Τρίτη 10 Οκτωβρίου 2023

Η Θεσσαλονίκη παραμονές της απελευθέρωσης του 1912

του Σπύρου Κουζινόπουλου
Πλησιάζει η επέτειος των 
111 χρόνια απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τον Οθωμανικό ζυγό κι εμείς επιχειρούμε ένα ταξίδι στο χρόνο μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας του Γιάννη Βελλίδη "Μακεδονία" για να γνωρίσουμε τη ζωή στην πόλη επί τουρκοκρατίας, λίγο πριν σημάνουν οι καμπάνες της λευτεριάς,  


«ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ» (12 Φεβρουαρίου 1912)

«Χθες το εσπέρας εξήχθησαν τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών. Και ανεδείχθησαν δημοτικοί σύμβουλοι: Τούρκοι μεν ο Ισμαήλ βέης, ψήφοι 1.699 και Χασάν εφέντης 1.572. Έλληνες δε ο κ. Κ. Χονδροδήμος, ψήφοι 2.517 και ο  Κων. Μέλφος ψήφοι 1.936. Πρώτος επιλαχών ήλθεν ο κ. Β. Καρβουνίδης δια ψήφων 1.490. Εις Βούλγαρος εκθέσας υποψηφιότηταν απέτυχε.»

(ΣΣ. Μετά από αυτό το αποτέλεσμα, ως πλειοψηφήσας σύμβουλος, διορίστηκε δήμαρχος με «Τεσκερέ», δηλαδή διοριστήριο από το νομάρχη Θεσσαλονίκης Κιαζήμ Μπέη ο Κων. Χονδροδήμος κι έτσι η Θεσσαλονίκη απέκτησε για πρώτη φορά στην περίοδο της σκλαβιάς της Έλληνα δήμαρχο. Όμως την επομένη ο Χονδροδήμος παραιτήθηκε κι έτσι δήμαρχος τοποθετήθηκε ο Ισαμήλ Μπέης. 

«ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑ» (16 Φεβρουαρίου 1912)

«Περί την 10ην νυχτερινήν ώραν της χτες πυρκαγιά εκραγείσα εις το Χάνιον Κορουμπά, κείμενον εις τα παλαιά ψαράδικα και επροξένησεν πολλάς ζημίας εις το κατάστημα αδιαβρόχων του Ισραηλίτου Σαμουέλ Βάσο ως και εις το γραφεία και τυπογραφεία της συναδέλφου «Ανεξάρτητος» κείμενα εις το αυτό χάνιον.

«ΣΠΟΥΔΑΙΟΝ ΓΕΓΟΝΟΣ» (9 Μαρτίου 1912)

«Ο τέλειος καταρτισμός του θιάσου ποικιλιών του θεάτρου «Εδέμ» αποτελεί τον μέγιστον θεατρικόν θρίαμβον της ημέρας. Η ποικιλία του προγράμματος ανωτέρα πάσης περιγραφής. Ο δαιμόνιος ταχυδακτυλουργός αποσπά τον θαυμασμόν και τα χειροκροτήματα του πολυπληθούς ακροατηρίου. Απόψε δια πρώτην φορά εν Θεσσαλονίκη έναρξις παραστάσεων των επιχαρίτων και κομψοτάτων «Φρου φρου», των μόνων που εκέρδισαν τον τίτλο «Θαύμα Ιδέσθαι». Όλοι εις το Εδέμ

"ΑΙΜΑΤΗΡΑΙ ΣΚΗΝΑΙ ΕΙΣ ΑΪΒΑΛΙΚ ΝΤΕΡΕ" (15 Μαρτίου 1912)

«Αι αιματηραί σκηναί του Αϊβαλίκ-Ντερέ. Η φονικωτάτη συμπλοκή μεταξύ χωροφυλάκων και μουσουλμάνων. 19 χωρικοί νεκροί και 40 τραυματίαι. Ο αρχισυντάκτης μας εις Λαγκαδά». Εξέγερση μουσουλμάνων κατοίκων των χωριών του Λαγκαδά που ζητούσαν ελευθερίες, εφαρμογή του Συντάγματος και παύση της καταπίεσης από τις αρχές. Το Αίβαλίκ Ντερέ αποτελούνταν από διάφορους μαχαλάδες στην περιοχή που σήμερα βρίσκονται τα χωριά του Δήμου Λαγκαδά Λαχανάς, Κυδωνιά, Δορκάδα, Ευαγγελίστρια, Νικόπολη, Ξυλόπολη κλπ. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας ο καζάς του Λαγκαδά ήταν ένας από τους 14 καζάδες του σαντζακίου της Θεσσαλονίκης.

«ΜΑΡΙΚΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ» (28 Μαρτίου 1912)

«Με τα πρώτα φτερουγίσματα των χελιδόνων που χαρωπά διέσχισαν τον ανοιξιάτικον ορίζοντα, μας ήλθεν εις την πόλιν μας- δι’ οκτώ μόνον παραστάσεις- ο θίασος της δίδος Κοτοπούλη και ήρχισεν τας καλλιτεχνικάς του εσπερίδας από την Κυριακή του Πάσχα εις το θέατρον του Κήπου»…

«ΠΡΟΠΑΝΤΟΣ ΜΕ ΕΡΓΑ»(11 Απριλίου 1912)

«Φίλαθλοι νέοι, έχον την ιδέα της ιδρύσεως του αθλητικού συνδέσμου  «Ο ΗΡΑΚΛΗΣ», την προεδρείαν του οποίου ανέθεσαν εις τον άνθρωπον ο οποίος εχρειάζετο να αναδείξη ένα τοιούτον αρτισύστατον σωματείον, τον ιατρόν Νίκο βέη Κασάπην.

Η «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» (10 Ιουλίου πρωτοσέλιδο άρθρο)

«Η σημερινή ημέρα συμπληρώνει έτος από της εκδόσεως της εφημερίδας ταύτης. Αν είπωμεν ότι αυτή ετήρησε μεθ’ ιεράς ευλαβείας το πρόγραμμα το οποίο επηγγέλθη εις το πρώτον της φύλλον, δεν πρέπει να χαρακτηρισθώμεν ως περιαυτολογούντες ουδέ ως ενθυμούμενοι τους λόγους μεγάλου εκκλησιαστικού συγγραφέως, «καιρός του καυχάσθαι και καιρός του ταπεινοφρονείν». Όπως δεν πρέπει να θεωρηθώμεν ότι υποκείμεθα εις την ανθρώπινον αδυναμίαν του να κολακεύομεν  τον εαυτόν μας αν είπωμεν ότι εκπληρώσαμεν κατά το μέτρον των δυνάμεών μας όλα όσα λογικά απαιτεί το αναγνωστικόν κοινόν παρά καθημερινής εθνικής εφημερίδος. Εκφράζοντες δε τα θερμάς μας ευχαριστίας εις όλους, όσοι εξεδήλωσαν διά τούτου ή δια εκείνου του τρόπου την προς το έργον μας αγάπη και εκτίμησίν των, διαβεβαιούμενων αυτούς ότι η αγάπη των και η εκτίμησίς των μας εμφυσά την φιλοδοξίαν και την υποχρέωσιν συγχρόνως, όπως καταβάλωμεν νέας δυνάμεις και νέον ζήλον, νέα υλικά και ηθικά κεφάλαια δια τη συνέχειαν του τόσο βαρέως έργου μας».

«ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΠΑΡΑΣΠΟΝΔΟΥΝ» (25 Ιουλίου 1912)

«Οι αθρόοι φόνοι Ελλήνων- δύο διδασκάλων, πέντε χωρικών και ενός παιδιού- υπό Βουλγάρων κομιτατζήδων αβίαστον φέρουν το ερώτημα. Μήπως οι Βούλγαροι νομίσαντες ότι η προς τους Έλληνας φιλία των δεν εξυπηρετεί πλέον τα συμφέροντά των, αλλάσσουν πολιτικήν; Διόλου απίθανον. Είναι τόσον στενοκέφαλοι οι διέποντες την βουλγαρικήν πολιτική, ώστε να νομίζουν ότι εκ της φιλίας των προς τους Έλληνας οι Βούλγαροι ουδέν κερδίζουν, να μη βλέπουν την ζημίαν την οποία θα υποστούν μεταβάλλοντες αυτήν εις εχθρότητα». 

«ΑΙ ΝΥΚΤΕΡΙΝΑΙ ΔΥΝΑΜΙΤΙΣΤΙΚΑΙ ΑΠΟΠΕΙΡΑΙ. ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ. ΕΚΡΗΞΙΣ ΒΟΜΒΑΣ ΕΙΣ ΝΤΕΠΩ ΤΩΝ ΤΡΑΜ» (31 Ιουλίου 1912)

Η εφημερίδα δημοσιεύει ρεπορτάζ για τις δυναμιτιστικές απόπειρες που είχαν γίνει στη Θεσσαλονίκη κατά του Αυστριακού Ταχυδρομείου, του Οθωμανικού Ταχυδρομείου, της Οθωμανικής Τράπεζας και του Nτεπώ των τραμ. Η γαλλική λέξη "ντεπώ" σημαίνει αποθήκη και στην περιοχή που πήρε το όνομά της Ντεπώ τερμάτιζαν τα τραμ. Όπως έγραφε η Μακεδονία για το γεγονός: «Ματαίως δια συμμοριών και βομβών δια πυρός και σιδήρου, δι’ αγριοτήτων και ωμοτήτων προσπαθούν οι πατριώται των βουλεβάρδων της Σόφιας να παραστήσουν την Μακεδονίαν ως επαναστατημένην και να προκαλέσουν την Ευρωπαϊκήν επέμβασιν εκ της οποίας αναμένουν να ίδουν τους ευσεβείς των πόθους λαμβάνοντας σάρκαν και οστά.».

"Η ΑΛΒΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ" (5 Αυγούστου 1912)

Οι τουρκικές αρχές κλείνουν τη «Μακεδονία» στις 5 Αυγούστου για τη θαρραλέα της αρθρογραφία αλλά και για τις ειδήσεις που δημοσιεύει εκείνη την ημέρα για την Αλβανική επανάσταση που ήταν σε εξέλιξη, για την κάθοδο χιλιάδων επαναστατημένων Αλβανών στα Σκόπια και για το ενδεχόμενο αυτοί να βαδίσουν προς τη Θεσσαλονίκη και την Κωνσταντινούπολη. Οι Οθωμανικές αρχές οργισμένες διατάζουν το κλείσιμο της εφημερίδας.


H ΠΑΜΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ «ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ» (19 Αυγούστου 1912)

Δύο εβδομάδες μετά το κλείσιμο της "Μακεδονίας" ο Βελλίδης εκδίδει στη θέση της την εφημερίδα «Παμμακεδονική», η οποία σε πρωτοσέλιδο άρθρο της με τον τίτλο «Πρόγραμμα» γράφει:

«Η εκτίμησις  η μεγάλη διά της οποίας το ελληνικό κοινό περιέβαλε την δημοσιογραφική ημών δράσιν και η λύπη η βαθεία την οποία εξεδήλωσεν επί τη απροοόπτω αυτής διακοπής, μας εμφυσούν την φιλοδοξίαν και μας επιβάλλουν την υποχρέωσιν να καταβάλωμεν νέας δυνάμεις και νέον ζήλον, νέα ηθικά και νέα υλικά κεφάλαια, όπως συνεχίσωμεν τον τίμιον, όσον και βαρύν ημών δημοσιογραφικόν αγώνα…»


«ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΤΥΠΟΝ» (22 Αυγούστου 1912)

Οι τουρκικές αρχές ζητούν από τους δημοσιογράφους της εποχής να μην ασκούν κριτική κατά της Οθωμανικής κυβέρνησης. Έγραφε η Μακεδονία: «Το στρατοδικείον της πόλεώς μας δι’ επισήμου ανακοινωθέντος συνιστά εις τον τύπον να κρίνη τας πράξεις της κυβερνήσεως με πνεύμα μετριοπαθείας. Η δημοσίευσις ειδήσεων διεγερτικών, ειδήσεων παριστανουσών την κατάστασιν της χώρας ως σοβαρωτάτην και εν πλήρει αναρχία, η δημοσίευσις άρθρων βιαίων κατά της κεντρικής κυνερνήσεως, δε δύναται παρά να ελαττώνει την πίστην μας, εν τω εξωτερικώ και επομένως να βλάπτη την πατρίδα. Εν τέλει, δε το Στρατοδικείον εφιστά την προσοχήν των δημοσιογράφων και συνιστά αυτούς να απέχωσιν από παρομοίας κριτικάς. Διότι εν εναντία περιπτώσει αι μεν εφημερίδες θα παύονται οι δε δράσται θα τιμωρούνται αυστηρότατα.

«ΕΙΣ ΤΑ ΠΡΟΘΥΡΑ ΠΑΜΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ»- «Η ΕΛΛΑΣ ΔΕΧΕΤΑΙ ΕΘΕΛΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΥΠΗΚΟΟΥΣ» (27 Σεπτεμβρίου 1912)

«Ως πληροφορούμεθα εις το εν τη πόλει μας Γενικόν Προξενείον της Ελλάδος ελήφθη χθες τηλεγράφημα δια του οποίου αγγέλλεται ότι η ελληνική κυβέρνησις απεφάσισε να δεχθή εθελοντάς τους Έλληνας υπηκόους»

«ΑΝΑΧΩΡΗΣΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΗΚΟΩΝ»

«Οι Έλληνες πολίται και στρατεύσιμοι από τινων ημερών, μάλιστα δε χθες αθρόοι προσήρχοντο εις το ενταύθα Ελληνικόν προξενείον και ελάμβανον το διαβατήριό των. Υπολογίζεται ότι χθες εξεδόθησαν περί τα 500 διαβατήρια εν τω προξενείω. Σήμερον δια του Αυστριακού αναχωρούν πολλοί Έλληνες πολίται εις Βόλον και Πειραιάν».

«ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑ 16 ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ ΥΦ’ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ» (28 Σεπτεμβρίου 1912)

«Τηλεγραφικώς αγγέλλεται εξ Αικατερίνης ότι προχθές ημέραν αγοράς ενώ συνοδεία μουσουλμάνων χωρικών εκ του χωρίου Τόχοβα μετέβαινε εις Αικατερίνην, συνελήφθη καθ’ οδόν υπό ελληνικού σώματος «Γιουνάν»- ως λέει η «Γενή Ασήρ» γράφουσα την είδησιν ταύτην- το οποίον συνέλαβεν 18 εξ αυτών. Εκ τούτων δύο κατόρθωσαν να σωθούν εκ των χεριών των συμμοριτών και ανήγγειλαν τα διατρέχοντα εις τας αρχάς αίτινες απέστειλαν προς καταδίωξιν του σώματος στρατιωτικόν απόσπασμα.

«ΞΕΝΟΙ ΕΘΕΛΟΝΤΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»(29 Σεπτεμβρίου 1912)

«Κατά τηλεγραφικάς εκ Ρώμης πληροφορίας, πλείστοι Ιταλοί εδήλωσαν εις το αυτόθι επιτετραμμένον της Ελλάδος, κ. Κακλαμάνον ότι θέλουν να εγγραφούν εθελονταί. Επίσης και ο στρατηγός Ριτζιώτης Γαριβάλδι προς τον αυτόν σκοπόν εγγράφει εθελοντάς. Πολυάριθμοι Άγγλοι και Γάλλοι εδήλωσαν εις τας εν Λονδίνω και Παρισίοις πρεσβείας της Ελλάδος, ότι θέλουν να εγγραφούν ως εθελονταί εις τον ελληνικόν στρατόν».

«Η ΔΙΚΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ- Η ΑΘΩΩΣΙΣ» (30 Σεπτεμβρίου 1912)

«Χθες περί την 3 μ.μ. εξεδικάσθη ενώπιον του ενταύθα πλημμελειοδικείου η από μηνών εκκρεμής υπόθεσης της εφημερίδος «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» εναγομένης ως γνωστόν του άλλοτε νομάρχου Θεσσαλονίκης Ιμβραήμ Βέη επί δυσφημήσει κατ’ αυτού και της ιδιότητός του ως νομάρχου. Το δικαστήριον διασκεφθέν ηθώωσεν κατά πλειοψηφίαν τον κατηγορούμενον υπεύθυνον της εν λόγω εφημερίδος, κ. Γρηγόριον Κ. Ωρολογά.


«ΕΛΛΗΝΙΚΑΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΕΙΣ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ» (4 Οκτωβρίου 1912)

«Εγνώσθη ασφαλώς ότι η παρά τα Άγναντα στρατιωτική δύναμις της Ελλάδος ανέρχεται εις δύο μεραρχίας. Ούτω εν Αγνάντοις ευρίσκονται 2 τάγματα εν Άρτη, 2.000 άντρες και έτερα δύο τάγματα εις Κομένοβαν. Έτερα δύο τάγματα εστρατοπέδευσαν εις τους παρά τας θέσεις ταύτας λόφους.

Ασφαλείς πληροφορίαι εξ Ελασσώνος αγγέλλουσιν ότι οι Έλληνες αποστέλλουσιν στρατόν και πολεμοφόδια εις την παρά τα σύνορα θέσιν Κοτσαχήρ».

Αυτό είναι και το τελευταίο φύλλο της «Παμμακεδονικής» που διασώζεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Δυστυχώς δεν έχουν σωθεί φύλλα της εφημερίδας μέχρι τις 20 Οκτωβρίου που κυκλοφορούσε, ημέρα κατά την οποία κλείσθηκε από τους Τούρκους για την –όπως γράφουμε αλλού- περιγραφή της καταβύθισης του τουρκικού θωρηκτού «Φετίχ Μπουλέντ» στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.