Η οδός Ηρώων

Οι εκτελέσεις επί κατοχής στις φυλακές "Παύλου Μελά"

Σε μία αναμνηστική πλάκα που βρέθηκε το 1981 στη Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης από τρεις μικρούς μαθητές, είναι χαραγμένη η φράση: "Συνεχισταί του ελληνικού μεγαλείου και αγωνισταί της Εθνικής Αντιστάσεως, έπεσαν ηρωϊκώς την 17η Δεκεμβρίου 1943 προ του εκτελεστικού αποσπάσματος των Γερμανών, Αστέριος Β. Σιάπκας υπολοχαγός 33 χρόνων, Δημήτριος Μιχάλας, 23 χρόνων.

Όπως θυμόταν ο Νίκος Φραγκοξίδης, στα χρόνια της κατοχής Σταυρούπολη δεν υπήρχε. Η Θεσσαλονίκη τελείωνε πολύ πιο κάτω. Το στρατόπεδο πυροβολικού που φέρνει το όνομα του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά, μετατράπηκε σε στρατόπεδο κρατούμενων αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης.

Μπαίνοντας από την κύρια είσοδο αριστερά βρίσκεται το μεγάλο κτίριο όπου στεγάζονταν η διοίκηση του στρατοπέδου και τα ανακριτικά γραφεία, στο μεσαίο τμήμα του κτιρίου είχαν τις κρατούμενες γυναίκες και στο πίσω τελευταίο μέρος τους ποινικούς κατάδικους. 

Σε μικρή απόσταση και χωρισμένο με σύρματα, ήταν το κίτρινο κτίριο. Έτσι το ονόμαζαν από το χρώμα του. Εκεί είχαν τους υπόδικους, τους πολιτικούς κρατούμενους, αγωνιστές του ΚΚΕ, του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ, αντάρτες του ΕΛΑΣ αλλά και αξιωματικούς του Γιουγκοσλαβικού στρατού. 

Από το κτίριο αυτό έπαιρναν οι Γερμανοί για εκτελέσεις. Οι μεγάλες εκτελέσεις 30 ή 40 ατόμων, όπως αυτή που έγινε για αντίποινα για τον Γερμανό στρατηγό που σκοτώθηκε έξω από τη Νάουσα, γινόταν στη συνοικία της Αγίας Φωτεινής, στο "Κόκκινο Σπίτι", πίσω από τα εβραϊκά νεκροταφεία, λίγο μακρύτερα από τα τότε γήπεδα ΠΑΟΚ και Ηρακλή. Σήμερα σε όλον αυτό το χώρο είναι κτισμένη η Πανεπιστημιούπολη. Οι μικρές εκτελέσεις αριθμούσαν 3-5 άτομα, ίσως και παραπάνω.

Στα τέλη του Μάρτη 1944 λίγο πριν τα ξημερώματα (αυτές τις ώρες έπαιρναν οι Γερμανοί τους αγωνιστές για εκτέλεση) πήραν έναν αντάρτη με το όνομα Λάμπρο, έναν φοιτητή της Δασολογίας από τη Χαλκιδική και τον γνωστό με το όνομα Εδεσσιώτη. Τον είχαν φέρει τις μέρες εκείνες από το "510" κατάμαυρο από τα βασανιστήρια. Το 510 ήταν το μπουντρούμι της Γκεστάπο στην κλινική Βαγενά, στη συμβολή των οδών Παπακυριαζή-Κρήτης. Επίσης τους κρατούμενους που έστελναν στη Γερμανία, τους είχαν στο Τμήμα Μεταγωγών επί της οδού Αγίας Σοφίας.

Πάνω στη Μαύρη Τούμπα οι κάτοικοι της γύρω περιοχής είχαν χαράξει ένα μεγάλο σταυρό. Όταν κτίσθηκε το Γυμνάσιο της Σταυρούπολης και ισοπεδώθηκε ο χώρος, τα κόκκαλα των εκτελεσθέντων τοποθετήθηκαν μεταξύ Δημαρχίας και Γυμνασίου. :Αργότερα σε κάτι μικρές παλιές παράγκες δημιουργήθηκε ένα μικρό νεκροταφείο. Στη μνήμη των πεσόντων ο δρόμος που περνάει από εκεί ονομάστηκε Οδός Ηρώων. Επίσης μπροστά στο Δημαρχείο υπάρχει ένα μικρό αγαλματάκι που στις γιορτές κατατίθενται στεφάνια προς τιμή των πεσόντων.

Είναι ανάγκη να καταγραφούν όλα τα ιστορικά στοιχεία ή όσα είναι δυνατόν και να ανεγερθεί μνημείο στο χώρο αυτό των εκτελέσεων.

ΠΗΓΗ: Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Η Αυγή στις 27-3-1981 με την υπογραφή του Νικου Φραγκοξίδη.