Όταν οι όμηροι των ναζί επέστρεφαν με τα πόδια στα σπίτια τους

Το ελληνικό κράτος, ήταν το μόνο στην Ευρώπη, που δεν φρόντισε για την παραλαβή και την επιστροφή των Ελλήνων ομήρων στις εστίες τους

του Σπύρου Κουζινόπουλου 

Μία μεγάλη όσο και σκληρή αλήθεια, είπε ο Λυκειάρχης της Νέας Μηχανιώνας, Χρήστος Γεροβασιλείου, παραλαμβάνοντας την περασμένη Κυριακή, στην εκδήλωση του ΚΚΕ για τους αγωνιστές της Επανομής, το αναμνηστικό που του επιδόθηκε για τον πατέρα του, Μόσχο Γεροβασιλείου που είχε σταλεί από τους κατακτητές όμηρος στα ναζιστικά στρατόπεδα στη Γερμανία: Ότι το ελληνικό κράτος, ήταν ΤΟ ΜΟΝΟ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ, που δεν φρόντισε για την παραλαβή και την επιστροφή των Ελλήνων ομήρων στις εστίες τους. Παρά τους άφησε να περιπλανιούνται επί μήνες μετά την κατάρρευση του χιτλερισμού μέχρι να βρουν μόνοι τους τρόπο επιστροφής στην πατρίδα.

"Αναμένονται 120.000 όμηροι", ΄έγραφε Το Βήμα στις 15-6-1945  
Όμως δεν πήγε κανείς να τους παραλάβει από τη Γερμανία

Το επίσημο ελληνικό κράτος δεν ασχολήθηκε μαζί τους, αν και ήταν χιλιάδες. Παρά μόνο χρειάστηκε η βοήθεια του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και δευτερευόντως της ΟΥΝΡΑ για να επιστρέψουν στην πατρώα γη ρακένδυτοι, σκελετωμένοι και καταταλαιπωρημένοι. Και όποτε ασχολήθηκε το μεταπολεμικό κράτος της «εθνικοφροσύνης», δεν ήταν για καλό. Οι όμηροι παρέμειναν αόρατοι γιατί, όπως περιέγραψε και ο ιστορικός Ιάσων Χανδρινός ο οποίος εντόπισε έγγραφο του ΔΕΣ με τα ονόματα 1.040 ομήρων, «επέστρεψαν στην Ελλάδα από τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας της ναζιστικής Γερμανίας και βρέθηκαν σε μια χώρα που σπαρασσόταν από τον Εμφύλιο. Το κράτος τούς αντιμετώπισε εχθρικά καθώς δεν χωρούσαν στο νέο εθνικό αφήγημα. Πολλοί από αυτούς στη συνέχεια βρέθηκαν στη Μακρόνησο ή σε άλλους τόπους μαρτυρίου. Άλλοι σκοτώθηκαν στις μάχες στο πλευρό του Δημοκρατικού Στρατού. Για τους υπολοίπους επικράτησε νεκρική σιγή.

'Αφιξη στη Θεσσαλονίκη των πρώτων
ομήρων. Μακεδονία 9-5-1945.

Η εκτίμηση για τον αριθμό των Ελλήνων μη Εβραίων που βρέθηκαν σε αυτά τα στρατόπεδα, κυμαίνεται μεταξύ 15.000 και 45.000. Οι αποκλίσεις είναι τεράστιες καθώς από το ελληνικό κράτος ουδέποτε εκδηλώθηκε ενδιαφέρον έστω για τον εντοπισμό και την καταγραφή των ομήρων. Σε μια Ελλάδα που αναζητούσε εθνικά παραδείγματα αυτοί δεν χωρούσαν πουθενά. Γι' αυτό δεν υπάρχει αφήγημα, καταγραφή της στρατοπεδικής εμπειρίας. Επίσης ούτε οι ιστορικοί ασχολήθηκαν μαζί τους ». (Ιάσων  Χανδρινός Έλληνες όμηροι και καταναγκαστικοί εργάτες στη ναζιστική Γερμανία, επίμετρο στο R. Streibel Απρίλιος στο Στάιν, Αλφειός, Αθήνα 2018. σ. 358)

Παρότι συλλήψεις και εκτοπίσεις Ελλήνων είχαν ξεκινήσει νωρίτερα, λίγο μετά την εισβολή των χιτλερικών στη χώρα μας, εντούτοις οι μαζικότερες αποστολές ομήρων από τους κατακτητές στη Γερμανία για καταναγκαστική εργασία, είχαν αρχίσει από τα τέλη του 1943 και κυρίως το καλοκαίρι του 1944.  Οι τεράστιες ανθρώπινες απώλειες στα πολεμικά μέτωπα είχαν ουσιαστικά αποστερήσει τη Γερμανία από εργατικά χέρια και οι ναζί άρχισαν να τα αναπληρώνουν με ομήρους από τις κατεχόμενες χώρες, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα. Μόνο τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1944 περισσότεροι από 1.400 κρατούμενοι στο στρατόπεδο «Παύλος Μελάς» της Θεσσαλονίκης, που είχαν συλληφθεί από τους ναζί στη διάρκεια εκκαθαριστικών επιχειρήσεων ή μπλόκων, όπως αυτό της Επανομής μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο «Στάλαγκ» στην περιοχή της Κάτω Σειλεσίας.

Δημοσιεύονται στις 26 Ιουνίου1945 τα ονόματα και οι τόποι καταγωγής των
πρώτων ομήρων που καταφθάνουν στην Ελλάδα από τα ναζιστικά στρατόπεδα

‘Έλληνες όμηροι για καταναγκαστική εργασία στάλθηκαν σε όλα τα μεγάλα γερμανικά στρατόπεδα: Νταχάου, Μαουτχάουζεν, Ζαξενχάουζεν, Μπούχενβαλντ, Ράβενσμπρυκ, Νόιενγκαμμε, Φλόσσενμπουργκ, Γκρος Ρόζεν, Νατζβάιλερ - Στρούτχοφ, ακόμα και στα στρατόπεδα Μαιντάνεκ (Λιούμπλίν) και Άουσβιτς - Μπίρκεναου, τα οποία προορίζονταν κυρίως για εβραίους, και σε μια σειρά μικρότερων στρατοπέδων και τόπων καταναγκαστικής εργασίας.

Η τεράστια έλλειψη εργατικών χεριών στο Γ’ Ράιχ αναγκαστικά προσανατόλισε στην χρησιμοποίησης για καταναγκαστική εργασία των εκατομμυρίων ομήρων που μεταφέρονταν σε αυτά τα γερμανικά στρατόπεδα. Έχει καταγραφεί ότι η πρώτη μαζική άφιξη Ελλήνων σε γερμανικό στρατόπεδο έγινε στις 22 Σεπτεμβρίου 1943, όταν 56 Έλληνες, οι οποίοι μέχρι τότε βρίσκονταν σε στρατόπεδα στην Ιταλία, πέρασαν τις πύλες του Νταχάου. Ακολούθησαν 157 όμηροι από την Κρήτη που βρέθηκαν στο Μαουτχάουζεν (4 Νοεμβρίου 1943) και 188 συλληφθέντες σε ένα μεγάλο μπλόκο στην Καλαμάτα, που επίσης στάλθηκαν στο Νταχάου στις 17 Δεκεμβρίου 1943.

 Εφημερίδα Μακεδονία 29 Ιουνίου 1945

Και όταν ήρθε το τέλος του πολέμου, με τη συντριβή του ναζισμού και την οριστική παράδοση της Γερμανίας, στις 9 Μαίου 1945 και τα συμμαχικά στρατεύματα, κυρίως τα σοβιετικά και τα αμερικανικά εκτός των άλλων, απελευθέρωσαν τους ομήρους από τα χιτλερικά στρατόπεδα, λίγο-πολύ όλες ανεξαιρέτως οι ευρωπαϊκές χώρες φρόντισαν να αναζητήσουν τους υπηκόους τους, να τους καταγράψουν, να τους φροντίσουν καθώς ήταν όλοι εξαντλημένοι από την πείνα, τα βασανιστήρια και την εξαντλητική καταναγκαστική εργασία και να τους επαναπατρίσουν. Και φτάνοντας στις χώρες τους, να τους περιθάλψουν και να φροντίσουν για την επιβίωσή τους. Η επαναπροώθηση των καταταλαιπωρημένων αυτών ανθρώπων στις εστίες τους, ήταν από μόνη της μια διαδικασία τεραστίων διαστάσεων. Όλες μα όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Εκτός της ελληνικής.

"Η ΟΥΝΡΑ και ο ΔΕΣ διευκόλυναν την επιστροφήν των ομήρων".
Μακεδονία 4-7-1946. Το ελληνικό κράτος εκκωφαντικά απών

Στην Ελλάδα, η απελευθέρωση των δικών μας ομήρων από τα στρατόπεδα πέρασε μάλλον απαρατήρητη σε μία χώρα που οι δυνάμεις της αντίδρασης, στηριζόμενες και στην κατάπτυστη συμφωνία της Βάρκιζας, είχαν αρχίσει ήδη την καταδίωξη των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και κάθε αριστερού στοιχείου, ενώ καλλιεργούσαν το έδαφος για να συρθεί η χώρα στον αλληλοσπαραγμό του Εμφυλίου. Έτσι το επίσημο κράτος της εθνικοφροσύνης όχι μόνο δεν φρόντισε τους ομήρους, αλλά σε πολλές περιπτώσεις, ο εγκλεισμός τους στα ναζιστικά στρατόπεδα λειτουργούσε ως επιβαρυντικό στοιχείο στον ατομικό τους «φάκελο κοινωνικών φρονημάτων» και ως τεκμήριο ενοχής.

Eαι χαρακτηριστικό ότι από τους 16 ομήρους, που μετά το Μπλόκο της Επανομής στις 7 Αυγούστου 1944 και τον εγκλεισμό τους στου Παύλου Μελά, στάλθηκαν στη Γερμανία, όταν μετά την περιπετειώδη επιστροφή τους στην Ελλάδα, θέλησαν να πάνε στην κωμόπολη που διέμεναν, δεν βρέθηκε κανείς αρμόδιος να τους προωθήσει από τη Θεσσαλονίκη στην Επανομή. Με συνέπεια να μεταβούν εκεί άλλοι πεζοπορώντας, άλλοι με κάρα συγχωριανών τους και άλλοι με… ότο στοπ.

‘Ετσι για τους χιλιάδες Έλληνες πρώην όμηρους, ο επαναπατρισμός των οποίων  διήρκεσε πολλές φορές και οκτώ μήνες, ολοκληρώθηκε με μια οδυνηρή διαπίστωση: Απογοητευμένοι από ένα καχύποπτο και συχνά άδικο κράτος, πτοημένοι βλέποντας συνεργάτες των Γερμανών να κυκλοφορούν όχι μόνο ατιμώρητοι, αλλά και αποκατεστημένοι επαγγελματικά και κοινωνικά, ξανάρχισαν τη ζωή τους πικραμένοι από την παραγνώριση. (Εφημερίδα Καθημερινή, 10 Μαίου 2015 της Ανίτας Παναρέτου).

 

Διαβάστε για το Μπλόκο της Επανομής: https://farosthermaikou.blogspot.com/2016/10/blog-post_57.html#more