Πως ήταν το άντρο της ΚΥΠ Θεσσαλονίκης επί χούντας

Εκεί που βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν αντιδικτατορικοί αγωνιστές

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Συμπληρώνονται 56 χρόνια από τη στυγερή δολοφονία, μέσα στα γραφεία της ΚΥΠ Θεσσαλονίκης, στις 9 Μαϊου 1968, του βουλευτή της ΕΔΑ Γιώργη Τσαρουχά, ηγετικού στελέχους του αντιδικτατορικού κινήματος στη Βόρεια Ελλάδα. Και με την ευκαιρία αυτή, αξίζει να αναφερθούμε στα όσα διαδραματίζονταν εκείνη τη μαύρη εποχή στο "χειρουργείο", στο κολαστήριο της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Θεσσαλονίκης που είχε μετατραπεί σε άντρο βασανιστηρίων κορυφαίων στελεχών του αντιδικτατορικού κινήματος.

Ο πόνος στην έκφραση του Τσαρουχά, την ώρα του
θανάτου, αποκαλύπτει τα βασανιστήρια που υπέστη. 

Το σχεδιάγραμμα των γραφείων της ΚΥΠ, συμπεριλαμβάνονταν στη δικογραφία για τη δολοφονία του αλησμόνητου βουλευτή της ΕΔΑ. Το κατέθεσε ως στοιχείο υπεράσπισής του, ένας από τους κατηγορούμενους για συμμετοχή στη δολοφονία Τσαρουχά, κάτω από φριχτά βασανιστήρια, ο τότε συνταγματάρχης, Σταύρος Αναστασιάδης, που υπηρετούσε ως υποδιοικητής της ΚΥΠ Θεσσαλονίκης, με διοικητή τον Στέφανο Καραμπέρη, μέλος της λεγόμενης «Επαναστατικής Επιτροπής» της χούντας.

Η δίκη για τη δολοφονία του Γιώργη Τσαρουχά, είχε γίνει μετά από τρεις αναβολές στο Μικτό Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης, το Μάιο και Ιούνιο του 1979. Κατηγορούμενοι ήταν  αξιωματικοί του στρατού και της χωροφυλακής που ενεπλάκησαν στη σύλληψη, την ανάκριση και το θάνατο του Τσαρουχά στα κρατητήρια της ΚΥΠ, την ώρα που υποβάλλονταν σε μεσαιωνικά βασανιστήρια, όπως διαπιστώθηκε και από σειρά φωτογραφιών τις οποίες εντόπισε μετά την πτώση της δικτατορίας ο ανακριτής Ηλιάδης.

Το κολαστήριο

Τα γραφεία της αλήστου μνήμης ΚΥΠ, στεγάζονταν την περίοδο της δικτατορίας πίσω ακριβώς από το Γ’ Σώμα Στρατού, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Η ακροαματική διαδικασία της πρώτης δίκης, που κράτησε 23 μέρες, δεν μπόρεσε να αποκαλύψει τους πραγματικούς δράστες της δολοφονίας του πρώην βουλευτή της ΕΔΑ, καθώς δεν υπήρξαν αποδεικτικά στοιχεία για την ταυτότητα των βασανιστών. Πολλοί εμπλεκόμενοι στην υπόθεση, κατέθεσαν ως μάρτυρες… υπεράσπισης, καθώς τα αδικήματά τους είχαν παραγραφεί. Η δικαστική έρευνα το μόνο που ξεκαθάρισε αμετάκλητα ήταν ότι ο θάνατος του προήλθε από τα πλήγματα των βασανιστών του και όχι από χρόνια καρδιοπάθεια. Έτσι καταδικάστηκαν μόνο πέντε ανώτεροι και ανώτατοι  αξιωματικοί που κατηγορούνταν για ηθική αυτουργία, συνέργεια και κατάχρηση εξουσίας.

Ακολούθησαν δύο ακόμη δίκες σε δεύτερο βαθμό το 1982  στα Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Κατερίνης και το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Θεσσαλονίκης, τα οποία μείωσαν τις ποινές.    

Στους καταδικασθέντες αξιωματικούς επιβλήθηκαν οι παρακάτω ποινές: στον υποστράτηγο Στέφανο Καραμπέρη, διοικητή της ΚΥΠ, κάθειρξη 10 χρόνων και 9 μηνών (μετά την έφεση 5 χρόνια), στον υποστράτηγο  Φωκίωνα Καραπάνο, πρόεδρο του Έκτακτου Στρατοδικείου Θεσσαλονίκης, φυλάκιση 5 χρόνων (μετά την έφεση 3 χρόνια), στον υποστράτηγο Δημήτριο Τασσόπουλο, διοικητή της 87ης Στρατιωτικής Διοίκησης, φυλάκιση ενός χρόνου, στον υποστράτηγο Χωροφυλακής Δημήτριο Σταματόπουλο, διοικητή της Εθνικής Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, φυλάκιση ενός χρόνου και στο συνταγματάρχη Σταύρο Αναστασιάδη, αξιωματικό της ΚΥΠ στη Θεσσαλονίκη, φυλάκιση 22 μηνών.

Ο εισαγγελέας Σπ. Κανίνιας (1922-2011)

"Συνθήκες διαστρεβλωτικές του φρονήματος"

«Η υπόθεση Τσαρουχά υπήρξε απόρροια καταστάσεων διαστρεβλωτικών του φρονήματος και της ηθικής συνείδησης αυτών των ανθρώπων», υπογράμμισε ο εισαγγελέας της έδρας Σπύρος Κανίνιας. Αποτίοντας φόρο τιμής στη μνήμη του δολοφονημένου βουλευτή και σημαίνοντος στελέχους του αντιδικτατορικού αγώνα, ο εισαγγελέας  τόνισε ότι  «την ώρα που ο Τσαρουχάς ενταφιάζεται  στην ελληνική γη, ενταφιάζεται ηθικώς η δικτατορία». 
Για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες βρήκε φριχτό τέλος ο Γιώργης Τσαρουχάς, παραθέτουμε στη συνέχεια τις μαρτυρίες των συναγωνιστών του στο "Πατριωτικό Μέτωπο Θεσσαλονίκης" Αργύρη Μπάρα και Θόδωρου Καζέλη, καθώς και της φιλολόγου Ασπασίας Καρρά, που περιγράφουν με τα πιο μελανά χρώματα τις συνθήκες κόλασης που επικρατούσαν στο "χειρουργείο" της χουντικής ΚΥΠ.
Για να σχηματίσει κανείς πλήρη άποψη για το τι συνέβαινε στο «χειρουργείο» της ΚΥΠ Θεσσαλονίκης, κατά την ανάκριση στην οποία υποβάλλονταν οι αντίπαλοι του δικτατορικού καθεστώτος, αξίζει να αναφερθεί ένα υπόμνημα που είχε αποστείλει στις 5 Δεκεμβρίου 1969, κρυφά μέσα από τις φυλακές Κορυδαλλού, προς τη Διεθνή Αμνηστεία, το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, τη Διεθνή Ένωση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τη Διεθνή Ένωση Νομικών, ο συναγωνιστής του Τσαρουχά, Αργύρης Μπάρας, που βασανίστηκε στον ίδιο χώρο, μόλις οι δήμιοι «ξεμπέρδεψαν» με τον τέως βουλευτή.

Ο αείμνηστος Αργύρης Μπάρας είχε σακατευθεί για όλη του
τη ζωή από τους βασανιστές της φασιστικής χούντας

Η μαρτυρία του Αργύρη Μπάρα
Έγραφε μεταξύ των άλλων ο Μπάρας: «[…] Συνελήφθην την 9-5-1968 εις Θεσσαλονίκην και οδηγήθηκα σιδεροδέσμιος, χτυπημένος και κατάκοιτος μέσα σε μία κουβέρτα στο Γ΄ Σώμα Στρατού. Εκεί υποβλήθηκα στα πλέον φρικτά και απάνθρωπα βασανιστήρια […] Μέσα βασανισμού εχρησιμοποιήθησαν: σιδεροσωλήνες, ξύλινες ράβδοι, συρμάτινα μαστίγια κ.ά. Εκ των βασανιστηρίων τα οποία εγένοντο κατ’ εξακολούθησιν, ελιποθύμησα τέσσαρες φορές και έμεινα αναίσθητος επί αρκετήν ώραν.
Μου αχρήστευσαν τα οπίσθια μέρη του κορμιού μου ώστε και σήμερα ακόμη αισθάνομαι πόνους και τα σημάδια εξακολουθούν να είναι εμφανή. Μου έσπασαν και αχρήστευσαν κυριολεκτικώς τα δύο χέρια μου τα οποία έθεσαν κατόπιν επί ένα μήνα εις τον γύψον στο 424 Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Μου έσπασαν επίσης τρία πλευρά της ωμοπλάτης. Με χτυπούσαν με μανία σε όλο το κορμί, από τις πλάτες και τα πλευρά ως τα κάτω άκρα των ποδιών μου, κάνοντάς τα μία πληγή που έπλεε στο αίμα. Μετά με γύρισαν ανάσκελα και με τα χέρια πάντοτε δεμένα πίσω και σπασμένα, άρχισαν να με χτυπούν λυσσωδώς με σιδεροσωλήνες κ.λπ. στο στήθος μου μέχρι αναισθησίας. Έκανα αιμόπτυση και λιποθύμησα.
 Όταν συνήλθα, με γύρισαν στο πλάι και άρχισαν οι μισοί από τη μία μεριά και οι υπόλοιποι από την άλλη να με κλωτσούν με όλη τους τη δύναμη ακόμη και στα κρίσιμα μέρη της καρδιάς, με αποτέλεσμα να μου κοπεί η αναπνοή και να λιποθυμήσω. Όταν συνήλθα πάλι, άρχισαν να με ποδοπατούν στο κεφάλι λέγοντας: “Ακόμα δεν πέθανες; Πρώτη φορά έχουμε δει τέτοιο δαμάλι. Θα πεθάνεις πράκτορα της Μόσχας. Πάρτο χαμπάρι. Δεν πρόκειται να βγεις από εδώ μέσα ζωντανός αν δεν κάνεις δήλωση μετανοίας”. Επίσης έλεγαν ένα σωρό βρωμόλογα και βρισιές ακατονόμαστες.
Όταν για τέταρτη φορά ανέκτησα τις αισθήσεις μου, είδα ένα στρατιωτικό γιατρό να ακροάζεται την καρδιά μου και να συνιστά με αυστηρότητα στους δημίους μου την άνευ χρονοτριβής μεταφορά μου στο Νοσοκομείο, διότι άλλως θα πεθάνω […] Βλέποντας τις συνεχείς αιμοπτύσεις με μετέφεραν στο 424 Νοσοκομείο, δηλώνοντας στους υπευθύνους ότι “η κατάστασίς του αυτή, οφείλεται εις αυτοκινητιστικόν ατύχημα”. Δήλωσα στους γιατρούς: “Αυτή η ανθρώπινη άμορφη μάζα που βλέπετε, είναι εγκληματικό έργο των δημίων μου της ΚΥΠ και της ασφάλειας”. Οι γιατροί με έκπληξη και απορία είπαν: “Δεν είναι δυνατόν να σε έχουν κάνει έτσι ανθρώπινα χέρια” […]».

Ο Θόδωρος Καζέλης δεξιά (με σταυρωμένα χέρια) στη δίκη των αγωνιστών του Πατριωτικού Μετώπου Θεσσαλονίκης

Ο Θόδωρος Καζέλης
 Μαζί με τον Μπάρα, τη μέρα της δολοφονίας του Τσαρουχά, είχε συλληφθεί στη γιάφκα της οδού Γραβιάς και ο Θόδωρος Καζέλης, επικεφαλής του ΠΑΜ Θεσσαλονίκης για τη νεολαία, ο οποίος μεταφέρθηκε επίσης στο κολαστήριο της ΚΥΠ. Στη δίκη των δολοφόνων, που έγινε το 1979, περιέγραψε τα βασανιστήρια που υπέστη ο ίδιος:
«Όταν με πήγαν στο Γ΄ Σώμα Στρατού, με βάλανε σε ένα κελλί, από τα τρία που υπήρχαν στην ΚΥΠ. Στο πρώτο εγώ, στο δεύτερο ο Μπάρας και στο τρίτο ο Μάστορας. Μου δέσανε τα χέρια πισθάγκωνα, με ρίξανε στο κελλί […] Εκεί άρχισε το ξύλο με κλωτσιές, γροθιές και χαστούκια. Ο Δανέλης άρχισε να με χτυπάει με ένα μαστίγιο που στις άκρες είχε σιδεράκια. Όλη μέρα άκουγα βογγητά από τα διπλανά κελλιά. Στην αρχή νόμισα ότι τα βογγητά αυτά προέρχονταν από κασέτα μαγνητοφώνου για να μας τρομοκρατήσουν. Μόνο κάποια στιγμή είδα να βγάζουν τον Μπάρα από το κελλί του. Ήταν μόνο με το σλιπάκι, τα χέρια του κρέμονταν σακατεμένα και ήταν κατάμαυρος, γεμάτος λάσπη και αίμα […]».

Οι βασανιστές της χούντας χρησιμοποιούσαν διαφορετικές μεθόδους βασανισμού κάθε φορά, ανάλογα με την περίπτωση. Εκτός από τα μαστίγια, το φάλαγγα, τις εικονικές εκτελέσεις, τα χτυπήματα με σιδεροσωλήνα, χρησιμοποιούνταν ευρύτατα τα ηλεκτροσόκ. 

Η περίπτωση της Ασπασίας Καρρά

Αυτό συνέβη στην περίπτωση της φιλολόγου Ασπασίας Καρρά, η οποία είχε συλληφθεί τρεις μήνες αργότερα, στις 25 Αυγούστου 1968, μαζί με το δικηγόρο Αλέκο Ιωσηφίδη και τον Μιχάλη Γλερίδη για συμμετοχή στο Πατριωτικό Μέτωπο. Στην Ασπασία Καρρά, παρότι ήταν ανάπηρη από πολιομυελίτιδα, της έκαναν στο «χειρουργείο» της ΚΥΠ επί δύο ώρες ηλεκτροσόκ με… συνταγή γιατρού. Και όπως αφηγήθηκε η ίδια, στη δίκη κατά των βασανιστών της, που έγινε στα τέλη Νοεμβρίου 1975:

Η ηρωίδα του αντιδικτατορικού αγώνα Ασπασία Καρρά

«Ξαφνικά, κάποιος με κουκούλωσε. Με σήκωσαν και με σύρανε με την κουβέρτα στο κεφάλι, καθώς έχω και το πρόβλημα, και βρέθηκα μπροστά σε μια φάτσα που ήταν ίδιος ο Άιχμαν. Ένα πρόσωπο σκληρό και μάτια γυάλινα. Μου λέει, “Κάτσε είμαι γιατρός”. Κάθομαι. Εξετάζει την καρδιά μου, εξετάζει και τα μέλη, το σώμα μου, τα χέρια μου και τα πόδια μου. Σημαδεύει τα γερά μέρη του σώματός μου, γιατί δεν είναι όλα γερά, λόγω της πολιομυελίτιδας. Και ξαφνικά πάλι, εκεί που καθόμουνα, η κουβέρτα στο κεφάλι […] Αρχίσανε να ακουμπάνε ηλεκτροφόρα σύρματα στο δεξί μου χέρι που ήταν γερό, στο αριστερό μου χέρι και στον αφαλό. Τα μοτέρ δούλευαν και μια φωνή έλεγε: “Δεξί χέρι, αριστερό πόδι, αφαλός! Δεξί χέρι, αριστερό πόδι, για να μείνεις για πάντα στο κρεβάτι. Στον αφαλό, για να μην κάνεις παιδιά κομμουνιστάκια!”. Ένα χέρι μπήχτηκε στα μαλλιά μου και κρατούσε γερά το κεφάλι μου κάτω, διότι το σώμα πάλλονταν, τινάζονταν, εγώ ούρλιαζα, ο πόνος μεγάλος, μα εκείνοι συνέχιζαν και απαιτούσαν να τους πω αυτά που ήθελαν».

(Τα στοιχεία είναι από το βιβλίο του Σπύρου Κουζινόπουλου Οι μεγάλες πολιτικές δολοφονίες στη Θεσσαλονίκη του 20ου αιώνα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις IANOS)