερδύλια, ηλικίας από 15 έως 60 χρόνων, στις 17 Οκτωβρίου 1941, ολοκλήρωσαν την εκδικητική μανία που διακατείχε τους Ναζί, ρίχνοντας μια άσπρη εμπρηστική σκόνη και πυρπολώντας όλα τα κτίσματα που υπήρχαν στα δύο μαρτυρικά χωριά. Έμειναν ανέπαφες μόνο οι εκκλησίες των Αγίων Θεοδώρων στα Άνω Κερδύλια και των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Γεωργίου στα Κάτω Κερδύλια. Ενώ γλύτωσε και ένας μύλος που υπήρχε στην περιοχή και διέθετε γερμανική μηχανή. 

Όλα τα υπόλοιπα, σπίτια και σχολεία και αποθήκες και σταύλοι, παραδόθηκαν στο πύρ και έγιναν στάχτη. Η βιβλική καταστροφή ολοκληρώνεται. Δίπλα στο θάνατο τα ερείπια. Μαύρος καπνός σκεπάζει τον ουρανό. 0 αέρας ανακυκλώνει τα μοιρολόγια.

ΟΙ μαυροφορεμένες χήρες, αφού θάψουν πρόχειρα τους δικούς τους παίρνουν το δρόμο της φυγής και της προσφυγιάς. Οι κατατρεγμένοι φώλιασαν αρχικά στο διπλανό χωριό Καστρί, στην εκκλησία του και στην Ευκαρπία. Κάποιες οικογένειες, γύρω στις 30, σχεδόν από τις πρώτες μέρες μετά την καταστροφή, βρήκαν καταφύγιο στους αχυρώνες τους στο Κρυονέρι, δίπλα στον Καστρόλακκα. Το 1943 προστέθηκαν στο Κρυονέρι άλλες καμιά 30 οικογένειες.

Οι χήρες στη ζητιανιά για ένα κομμάτι ψωμί

Όμως θα πρέπει να ζήσουν αλλά και να θρέψουν τα ανήλικα παιδιά τους. Έτσι αναγκάζονται να ζητιανέψουν στα γύρω χωριά, αναζητώντας ένα κομμάτι ξερό ψωμί μέχρι τη Νιγρίτα ή τα χωριά του Παγγαίου αν και η φτώχεια της κατοχής είναι εμφανής παντού. Όμως ο χάρος δεν τις χόρτασε. Χάνουν από την πείνα πολλά ανήλικα παιδιά, 30 περίπου. Οι χτυπημένες από το θάνατο μανάδες, θα αναγκαστούν να περάσουν το πένθος τους μόνες και έρημες, αφού και τα ανήλικα παιδιά τους που επέζησαν, για να μπορέσουν να ζήσουν και να φάνε μια μπουκιά ψωμί, τα στέλνουν σε παιδουπόλεις, ορφανοτροφεία ή τα δίνουν για υιοθεσία, μοναδική λύση στο πρόβλημα ασιτίας που αντιμετώπιζαν.

Μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους Γερμανούς κατακτητές καμιά μέριμνα από το κράτος για τα θύματα του Ολοκαυτώματος των Κερδυλίων.. Τίποτε που να αναγνωρίζει τη θυσία. Τα σπίτια στο νέο χωριό χτίστηκαν με χρήματα του Παγκόσμιου Συμβουλίου των Εκκλησιών. Οι τίτλοι κυριότητας παραχωρήθηκαν μετά 50 χρόνια. Κι από τις αποζημιώσεις ψίχουλα του 1962 οι κάτοικοι πήραν μόνο τα μισά. Ενώ, η αναγνώριση των Κερδυλίων ως μαρτυρικό χωριό έγινε, μόλις, το 1998 με προεδρικό διάταγμα.

Δειλά-δειλά μετά το 1943, κυρίως όμως ύστερα από το τέλος του Εμφυλίου οι χήρες και τα ορφανά που επέζησαν του Ολοκαυτώματος επιστρέφουν στην περιοχή. Και καθώς στα δύο πυρπολημένα χωριά δεν είχαν απομείονει πλέον σπίτια μα ούτε και χαλάσματα παρά μόνο σημεία ερειπίων, χτίζουν εξαρχής ένα καινούριο χωριό  στις εκβολές του ποταμού Στρυμόνα, σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων από την αιματοβαμμένη περιοχή, τα Νέα Κερδύλια όπως τα ονόμασαν.

Το χτίσιμο του νέου χωριού

Το νέο χωριό άρχισε σιγά-σιγά να χτίζεται μετά το 1946 και στις αρχές του 1950 τα σπίτια είχαν όλα ετοιμαστεί. Και οι οικογένειες που επέστρεφαν άρχισαν να εγκαθίστανται σε όποιο σπίτι έβρισκαν άδειο. Όλα τα σπίτια ήταν πετρόκτιστα, διέθεταν μόνο δύο δωμάτια και εξωτερικά είχαν μία βρύση και μια μικρή κουζίνα. Δύο σπίτια διατέθηκαν για να στεγάσουν το ένα την εκκλησία και το άλλο το δημοτικό σχολείο. Και καθώς η πλειοψηφία των κατοίκων αποτελούνταν από χήρες και ορφανά  εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο χωριό ως γαμπροί πολλοί ξένοι άντρες που είχαν πάει στα Νέα Κερδύλια για να εργαστούν στην οικοδόμηση του νέου χωριού. Ενώ προστέθηκαν στους κατοίκους και αρκετοί Σαρακατσάνοι που αγόρασαν οικόπεδα και έκτισαν μόνοι τα σπίτια τους.

Η αύξηση του αριθμού των κατοίκων φαίνεται και από τον αριθμό των μαθητών του δημοτικού σχολείου Νέων Κερδυλίων. Το σχολικό έτος 1948-1949 οι μαθητές ήταν μόλις 18 από τους οποίους οι 5 ήταν στην Α΄τάξη, 6 στη Β’, 1 στην Γ’ τάξη, 5 στην Δ’ τάξη, 1 στην Ε΄ τάξη και κανένας στην ΣΤ΄ τάξη. Μετά το 1949 όμως που οι Κερδυλιώτες αρχίζουν να επιστρέφουν στον τόπο τους, αυξάνει και ο αριθμός των μαθητών. Έτσι ο αριθμός των μαθητών το σχολικό έτος 1949-1950 γίνονται 88 και το σχολικό έτος 1950-1951 ανέρχονται στους 110.  

Τα παλιά Άνω και Κάτω Κερδύλια δεν κατοικήθηκαν ποτέ ξανά από τότε. Το 1950 με χρήματα των κατοίκων έγιναν δυο μικρά και φτωχά κενοτάφια. Και χρειάστηκε να περάσουν 37 ολόκληρα χρόνια από το Ολοκαύτωμα για να διαθέσει η πολιτεία το 1978 χρήματα για να αναγερθεί στη διασταύρωση των δρόμων Άνω και Κάτω Κερδυλίων ένα μνημείο στη μνήμη των αθώων θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας, με υψωμένο  μεγάλο μαρμάρινο σταυρό, ορατό από την Εθνική οδό Θεσσαλονίκης-Καβάλας. Ενώ τέλος το 1980 με χρήματα που διατέθηκαν από το κράτος, έγινε η περίφραξη με τσιμεντόλιθους των τόπων σφαγής.

Κάθε χρόνο, στις 17 Οκτωβρίου, τελείται μνημόσυνο στους τόπους εκτέλεσης, πράξη μνήμης κόντρα στη λήθη του χρόνου.