Μια ιστορική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Σερρών πριν 80 χρόνια

Η δημοτικοποίηση το 1944 των λιγνιτωρυχείων Παπαντωνίου

Το Δημαρχείο Σερρών κατά τη Βουλγαρική κατοχή 1941-1944

του Σπύρου Κουζινόπουλου 

Μία ιστορική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Σερρών της 6ης Νοεμβρίου 1944 με την οποία, μετά από πρόταση του αριστερού δημάρχου Θ. Καντά, έθετε "υπό τον απόλυτον έλεγχον του Δήμου" τα λιγνιτωρυχεία Παπαντωνίου προκειμένου να εξασφαλιστεί η προμήθεια κάρβουνου στους δημότες αλλά και η αποστολή μεγάλων ποσοτήτων γαιάνθρακα στη Θεσσαλονίκη την οποία είχε μόλις απελευθερώσει ο ΕΛΑΣ, ώστε να μπορέσουν να ζεσταθούν οι κάτοικοι τον επερχόμενο χειμώνα.

Ο Θεόδωρος Δ. Καντάς ως υποψήφιος του ΕΑΜ είχε εκλεγεί δήμαρχος Σερρών με συντριπτική πλειοψηφία στις πρώτες ελεύθερες μετά το τέλος της βουλγαρικής φασιστικής κατοχής, στις 29 Σεπτεμβρίου 1944, υπερισχύοντας του αντιπάλου του υποψήφιου δημάρχου Κωνσταντίνου Αλ. Φωκά.

Η ιδιότυπη εκείνη δημοτικοποίηση των λιγνιτωρυχείων Παπαντωνίου γίνονταν, σύμφωνα με την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Σερρών "δεδομένου ότι τόσον οι ιδιοκτήται όσον και ο πληρεξούσιος αυτών, αφού απεκόμισαν εις χρυσόν τα κέρδη της τετραετούς συνεργασίας των μετά των Γερμανών και Βουλγάρων, εξηφανίσθησαν ουδείς δε νομίμως αντιπροσωπεύει τούτους ενταύθα και δεν υπάρχουν χρήματα δια να εξακολουθήσει η επιχείρησις να πληρώνει τους εργάτας, ισχυριζόμενη ότι ζημειώνει με τας σημερινάς τιμάς πωλήσεως του λιγνίτου, ενώ οι εργάται προσφέρονται να εξαγάγωσι λιγνίτην ευθυνότερον και αφθονότερον".

                                   Θεόδωρος Καντάς

Η σπουδαία δραστηριότητα του Θ.Καντά

Ο δήμαρχος Σερρών Θ. Καντάς κατά τη διάρκεια της σύντομης Δημαρχίας του ασχολήθηκε με την ανασυγκρότηση των διοικητικών δομών και υπηρεσιών της Δημαρχίας (Κτηνιατρική, Συντήρησης Υδραυλικών Έργων, Εθν. Πολιτοφυλακής, Πυροσβεστική, Σφαγεία,) του ερειπωμένου παραγωγικού συστήματος της πόλης ( Λιγνιτωρυχεία, Εργοστάσιο τσιγάρων Τζίμου και Υδροηλεκτρική Εταιρεία Νάσιουτζικ), της αξιοποίησης των εγκαταλελειμμένων σπιτιών, καπνομάγαζων, Εβραϊκών καταστημάτων, της λειτουργίας των σχολείων της πόλης με εκπαιδευτικό προσωπικό καθώς και της λειτουργίας του τότε ονομαζόμενου Λαϊκού Νοσοκομείου Σερρών.

 Στις 5 Οκτωβρίου 1944 το νέο δημοτικό συμβούλιο Σερρών παίρνει μια σειρά από αποφάσεις, όπως ότι το προϊόν της φορολογίας των τσιγάρων να θεωρείται δημοτικό έσοδο, καθώς και το άνοιγμα των σχολείων για τις 9 Οκτωβρίου. Δύο μέρες μετά, στις 7 Οκτωβρίου 1944 ο δήμαρχος Θ. Καντάς θα υπογράψει και την πρώτη του ανακοίνωση προς το σερραϊκό λαό, καλώντας τον για την επομένη στην εκκλησία των Μεγάλων Ταξιαρχών "όπου θα τελεσθεί επίσημος Δοξολογία επί τη απελευθερώσει". Στην ανακοίνωση προστίθεται πως «...στις 11 π.μ. θα λάβη χώραν μεγάλη Λαϊκή συγκέντρωση στην πλατεία Αίγλης-Κρονίου όπου τα γραφεία του Ε.Α.Μ. εις την οποία θα ομιλήσουν προς τον Σερραϊκό λαό αντιπρόσωποι των οργανώσεων. Όλη η πόλη πρέπει να σημαιοστολισθεί με τις εθνικές μας σημαίες και αν είναι δυνατόν και με τις συμμαχικές».

Η δημαρχιακή του θητεία ανακόπηκε βίαια,  από το μεταπελευθερωτικό μισαλλόδοξο καθεστώς, έξι μήνες μετά την εκλογή του, όταν  στις 23 Μαρτίου 1945 ο ο τότε νομάρχης Στέφανος Νίκογλου με έγγραφό του έπαψε τον μέχρι τότε δήμαρχο Θεόδωρο Καντά, τοποθετώντας στη θέση του τον τέως γραμματέα του Καντά, Αθανάσιο Μητακίδη, μετέπειτα επί πολλές θητείες βουλευτή Σερρών με τα κόμματα του Συναγερμού και της ΕΡΕ.

Λιγνιτωρύχοι των Σερρών φορτώνουν σε βαγόνια τρένου κάρβουνο, το Νοέμβριο του 1944, για να μπορέσουν να κινηθούν τα εργοστάσια της Θεσσαλονίκης

Τα λιγνιτωρυχεία των Σερρών

Τα λιγνιτωρυχεία αναπτύσσονταν σε μικρές αποστάσεις γύρω από την πόλη των Σερρών σε τρεις κύριες θέσεις: Ανατολικά και βόρεια της πόλης, στην τοποθεσία Βιρός ή Βερός κοντά στη μονή Τιμίου Προδρόμου, στις κοιλάδες Αγίου Γεωργίου, Αγ. Αναργύρων και στο χείμαρρο Καμενικίων και τέλος δυτικά της πόλης μεταξύ Λευκώνα και Σερρών προς τον οικισμό Μετοχίου, στην τοποθεσία Αγία Βαρβάρα.

Τα λιγνιτωρυχεία αυτά ήταν των Κων. Χατζηδήμου και Σία, στην τοποθεσία Βιρός, του Κων. Περδικάρη στην κοιλάδα Αγίου Γεωργίου, τα Λιγνιτωρυχεία των αδελφών Παπαντωνίου στην τοποθεσία Αγίας Βαρβάρας, μεταξύ Λευκώνα και Σερρών προς τον οικισμό Μετοχίου, τα λιγνιτωρυχεία Γ. Δορκοφύκη-Ηλ. Λαυρεντιάδη, στις τοποθεσίες «Κιόσια» στην κοίτη του χειμάρρου Αγ. Αναργύρων και Λευκώνα. Εκτός αυτών στο νομό Σερρών υπήρχαν τα ονομαζόμενα Δημόσια ή Εθνικά Λιγνιτωρυχεία Παγγαίου, με εκμετάλλευση Π. Παπαβασιλείου στην Κοινότητα Ηλιοκώμης και τα Δημόσια Λιγνιτωρυχεία Παγγαίου, με εκμετάλλευση Γεωργίου Μιχαήλ στην Κοινότητα Κορμίστας.

Τα λιγνιτωρυχεία των Αφών Παπαντωνίου, με το χαρακτηριστικό τούρκικο όνομα «Ταχταμπίτ», είχαν τη δυνατότητα να παράγουν έως και 100 και 200 ακόμη τόνους λιγνίτη ημερησίως, με θερμαντική ισχύ 6.288 θερμίδες. Σχετικά με  την προπολεμική παραγωγικότητα των λιγνιτωρυχείων, αναφέρει ο Γερμανός στρατιωτικός γεωλόγος μελετητής Erlangen B.v. Freyberg ότι, στο νομό Σερρών ανέρχονταν σε 50 -260 τόννους ετησίως και από το 1920 -1942 σε 350.000-400.000 συνολικά τόννους λιγνίτη. Άλλα στοιχεία, μόνο από τα λιγνιτωρυχεία "Ταχταμπίτ" κληρονόμων Δ. Παπαντωνίου, μιλούν για παραγωγή στο ίδιο περίπου διάστημα 1923-1944, 344.000 τόννων.