Νίκος Παπαπερικλής: Ο δημοσιογράφος, ο λογοτέχνης, ο Άνθρωπος

Μία ιστορική φωτογραφία: Εξόριστοι στη Μακρόνησο το 1950. Διακρίνονται από αριστερά: Ο ηθοποιός Γ. Γιολδάσης, 
ο λογοτέχνης Μενέλαος Λουντέμης, ο ιστορικός Δημήτρης Φωτιάδης, ο ηθοποιός Μάνος Κατράκης, ο ηθοποιός 
Τζαβαλάς Καρούσος, ο Νίκος Παπαπερικλής, ο Γιάννης Ιμβριώτης και ο ηθοποιός Κώστας Ματσακάς

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Ένας ακούραστος εργάτης της πέννας που με τιμούσε με τη φιλία του, ήταν ο μαχητής δημοσιογράφος, λογοτέχνης και κοινωνικός παράγοντας Νίκος Παπαπερικλής,  και ο οποίος υπήρξε στις οκτώ δεκαετίες της ζωής του υπόδειγμα ήθους, εργατικότητας, αξιοπρέπειας και κυρίως, συνεισφοράς και αγώνων για μία πιο δίκαιη κοινωνία και μία Ελλάδα δίχως αφέντες και «προστάτες».

Ο Νίκος Παπαπερικλής (1908-1988), που λάμπρυνε το δημοσιογραφικό λειτούργημα με την ανεκτίμητη προσφορά του, υπήρξε μία από τις γλυκύτερες, πιο δραστήριες και πιο ευγενικές μορφές της Αριστεράς, που γνωρίσαμε στη ζωή μας. Γεννήθηκε το 1908, στην Προποντίδα και μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και την εγκατάσταση της οικογένειάς του στην Ελλάδα, δουλεύοντας σκληρά από παιδί σχεδόν, έβγαλε το Γυμνάσιο και σπούδασε Νομικά. Το 1928 εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ και άρχισε να δημοσιογραφεί στο «Ριζοσπάστη», ενώ δύο χρόνια αργότερα, το 1930 έγινε μέλος του ΚΚΕ.

Με την εισαγωγή του σχεδόν στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ, ο Νίκος Παπαπερικλής αναδείχθηκε σε ηγέτη του φοιτητικού κινήματος της Θεσσαλονίκης, όπου οι φοιτητές εκτός των οικονομικών και ακαδημαϊκών προβλημάτων, είχαν να αντιμετωπίσουν και την αυταρχική διοίκηση του Πρύτανη Περικλή Βιζουκίδη.

Να θυμίσουμε ότι το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης που είχε αρχίσει να λειτουργεί μόλις τέσσερα χρόνια πριν, στα 1927, στεγαζόταν σε ένα μόνο κτίριο, τη σημερινή Παλιά Φιλοσοφική, όπου λειτουργούσαν η Φιλοσοφική Σχολή, τα τμήματα Δασολογικό, Γεωπονικό και Μαθηματικό της Φυσικομαθητικής και Νομικής και Οικονομικών Επιστημών της ΝΟΕ. Και βέβαια είχαν ήδη γίνει φοιτητικές απεργίες, τον Μάιο του 1927 και τον Δεκέμβριο του 1929, με την τελευταία να λήγει μετά από άγρια επίθεση εναντίον των φοιτητών από την έφιππη αστυνομία κατόπιν άδειας της πρυτανείας.

Η φασιστική συμπεριφορά του Βιζουκίδη, ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα ήταν ο άνθρωπος που υποδέχθηκε τα γερμανικά ναζιστικά στρατεύματα κατά την είσοδό τους στη Θεσσαλονίκη, με συνέπεια να αποκαλείται έκτοτε από τους φοιτητές «Φον Βιζουκίδης», οδήγησε στα τέλη Νοεμβρίου 1931 σε μια μεγάλη φοιτητική απεργιακή κινητοποίηση.

Όλα ξεκίνησαν, σύμφωνα με την εφημερίδα «Μακεδονία» της 27-11- 1931, με μια μεγάλη συγκέντρωση «εις την αίθουσαν του συλλόγου των Μοναστηριωτών…» στην οποία συμμετείχαν «περισσότεροι των 500 φοιτηταί και φοιτήτριαι…» και όπου   «εξελέγη δεκαπενταμελής επιτροπή αγώνος». Βασικός ομιλητής, ήταν ο φοιτητής της Νομικής και μέλος της ΟΚΝΕ, της νεολαίας του ΚΚΕ, Νίκος Παπαπερικλής. Όπως διαβάζουμε στην εφημερίδα, στην ομιλία του «ανέπτυξε δια μακρόν τα διάφορα φοιτητικά αιτήματα, εξήρε την σημασίαν ενός εκάστου... ανέφερεν την μεταβολήν της τακτικής της διοικήσεως του Πανεπιστημίου κατά το τρέχον ακαδημαϊκόν έτος… και διεμαρτυρήθη δια την κατάργησιν των ελευθεριών και των κεκτημένων δικαιωμάτων των φοιτητών υπό των Πανεπιστημιακών αρχών».

Νέος Ριζοσπάστης 2 Δεκεμβρίου 1931

Μπροστά στον γενικό ξεσηκωμό των φοιτητών ο πρύτανης Περικλής Βιζουκίδης, έδωσε τότε εντολή για το κλείσιμο του πανεπιστημίου και της φοιτητικής λέσχης, γεγονός που προκάλεσε τη δικαιολογημένη έκρηξη της οργής των αγωνιζόμενων φοιτητών.

Όπως διαβάζουμε πέντε μέρες μετά, σε άλλο ρεπορτάζ της Μακεδονίας και συγκεκριμένα στις 2 Δεκεμβρίου 1931: «Πολλοί απεπειράθησαν να παραβιάσουν τας κλειστάς θύρας. Οι κλητήρες του Πανεπιστημίου κατέβαλλον πάσαν προσπάθειαν ν' αντιταχθούν κατά των προθέσεων των φοιτητών. Συγχρόνως ειδοποίησαν τηλεφωνικώς την Αστυνομίαν… Μετ' ολίγον κατέφθασεν επί τόπου ισχυρά αστυνομική δύναμις και διέλυσεν τους συγκεντρωθέντας… Διακόσιοι περίπου φοιτηταί, με επικεφαλής τον γνωστόν κομμουνιστήν φοιτητήν Παπαπερικλήν,  κατηυθύνθησαν … εις την Λέσχην …τινές εξ' αυτών διέρρηξαν την οπισθίαν θύραν του μεγάρου και εκάλεσαν ακολούθως και τους άλλους φοιτητάς να εισέλθουν εντός… Η αστυνομική δύναμις καταφθάσα …διέλυσε τους συγκεντρωθέντας και προέβη εις την σύλληψιν των Παπαπερικλή, Τοπαλούδη, Τουφεξή, Πανδέκη, Αθ. Χολέβα και Κοντομήτρου. Εκ τούτων, οι τρείς πρώτοι είναι δεδηλωμένοι κομμουνισταί». 

Εξόριστος στην Ακροναυπλία 

Δύο χρόνια μετά, το 1933, ο Νίκος Παπαπερικλής είναι επικεφαλής μιας νέας μεγάλης φοιτητικής απεργίας στη Θεσσαλονίκη. Λόγω των προοδευτικών του ιδεών και της φοιτητικής και πολιτικής του δράσης, αποβάλλεται το 1935 από το πανεπιστήμιο και λίγο αργότερα, γίνεται μόνιμος συντάκτης του «Ριζοσπάστη».

Η δικτατορία του Μεταξά, τον εξορίζει το 1936 αρχικά στον Άη-Στράτη και στη συνέχεια στην Ακροναυπλία. Εκεί,  στο φοβερό κάτεργο, ο Παπαπερικλής, συγκλονισμένος από τη δολοφονία του φίλου του δάσκαλου, Παύλου Σταυρίδη, που έπεσε νεκρός από τα πυρά των δεσμοφυλάκων που πυροβολούσαν στο «ψαχνό» για να καταπνίξουν τις διαμαρτυρίες των πολιτικών κρατουμένων, όταν διαπίστωσαν πως ήταν σάπιο και σκουλικιασμένο το κρέας που τους είχαν δώσει για φαγητό, θα γράψει το ποίημα «Τον αντρειωμένο μην τον κλαις»:

                                                            Έγειρες και έπεσες στη γη
                                                       κι έσβησες άξιο παλικάρι.
                                                       Σα γλυκοχάραζε η αυγή,
                                                       η όψη σου ήταν ιλαρή
                                                       κάποιο χαμόγελο είχε πάρει.

                                                       Τέλειωσε η μάχη. Στη γωνιά σου
                                                       απόμειναν λίγα βιβλία.
                                                       Δυο στίχοι, μια γραμματική
                                                       ― μια αιμάτινη γραμμή
                                                       κι άστραψε φως η Ακροναυπλία.

Στο «προαύλιον μελέτης» των φυλακών της Ακροναυπλίας, τον Ιούλη 1937

 Με την είσοδο των χιτλερικών στο ελληνικό έδαφος, η τεταρτοαυγουστιανή ελληνική κυβέρνηση δεν ελευθερώνει τους κρατούμενους, αλλά τους παραδίνει σιδεροδέσμιους για σίγουρο αφανισμό, στους καταχτητές. Δεν τους δίνουν τρόφιμα, νερό. Αρχίζουν οι αιμοπτύσεις, οι θάνατοι. Ο Νίκος Παπαπερικλής, ένας από τους 625 έγκλειστους στο φοβερό κάτεργο, για να εμψυχώσει τους συγκρατουμένους του και να τους δώσει θάρρος, σε μια πολύ δύσκολη στιγμή, όταν η πείνα είχε φτάσει στο απροχώρητο, γράφει την περίφημη «Μπαλάντα για την Ακροναυπλία»:

                                   Ακροναυπλία, Ακροναυπλία δεν σε λύγισε η βία,

                                   βάστα η φλόγα δυναμώνει και σιμώνει ή λευτεριά!
                                   Ακροναυπλία, Ακροναυπλία δεν σε λύγισε η πείνα,

                                   βάστα η φλόγα γιγαντώνει κι ανατέλλει η λευτεριά!.

Στα στρατόπεδα της εξορίας και της φυλακής, θα μείνει μέχρι το 1943, οπότε κατά τη μεταφορά του στο στρατόπεδο της Λάρισας δραπετεύει και βγαίνει στο Βουνό. Στην Ευρυτανία, όπου αποστέλλεται από το ΕΑΜ για τις ανάγκες του αγώνα, ξεχωρίζει για την αντρειοσύνη του και γίνεται γρήγορα μέλος της διοίκησης της 13^ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ με διοικητή τον συνταγματάρχη Γιάννη Παπαθανασίου και καπετάνιο τον Τάσο Λευτεριά.

Δεν έλειπε καθημερινά από τη Λαϊκή Φωνή η επιφυλλίδα του Ν.Παπαπερικλή

Στην Αντίσταση 

Τον τελευταίο χρόνο της Κατοχής, το 1944, το ΚΚΕ τον στέλνει στη Θεσσαλονίκη, όπου γίνεται βασικό στέλεχος, αρθρογράφος και επιφυλλιδογράφος της μυστικής στην αρχή και μετά την απελευθέρωση της νόμιμης έκδοσης της εφημερίδας «Λαϊκή Φωνή», που ήταν όργανο του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ. Παράλληλα γράφει και σε άλλα έντυπα της Αριστεράς.

Μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ένα μικρό διήγημά του, με τίτλο «Η δασκαλίτσα», που δημοσιεύθηκε ενάμισι μήνα μετά την απελευθέρωση, στις 17 Δεκεμβρίου 1944 στο περιοδικό Λεύτερα Νιάτα που εκδίδονταν από το Συμβούλιο Περιοχής Μακεδονίας της ΕΠΟΝ. Και όπου περιγράφει τα βάσανα μιας νεαρής δασκάλας, της Λεμονίτσας και το άγριο τέλος που είχε στα χέρια των κατακτητών.

«…. Κάποια σκοταδερή βραδιά, δυο χέρια χώθηκαν στα ολόξανθα μαλλιά της. Δυο χέρια ματωμένα. Ένα αυτοκίνητο και δυο πιστόλια που ακουμπήσαν στα μηλίγκια της. Τρεις νύχτες με μαρτύρια. Και μέσα σε ένα ποταμάκι αιμάτινο, σα να γελούσε, σα να τραγουδούσε, έγειρε κι’ έσβησε η δασκαλίτσα….»

Στα μαύρα χρόνια του Εμφύλιου, ο Νίκος Παπαπερικλής εξορίζεται στη Γυάρο και την Μακρόνησο. Απελευθερώνεται τη δεκαετία του 1950, δημοσιογραφεί στην «Αυγή» και την «Προοδευτική Αλλαγή» και ξαναεξορίζεται στον Αη-Στράτη.

Στα χρόνια της χούντας, βρέθηκε στο εξωτερικό, όπου δούλεψε στη «Φωνή της Αλήθειας», τον ραδιοφωνικό σταθμό του ΚΚΕ. Μετά τη μεταπολίτευση και μέχρι το θάνατό του, στις 22 Ιανουαρίου 1988, υπέγραφε το χρονογράφημα του «Ριζοσπάστη», ως «Νίκος Φιλικός». Στο ενεργητικό του είχε αρκετά πεζογραφικά βιβλία.

Το χρονογράφημα για το βραβείο Λένιν στον Γιάννη Ρίτσο

Στις 2 Μάη του 1977, ο μεγάλος μας ποιητής Γιάννης Ρίτσος τιμάται στη Μόσχα με το Διεθνές Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη. Το βραβείο Λένιν απονεμόταν από το 1949 και κάθε χρόνο στα πλαίσια του γιορτασμού της επετείου γέννησης του ηγέτη της μεγάλης Οχτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης και του πρώτου εργατικού κράτους στον κόσμο Β. Ι. Λένιν, σε προσωπικότητες που είχαν διακριθεί για την προσφορά τους στην υπόθεση της ειρήνης.

Λίγες μέρες μετά την απόδοση τιμής στον Γ. Ρίτσο, ο Νίκος Παπαπερικλής, που είχε μοιραστεί με τον σύντροφο και φίλο του ποιητή κελιά φυλακής και εξορίες, θα γράψει στη στήλη του στο Ριζοσπάστη, στις 8 Μαίου 1977 ένα συγκλονιστικό χρονογράφημα που λες και ήταν βγαλμένο μέσα από την ψυχή του:

 «Σύντροφε Γιάννη, εμείς οι δικοί σου, εμείς της εξορίας, της φυλακής και της συντροφιάς από τις «γειτονιές του κόσμου» (…) λέμε, σύντροφε Γιάννη, είσαι προπαντός ο ποιητής μας. Ο δικός μας ποιητής! Όσο κι αν σε διεκδικεί το μέγα πλήθος όπου γης. Όσο κι αν σ’ αγκάλιασε το ανθρώπινο γένος.

Είσαι κατάδικός μας όπως κι ο μεγάλος σου αδελφός της ίδιας μεγάλης τιμής του βραβείου Λένιν, ο Κώστας Βάρναλης. Δυο εγκάρδια αδέρφια μας. Δυο δίδυμα αστέρια ολόφωτα του λαού μας.

Γι αυτό ερχόμαστε σήμερα κοντά σου διακριτικά. Μ’ ένα γαρύφαλλο. Με την καρδιά πασίχαρη. Μ’ ένα χαμόγελο συντροφικής γιορτινής ευφροσύνης. (…) Για και χαρά σύντροφε Γιάννη Ρίτσο! Να μας ζήσεις! (…) Να ο ποιητής κι ο αδελφός μας! Μαζί σου πάντα στον αγώνα. Και τούτο το θυμωμένο καλοκαίρι και τον άλλον βαρύ χειμώνα, στο πλευρό σου, ώσπου να λάμψει ο ήλιος του λυτρωμού, σύντροφε Γιάννη Ρίτσο!».

Ποιος ήταν ο Νίκος Παπαπερικλής (1908-1988)

Ο Νίκος Παπαπερικλής Παπαπερικλής γεννήθηκε το 1908 στην Προποντίδα και στην Ελλάδα ήρθε μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Δουλεύοντας σαν εργάτης έβγαλε το Γυμνάσιο και σπούδασε Νομικά. Το 1928 εντάσσεται στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ) και άρχισε να δημοσιογραφεί στο «Ριζοσπάστη», ενώ το 1930 εντάχθηκε στο ΚΚΕ. Ως φοιτητής στη Νομική σχολή του ΑΠΘ, καθοδήγησε το 1933 τη μεγάλη φοιτητική απεργία στη Θεσσαλονίκη. Το 1935, μετά από παρέμβαση των διωκτικών αρχών, λόγω της δράσης του, αποβάλλεται από το πανεπιστήμιο. Γίνεται μόνιμος συντάκτης του «Ριζοσπάστη». Το 1936 εξορίζεται στον Αη-Στράτη, στην Ακροναυπλία και έπειτα στο στρατόπεδο Λάρισας. Το 1943 αποφυλακίζεται και βγαίνει στο Βουνό. Το 1944, με την απελευθέρωση, εργάζεται στην εφημερίδα «Λαϊκή Φωνή» της Θεσσαλονίκης. Στον Εμφύλιο εξορίζεται (Γυάρος, Μακρόνησος). Τη δεκαετία 1950 δημοσιογραφεί στις εφημερίδες της Αριστεράς  «Αυγή» και «Προοδευτική Αλλαγή» και ξαναεξορίζεται στον Αη-Στράτη. Στα χρόνια της χούντας δούλεψε στη «Φωνή της Αλήθειας». Μετά τη μεταπολίτευση, μέχρι το θάνατό του, στις 22 Ιανουαρίου 1988, υπέγραφε το χρονογράφημα του «Ριζοσπάστη», ως «Νίκος Φιλικός». 

Ο Νίκος Παπαπερικλής, πέρα από τα χρονογραφήματα περιέγραψε και στα βιβλία του «Το ημερολόγιο ενός απλού ανθρώπου», «Ένας στρατιώτης», «Γκιαούρ» «Χρυσή ζωή» κ.α., με λυρικούς τόνους τους πόθους και τις λαχτάρες των ανθρώπων αλλά και τους καϋμούς των προσφύγων, που «χτίζαν αιώνες ολοζώντανον ειρηνικό πολιτισμό κάτω από τη χαντζάρα και τη φτέρνα της αγάδικης τυραννίας…». 

Σε όλη του τη ζωή, υπηρέτησε με πάθος τη δημοσιογραφία, τα γράμματα αλλά και την Αριστερά. Εκείνη την Αριστερά, την ευσυνείδητη, την αξιοπρεπή, την αξιόπιστη και πιστή στις πανανθρώπινες αξίες και ηθικές αρχές, που με την πνοή της άνοιξης ενίσχυσε τις πνευματικές, ψυχικές και ηθικές δυνάμεις του Έλληνα και σηματοδότησε την εποχή μας, αλλά θα σηματοδοτεί αέναα με τα πνευματικά δημιουργήματα των ανθρώπων της τον πολιτισμό της Ελλάδος και της ανθρωπότητας.