"Ανοίξαμε ένα μεγάλο λάκκο όπου πετάξανε εκεί καμιά εικοσαριά εκτελεσμένους...."

Μία συγκλονιστική μαρτυρία για το πως γίνονταν οι εκτελέσεις στο Γεντί Κουλέ

Οι 24 μελλοθάνατοι, έχοντας στη μέση την Ευθυμία Πατσιά, φωτογραφίζονται στον "συνήθη τόπο των εκτελέσεων", δίπλα στο μοναδικό δέντρο που υπήρχε στην περιοχή, λίγα λεπτά πριν στηθούν μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Η φωτογραφία δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες της εποχής. 

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Ένα συγκλονιστικό περιστατικό σχετικά με τις εκτελέσεις των πολιτικών κρατουμένων στο Γεντί Κουλέ, στα πέτρινα χρόνια του Εμφυλίου πολέμου και τους σκελετούς που πρόσφατα αποκαλύφθηκαν εκεί και συνεχίζουν να εντοπίζονται, μας εξιστόρησε ένας ομογενής από τη Σουηδία που μένει μόνιμα δεκαετίες τώρα στη Στοκχόλμη.

Σύμφωνα με την περιγραφή που μας έκανε, λίγο μετά τη μεταπολίτευση είχε έρθει ένα καλοκαίρι, ως φοιτητής τότε στη Θεσσαλονίκη και με φίλους πήγε σε μία ταβέρνα στην Επτάλοφο. Όπως θυμάται ακόμη, η ταβέρνα ήταν στα σύνορα Ξηροκρήνης και Αμπελοκήπων, ένα-δύο στενά δίπλα από ένα γνωστό κεντρικό ζαχαροπλαστείο της περιοχής που λειτουργεί ακόμη με επιτυχία και μάλιστα το Δεκέμβριο του 2017 γιόρτασε τα 50 χρόνια από την ίδρυσή του.

Εκεί στην ταβέρνα εργαζόταν και ένας γεροντάκος, ονόματι Ηλίας με καταγωγή από τα Τρίκαλα. Κάποια στιγμή έπιασαν την κουβέντα κι εκεί του αποκάλυψε ότι την περίοδο του Εμφυλίου ήταν κρατούμενος για κάποια ποινικά αδικήματα στο Γεντί Κουλέ. Και μία μέρα, τον έβαλαν μαζί με άλλους ποινικούς να σκάψουν ένα μεγάλο λάκκο στον οποίο στη συνέχεια παράχωσαν «καμιά εικοσαριά άτομα που τα είχαν σκοτώσει λίγο πριν».

Προς επιβεβαίωση των λεγομένων του, έδειξε και μία φωτογραφία όταν βγήκε από το Επταπύργιο, με τον πατέρα του να τον περιμένει στην είσοδο των περιβόητων φυλακών της Θεσσαλονίκης. Τη φωτογραφία αυτή ο Ηλίας, όπως είπε, την κουβαλούσε πάντα μαζί του.

Στο ίδιο τραπέζι της ταβέρνας καθότανε εκτός από τον ομογενή στη Σουηδία και τους φίλους του και ένας 16χρονος ανεψιός του ιδιοκτήτη που μόλις είχε έρθει από τη Σοβιετική Ένωση.

Σύμφωνα με τον ομογενή, τα στοιχεία του οποίου είναι στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου, ο ανεψιός πρέπει να βρίσκεται στη ζωή. Ο Ηλίας μετά την αποφυλάκισή του από το Γεντί Κουλέ, συνέχισε να έχει κάποια συνεργασία με τις φυλακές και μάλιστα πήρε ένα οικόπεδο κοντά στο Επταπύργιο, όπου έκτισε ένα σπιτάκι και παντρεύτηκε. Απέκτησε μάλιστα ένα κοριτσάκι που έπασχε από μεσογειακή αναιμία. Αυτό το πληροφορήθηκε από τον ίδιο τον Ηλία που τον παρακάλεσε και ο ίδιος μαζί με τους Θεσσαλονικείς φίλους του πήγαν στο νοσοκομείο και έδωσαν αίμα.

Από την ίδια εκτέλεση των 24 κομμουνιστών. Οι τουφεκισμένοι μετά τα πυρά που δέχτηκαν έχουν πέσει στο έδαφος, ενώ ο επικεφαλής του αποσπάσματος τους δίνει τη χαριστική βολή, ενώ ο καπνός βγαίνει από το όπλο του

Εκτίμηση του συμπατριώτη μας από τη Στοκχόλμη, που θυμήθηκε το περιστατικό μετά που διάβασε το βιβλίο μας «Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης», είναι ότι κατά πάσα πιθανότητα το κοριτσάκι και ο ανεψιός του ταβερνιάρη θα βρίσκονται στη ζωή, ενώ ο ίδιος δεν γνωρίζει αν υφίσταται ακόμη η συγκεκριμένη ταβέρνα στην Ξηροκρήνη.

Μετά από αυτό, πήγαμε στην Ξηροκρήνη και με τη βοήθεια του εξαδέλφου μας Μόρφη Στεφούδη, που είναι μόνιμος κάτοικος της συνοικίας, ερευνήσαμε την περιοχή. Το ζαχαροπλαστείο που μας ανέφερε υπάρχει ακόμη, όμως η ταβέρνα έκλεισε πριν από πολλά χρόνια, ενώ κάποιους από τους γείτονες που ρωτήσαμε, δεν θυμόνταν να μας πουν τα ονόματα του ιδιοκτήτη της ταβέρνας και των ατόμων που εργάζονταν εκεί. Πάντως στον εκ Σουηδίας ομογενή μας, υποσχεθήκαμε ότι θα συμπεριλάβουμε τη μαρτυρία του στην δεύτερη έκδοση του βιβλίου μας για το Γεντί Κουλέ.

Τώρα, σχετικά με τον μεγάλο λάκκο και τα «καμμιά εικοσαριά άτομα που τα είχαν σκοτώσει λίγο πριν», η αφήγηση παραπέμπει στην μεγαλύτερη εκτέλεση που έγινε την περίοδο του Εμφυλίου πολέμου και ήταν αυτή της τρίτης παρτίδας των 24 καταδικασμένων σε θάνατο μελών της «Στενής Αυτοάμυυνας» που στήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 23 Οκτωβρίου 1947. Επρόκειτο για τους: Αντωνιάδη Αντώνιο, Βασδέκη Τηλέμαχο, Βοναπάρτη Γεώργιο, Γεωργακόπουλο Σπύρο, Δασκαλάκη Αντώνιο, Ευαγγελίδη Παναγιώτη, Ζεϊμοπέτογλου Παντελή, Ηλιάδη Στέλιο, Ησαϊάδη Παναγιώτη, Κοιλιαρίδη Διονύσιο, Κοσμιά Γεώργιο, Κουνουπίδη Ιάκωβο, Μαρκουλάκη Δημήτριο, Μαυρίδη Κωνσταντίνο, Μπόγια Χρήστο, Νίκολη Γρηγόριο, Παπαδόπουλο Γεώργιο, Πατσιά Ευθυμία, Τομουζίδη Ιωάννη Τομπουλίδη Νικόλαο, Τριανταφυλλίδη Μιχαήλ, Τσερούλη Πελοπίδα, Φασόλα Βασίλειο και Ψύλλο Σωκράτη.