H εγκατάσταση των προσφύγων στη Θεσσαλονίκη

Σημαντικές ανακοινώσεις για την εγκατάσταση των προσφύγων στην ανατολική Θεσσαλονίκη, θα παρουσιαστούν στο επιστημονικό συνέδριο, με θέμα: «Θεσσαλονίκη, πρωτεύουσα των προσφύγων», που πραγματοποιεί στις 23, 24 και 25 Νοεμβρίου από το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού, (Ι.Α.Π.Ε.), στο πλαίσιο συμμετοχής του στις επετειακές εκδηλώσεις της Θεσσαλονίκης για το 2012.

Το τριήμερο συνέδριο θα πραγματοποιηθεί στο Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς «Μελίνα Μερκούρη» (Μεταμορφώσεως 7-9) και κατά τη διάρκεια του θα παρουσιαστούν γνωστές, αλλά και άγνωστες ιστορικές πτυχές από τους σημαντικότερους σταθμούς της μαρτυρικής πορείας των προσφύγων στη διάρκεια του 20ου αι.

Όπως είπε αναφερόμενος στα δραματικά περιστατικά της συγκεκριμένης περιόδου, στη διάρκεια συνέντευξης τύπου, στο δημαρχείο της Καλαμαριάς, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Δ. Μακεδονίας, ιστορικός Κώστας Φωτιάδης:

 «Το 1920 περίπου τριάντα χιλιάδες Καυκάσιοι Έλληνες αποδεκατίστηκαν από τις κακουχίες και τις ασθένειες, παίρνοντας το δρόμο της προσφυγιάς προς κάθε κατεύθυνση, από την ευρύτερη περιοχή του Καρς, όταν μετά τη συνθήκη του Μπρεστ - Λιτόβσκ πέρασε από τη σοβιετική Ρωσία στην οθωμανική διοίκηση. Άλλοι υπέκυψαν αναμένοντας για μήνες στα λιμάνια τα πλοία που θα τους μετέφεραν στην Ελλάδα, στη Γεωργία, στο Βατούμ, ή στο Σοχούμι, άλλοι κατά τη διάρκεια του εξοντωτικού ταξιδιού και άλλοι ακόμη και κατά την άφιξη τους στους τελικούς προορισμούς. Πολλούς τους κατάπιε η θάλασσα, πολλοί θάφτηκαν πρόχειρα σε πρόχειρους ομαδικούς τάφους, εδώ κι εκεί, αφήνοντας την τελευταία τους πνοή από την εξάντληση και τις αρρώστιες…».

Όπως επισημάνθηκε, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου, η Καλαμαριά αποτέλεσε τον κύριο σταθμό υποδοχής, όσων κατάφεραν να φτάσουν στην Β. Ελλάδα και το σημείο από όπου διαχύθηκαν στις πόλεις και στην ύπαιθρο για να αρχίσουν ξανά από το μηδέν τη νέα τους ζωή. Όμως, η υποδοχή τους απείχε από το να είναι ιδανική, έστω υποφερτή, σε έναν τόπο, όπου μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχαν παρά μόνο έλη και θέριζαν οι ασθένειες.

«Σε μια από αυτές τις αφίξεις, περί τους 1.300 από αυτούς τους πρώτους πρόσφυγες έφτασαν στην ακτή με ότι φορούσαν, καθώς με άλλο πλοίο θα έφτανε ότι είχε διασωθεί από το βιός τους. Τα φθαρμένα και σκισμένα ρούχα τους παραδόθηκαν στη φωτιά, μόλις πέρασαν από τα απολυμαντήρια και αναγκάστηκαν να μείνουν τέσσερις μήνες στον καταυλισμό της Καλαμαριάς, σχεδόν γυμνοί, τυλιγμένοι με ένα σεντόνι, περιμένοντας το πλοίο με τα πράγματα τους. Πολλοί από αυτούς δεν άντεξαν. Κατά κάποιο τρόπο, αυτό το επιστημονικό συνέδριο είναι παράλληλα και ένα μνημόσυνο για αυτούς τους πρόσφυγες» υπογράμμισε ο κ. Φωτιάδης.

Στο συνέδριο θα συμμετέχουν σε αυτό πενήντα επτά επιστήμονες από πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού (Μ. Βρετανία, Γαλλία, Βέλγιο, Η.Π.Α., Τουρκία, Σερβία), διαφόρων ειδικοτήτων, όπως, ιστορικοί, κοινωνικοί ανθρωπολόγοι, πολιτικοί επιστήμονες, φιλόλογοι, λαογράφοι, αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, οικονομολόγοι, νομικοί, κ.α.

Η επιστημονική επιτροπή του συνεδρίου αποτελείται από τον δήμαρχο Καλαμαριάς, τον πρόεδρο του Ι.Α.Π.Ε. και έξι καταξιωμένες προσωπικότητες από το Α.Π.Θ., το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και την επιστημονική διανόηση της Θεσσαλονίκης.

«Το κυριότερο είναι ότι πρόκειται για ένα συνέδριο που απευθύνεται και προς το ευρύ κοινό, αφορά όλους. Θα παρουσιαστούν μεταξύ άλλων ιστορικά στοιχεία και ντοκουμέντα, ελάχιστα γνωστά μέχρι και σήμερα, για τον προσφυγικό ελληνισμό κατά τη διάρκεια του 20αι., τον τρόπο με τον οποίο ήρθαν και ενσωματώθηκαν και το ρόλο που διαδραμάτισαν οι πρόσφυγες στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της χώρα μας», δήλωσε ο καθηγητής του ΑΠΘ, ιστορικός, Γιώργος Αναστασιάδης.

«Η Καλαμαριά δεν υπήρχε τότε, οι πρόσφυγες τη δημιούργησαν και η Θεσσαλονίκη εξ αιτίας αυτής της προσφυγικής ροής απέκτησε το προσωνύμιο που της αποδίδει ο Ιωάννου, στα γραπτά του, ως «η πόλη των προσφύγων», τόνισε ο δήμαρχος Καλαμαριάς, Θεοδόσης Μπακογλίδης, σημειώνοντας το ιδιαίτερο καθήκον του δήμου Καλαμαριάς για την διοργάνωση και την υποστήριξη δράσεων σχετικών με τον προσφυγικό ελληνισμό.

Στην συμβολή του Ι.Α.Π.Ε. στην έρευνα και στην διατήρηση της ιστορικής μνήμης της πορείας, της ζωής και της δράσης των προσφύγων αναφέρθηκε ο πρόεδρος του ιδρύματος, Σωτήρης Γεωργιάδης.

Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου θα παρουσιαστούν στοιχεία και μαρτυρίες για την υποδοχή, την εγκατάσταση, τη ζωή στον προσφυγικό καταυλισμό, τα «απολυμαντήρια», τη σταδιακή ενσωμάτωση και την συνεισφορά των προσφύγων στη νέα ταυτότητα της Θεσσαλονίκης. Επιδιώκεται ακόμη να προσδιοριστεί ευρύτερα και ακριβέστερα το περιεχόμενο των πολλαπλών ρόλων που διαδραμάτισαν, αλλά και της στάσης και των πολιτικών που ακολουθήθηκαν από τις αρχές για την ένταξη τους στο νέο περιβάλλον καθώς και τα χρήσιμα συμπεράσματα, που εξήχθησαν από αυτή την ιστορική πορεία.

Στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ «Twice a Stranger», ενώ στην είσοδο θα υπάρχει φωτογραφικό υλικό και χάρτες εποχής, κυρίως της δεκαετίας 1920-30.