Γεντί Κουλέ, ο "τάφος των ζωντανών"

Το καθεστώς σαπίλας, κακομεταχείρισης, βασανισμών και σεξουαλικών οργίων σε βάρος των κρατουμένων που επικρατούσε στις φυλακές του Γεντί Κουλέ ακόμη από το πρώτο διάστημα της λειτουργία του επί τουρκοκρατίας αλλά και αμέσως μετά την απελευθέρωση το 1912, συνεχίσθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια που έμεινε ανοιχτό αυτό το μεσαιωνικό κάτεργο και μέχρι το κλείσιμό του,  το 1989, υπό το βάρος των καταγγελιών και των διαμαρτυριών της κοινής γνώμης.

Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση ενός κρατουμένου, του Στέργιου Πασχαλιά από τη Χαλκιδική, όπως την περιέγραψε ο Κατερινιώτης Γεώργιος Ιορδάνου ακόμη από τις αρχές του 20^ου αιώνα στο βιβλίο του «Από τον τάφο των ζωντανών» που εκδόθηκε το 1921, αμέσως μετά τον διετή εγκλεισμό του στο Γεντί Κουλέ για χρέη προς το Δημόσιο.

Ο ατυχής Πασχαλιάς ορίστηκε από τους φύλακες να πάει αγγαρεία. Όταν όμως τους απάντησε ότι είναι άρρωστος και κατάκοιτος, τότε αυτοί άρχισαν να τον δέρνουν ανελέητα για να τον μεταφέρουν στη συνέχεια σε ένα μπουντρούμι, που λόγω της υγρασίας που υπήρχε εκεί, αποκαλούνταν “Νερολόγος”.

Το μαρτύριο που υπέστη μέχρι θανάτου ο κρατούμενος από τρεις φύλακες, περιέγραψε ένας συγκρατούμενός του, ο Εμμανουήλ Τζιτζινίκας, που ήταν κλεισμένος από πριν στο ίδιο μπουντρούμι. Οι βασανιστές του, χτυπούσαν τον ανυπεράσπιστο κρατούμενο με βούρδουλα, κοντόξυλα, σίδερα, ακόμα και βαριές κλειδαριές. Και σύμφωνα με την περιγραφή του Ιορδάνου: «Ο άμοιρος Πασχαλιάς επί ώρας δεν ηδύνατο λέξιν να ψελλίση, μόνον έκειτο δίκην οικτράς αμόρφου μάζης ριγμένος εις την σκοτεινήν γωνίαν του μπουδρουμιού, άφωνος ως ο ιχθύς, ακίνητος ως τάφος, σκελετός ερυθρός από αίματα, χωρίς οίκτον, χωρίς έλεος, χωρίς παρηγοριά κι' ελπίδα».

Απόσπασμα από το βιβλίο του Ιορδάνου με τις καταγγελίες του

Καταγγελίες για τις συνθήκες κράτησης 

Ήδη στις εφημερίδες της εποχής είχαν αρχίσει να δημοσιεύονται συχνά-πυκνά καταγγελίες για τις συνθήκες κράτησης στο κάτεργο του Επταπυργίου. Ένα άρθρο στην Εφημερίδα των Βαλκανίων, αποκάλυπτε ότι η μεταχείριση των φυλακισμένων από τους δεσμοφύλακες ήταν απάνθρωπη και ζητούσε να γίνουν ανακρίσεις από τις δικαστικές αρχές. Καθώς, όπως σημειώνονταν «οι κατάδικοι υφίστανται τρομερά πράγματα και δια να ανακουφισθούν ολίγον αυτοί οι δυστυχείς, είναι υποχρεωμένοι να κύπτουν τον αυχένα μπροστά σε κάθε όργανο της υπηρεσίας και να ικανοποιούν την όρεξή του». 

Δύο μέρες αργότερα η ίδια εφημερίδα επανέρχονταν για το θέμα, αναφέροντας σε σχόλιό της ότι στις φυλακές Επταπυργίου «γίνονται πράγματα που μπορούν να χαρακτηρισθούν ως όργια». Επαναλαμβάνοντας το αίτημα διενέργειας ανακρίσεων από τη δικαιοσύνη καθώς «μία ανάκρισις θα αποδείξει πολλά πράγματα και θα σώσει και τους δυστυχείς φυλακισμένους από διάφορα βάσανα».

Ανάλογες σοβαρές καταγγελίες για βασανιστήρια και βιασμούς κρατουμένων, διακίνηση ναρκωτικών και λειτουργία οικονομικών κυκλωμάτων είχαν γίνει από τους κρατούμενους στις φυλακές Επταπυργίου Θεόδωρο Σιαπουνά και Γεώργιο Ιορδάνου, σε επιστολή τους προς την εφημερίδα Ριζοσπάστης στις 16 Νοεμβρίου 1919.   

Και βιασμοί νεαρών κρατουμένων

Στην επιστολή αυτή κατήγγειλαν ότι εκτός από τους άγριους ξυλοδαρμούς και τα βασανιστήρια των κρατουμένων, ένα άλλο αίσχος που συνέβαινε στο Γεντί Κουλέ ήταν οι βιασμοί σε βάρος νεαρών κυρίως κατάδικων, που συνέβαιναν με την ανοχή ή και τη συμμετοχή πολλές φορές και των φυλάκων του Επταπυργίου. Και σύμφωνα με τους δύο φυλακισμένους, τα όργια που διαδραματίζονταν στη φυλακή της Θεσσαλονίκης «διαφεύγουσι τας πρωτοτύπους περιγραφάς του Όσκαρ Ουάϊλδ».

ΠΗΓΗ: Τα στοιχεία είναι από το βιβλίο του Σπύρου Κουζινόπουλου «Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΙΑΝΟΣ