Τα "χωνιά" της Κατοχής και τα συνθήματα στους τοίχους

Στην περίοδο της Κατοχής δεν υπήρχαν ούτε εφημερίδες ούτε ραδιόφωνα ελεύθερα. Οι μικρές εφημεριδούλες που κυκλοφορούσαν οι αντιστασιακές οργανώσεις, ήταν λίγες. Μερικές φορές μουντζουρωμένες από την κακή ποιότητα της μελάνης και την κακή κατάσταση του πολύγραφου. Έπειτα, δεν μπορούσαν να φτάσουν σε όλους ή αυτοί που τις παίρνανε, δεν είχαν το χρόνο να τις διαβάσουν, ενώ η κατοχή και μόνο μιας εφημερίδας της Αντίστασης, σήμαινε εκτελεστικό απόσπασμα. Τα ραδιόφωνα είχαν σφραγιστεί από τον κατακτητή και ήταν λίγα.

Αυτές τις ελλείψεις αναπλήρωναν τα θρυλικά "χωνιά" και τα συνθήματα στους τοίχους. Αυτά ήταν έργο των επονιτών. Κάθε βράδυ, ομάδες-ομάδες έβγαιναν στους δρόμους με κίνδυνο της ζωής τους, άλλοι με μπουγέλα γεμάτα μπογιά και με το πινέλο στο χέρι, άλλοι με τα χωνιά. Έβαζαν τσιλιαδόρους κι εκείνοι με τα πινέλα και τα μπουγέλα έγραφαν τα συνθήματα: "Θάνατος στο φασισμό-Λευτεριά στο λαό. ΕΑΜ", "Όχι στα στρατόπεδα εργασίας της Γερμανίας. ΕΑΜ", "Συντριβή των Χιτλερικών στο Στάλινγκραντ", "Ο Ρόμελ υποχωρεί - η μέρα της Λευτεριάς πλησιάζει", "Όλοι οι νέοι στην ΕΠΟΝ - Ζήτω ο ηρωϊκός ΕΛΑΣ" κ.α..

Μερικές φορές αιφνιδιάζονταν ο τσιλιαδόρος. Μια ριπή από αυτόματο του κατακτητή και η φράση έμενε ασυμπλήρωτη.

Όσοι είχαν τα χωνιά, διάλεγαν το μέρος ώστε να ακούγεται η φωνή πιό μακριά και πιό καθαρή: "Εδώ η φωνή του ΕΑΜ. Θάνατος στο φασισμό", "Εδώ η φωνή της ΕΠΟΝ, χτυπάτε τους φασίστες", "Σας μιλάει το ΕΑΜ, πανωλεθρία των Γερμανών στο Στάλινγκραντ", "Εδώ η φωνή του ΚΚΕ - η μέρα της λευτεριάς πλησιάζει".

Η φωνή του επονίτη έμπαινε μέσα από τις κλειστές γρίλιες, από τις χαραμάδες μέσα στα σπίτια και έφτανε στα αυτιά των πατριωτών και τους γέμιζε ελπίδες. Έσταζε βάλσαμο στις πικραμένες καρδιές, έδινε κουράγιο στους κουρασμένους, έλεγε πως πλησιάζει το χάραμα της Λευτεριάς.

Την ίδια φωνή άκουγαν οι προδότες και έτρεμαν οι συνεργάτες του εχθρού. Καμιά φορά όμως ακουγόταν μια ριπή και έκοβε μαζί με το νήμα της ζωής του παλικαριού και τη φράση στη μέση.
Σ' αυτούς τους αληθινούς ήρωες, σαν ελάχιστο φόρο τιμής είχαν στήσει φίλοι και συναγωνιστές μικρούς βωμούς, με μία φωτογραφία, μία εικονίτσα και ένα μικρό καντήλι που έκαιγε. Ήταν αφιερώματα στη μνήμη των νέων επονιτών στον τόπο που τους βρήκε το βόλι του Γερμανού ή του ταγματασφαλίτη.
Σ' αυτούς τους βωμούς ξέσπασε η μανία των προδοτών και του μαύρου μετώπου. Και επειδή φοβούνταν την οργή του λαού, τα γκρέμιζαν τη νύχτα και τσαλαπατούσαν φωτογραφίες, εικόνες και καντήλια. Σε λίγες μέρες δεν είχε απομείνει ούτε ένας. Όπως γράφει και ο Κ. Σιμόπουλος στο βιβλίο του "Ξενοκρατία", φτωχά μνημεία για εκτελεσμένους πατριώτες της Εθνικής Αντίστασης, καταστρέφονταν συστηματικά κατά τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Η ίδια ασέβεια, η ίδια βεβήλωση και τυμβωρυχία, η ίδια ύπνωση της εθνικής μνήμης όπως και στον περασμένο αιώνα για τους αγωνιστές του 21".

Πηγή: με στοιχεία από το βιβλίο του Κώστα Τσανικλίδη, "Κρουαζιέρα" στις ελληνικές φυλακές 1945-1960, χ.ε., Θεσσαλονίκη 1994, σ. 60-61.