Μάχη για την πίτα των 2 δισ. στα έργα ηλεκτροφωτισμού LED

Αποκαλυπτικό ρεπορτάζ εφημερίδας για στημένους διαγωνισμούς

Σημεία και τέρατα σε μία σειρά από διαγωνισμούς δήμων της χώρας για την προμήθεια λαμπτήρων LED, διαπιστώνει εκτεταμένο ρεπορτάζ της Μαριάννας Τζάννε που δημοσιεύθηκε την Κυριακή στην εφημερίδα Πρώτο Θέμα, επικεντρώνοντας την έρευνα σε στημένους φωτογραφικούς όρους δημοπράτησης, αλλά και ένα πόλεμο συμφερόντων που βρίσκεται σε εξέλιξη σχετικά με τις μεγάλες εργολαβίες.

Λόγω του ενδιαφέροντος που παρουσιάζει, παραθέτουμε στη συνέχεια ολόκληρο το δημοσίευμα:

“Φωτογραφικούς διαγωνισμούς που αποκλείουν όχι μόνο ελληνικές εταιρείες, αλλά και επώνυμους διεθνείς οίκους όπως η Philips, προμήθειες από ΟΤΑ με τριπλάσιο κόστος υλικών από τις τιμές που προβλέπει ο επίσημος οδηγός τιμολογίου του υπουργείου Υποδομών και πλήρης αδράνεια της Πολιτείας στο να ελέγξει τον μηχανισμό δημοπράτησης των έργων παγώνοντας τα έργα ΣΔΙΤ συνοδεύουν τις μεγάλες εργολαβίες οδοφωτισμού σε όλη τη χώρα.

Πρόκειται για μια γιγαντιαία πίτα έργων νέας γενιάς που υπολογίζεται στα 1 με 2 δισ. ευρώ τα επόμενα χρόνια και η οποία προβλέπει την αντικατάσταση 3 εκατομμυρίων φωτιστικών σημείων σε όλη τη χώρα. Από αυτά, περίπου 2 εκατομμύρια αφορούν αντικατάσταση των συμβατικών λαμπών με λαμπτήρες LED. Τα φωτιστικά αυτά είναι εξαιρετικά ενεργοβόρα και επιβαρυντικά για το περιβάλλον, καθώς σχεδιάστηκαν με παλιές τεχνολογίες, εκτινάσσοντας το ενεργειακό κόστος των δήμων. Υπολογίζεται ότι ο οδοφωτισμός αντιστοιχεί στο 36% του ενεργειακού κόστους των ΟΤΑ.

Τα έργα αυτά, ενώ έρχονται να αναβαθμίσουν τον υπαίθριο φωτισμό παρέχοντας οικονομίες κλίμακας από την εξοικονόμηση ενέργειας στους δήμους έως και 60%, μεγαλύτερη ασφάλεια στους πολίτες κατά τις μετακινήσεις τους και βαθιές ανάσες στις τεχνικές εταιρείες και τους εκπροσώπους ηλεκτρολογικού υλικού, εμφανίζονται να μονοπωλούνται από ελάχιστες εταιρείες.

Οι καταγγελίες του κλάδου είναι καταιγιστικές και «φωτογραφίζουν» μία ελληνική εταιρεία με εργοστάσιο παραγωγής στη Βόρειο Ελλάδα και άλλη μία, ιορδανικών συμφερόντων, η οποία έχει αναλάβει την εγκατάσταση 40.000 φωτιστικών σε διάφορους ΟΤΑ σε όλη τη χώρα. Πρόκειται για την ίδια εταιρεία με την οποία έχει συνάψει συνεργασία ο ΟΤΕ διεκδικώντας ένα μεγάλο έργο οδοφωτισμού τύπου ΣΔΙΤ του Δήμου Σαρωνικού, συνολικής αξίας 12 εκατ. ευρώ, στο οποίο έχουν περιληφθεί και έξυπνες υπηρεσίες πάρκινγκ και διαχείρισης αποβλήτων. Στον ίδιο διαγωνισμό συμμετέχει και η Intracom, γεγονός που επιβεβαιώνει τις εκτιμήσεις της αγοράς ότι τα smart services που συνοδεύουν τις προμήθειες και τα έργα αναβάθμισης οδοφωτισμού θα διευρύνουν σημαντικά το πεδίο του ανταγωνισμού το επόμενο διάστημα.

Οι μεθοδεύσεις και ο ανύπαρκτος ανταγωνισμός

Οι στρεβλώσεις, ωστόσο, που παρατηρούνται στην αγορά, η έλλειψη προτύπων και κανόνων στις διαγωνιστικές διαδικασίες (σ.σ.: τις προηγούμενες ημέρες δημοσιεύτηκε ο σχετικός οδηγός από το ΤΕΕ), αλλά και οι υπερβολικές απαιτήσεις στα κριτήρια συμμετοχής στους διαγωνισμούς που αφήνουν σοβαρές υποψίες για χειραγώγηση της αγοράς έχουν κινητοποιήσει μεγάλη μερίδα του κλάδου, γεγονός που επιβεβαιώνει ο ορυμαγδός προσφυγών στην Ανεξάρτητη Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών από τον ΣΑΤΕ, την εταιρεία Καυκάς, που είναι μεταπωλητής της Philips, τη Redex του ομίλου Κοπελούζου και πολλές ακόμη εταιρείες του κλάδου.

Μάλιστα η προσφυγή της εταιρείας Καυκάς είχε ως αποτέλεσμα την τροποποίηση των όρων του διαγωνισμού που είχε προκηρύξει ο Δήμος Θάσου και την επανοπροκήρυξη του έργου. Πρόσφατα, με απόφαση της Αρχής αναστέλλεται και ο αντίστοιχος διαγωνισμός της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου για παρόμοιους λόγους.

Σύμφωνα με το τμήμα καταγγελιών του ΣΑΤΕ, τα έργα που έχουν δημοπρατηθεί χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: σε εκείνα που προκηρύσσονται ως προμήθειες και απαιτούν μικρή εμπειρία (Δήμοι Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης, Καλαμαριάς, Εδεσσας, Βόλου, Γρεβενών, Αττικής κ.ά.) και εκείνα που προκηρύσσονται ως πιλοτικά έργα από τους Δήμους Μαλεβιζίου, Θάσου, Θερμαϊκού, Αλεξανδρούπολης, για τα οποία οι ανάδοχοι είναι γνωστοί εκ των προτέρων! Είναι χαρακτηριστικό ότι από την επεξεργασία των στοιχείων προκύπτει ότι στην πρώτη κατηγορία ο μέσος όρος των εκπτώσεων φτάνει το 60% με πλήθος υποψηφίων, ενώ στη δεύτερη, όπου παρατηρείται περιορισμένη συμμετοχή (ένας έως δύο υποψήφιοι), οι εκπτώσεις δεν υπερβαίνουν κατά μέσον όρο το 10%.

Το ακόμη πιο εξωπραγματικό είναι το κόστος των υλικών αλλά και οι απαιτήσεις που εμφανίζουν τα πιλοτικά έργα των δήμων.

Για παράδειγμα, στα κριτήρια τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας προβλέπεται η εκτέλεση τουλάχιστον 10 συμβάσεων προμήθειας την προηγούμενη τριετία, των οποίων το συνολικό ύψος πρέπει να καλύπτει το 100% του προϋπολογισμού του έργου.

«Σε μια αγορά με 10-15 διαγωνισμούς, ο όρος αυτός είναι εξαιρετικά περιοριστικός», αναφέρουν στελέχη του κλάδου. Σε άλλο σημείο αναφέρεται ότι ο ανάδοχος θα πρέπει να έχει εγκαταστάσεις και υποδομές που μπορούν να καλύψουν μελλοντικές απαιτήσεις και σέρβις ανταλλακτικών.

«Στη σημερινή εποχή, με τα logistics, η απαίτηση αυτή κρίνεται απαράδεκτη», τονίζουν οι εταιρείες. Μεγάλες αποκλίσεις εμφανίζουν τα τεύχη δημοπράτησης και σε σχέση με τον οδηγό πρότυπων κανόνων των έργων οδοφωτισμού που έχει συντάξει το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) που λειτουργεί ως τεχνικός σύμβουλος στο πρόγραμμα χρηματοδότησης αντίστοιχων έργων που υλοποιεί το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων.

Για παράδειγμα, ενώ ο οδηγός προβλέπει ποσοστό έως 10% του δανείου να δίνεται ως προκαταβολή, τα τεύχη δημοπράτησης σε διαγωνισμό ΟΤΑ προβλέπουν προκαταβολή 50%! Με άλλα λόγια, οι εταιρείες που αποκλείονται από τους διαγωνισμούς αναφέρουν ότι «ο ανάδοχος προεισπράττει την αμοιβή και το κέρδος -λόγω της χαμηλής έκπτωσης- με την υπογραφή της σύμβασης». Αλλη μια διαφοροποιημένη διάταξη απεικονίζουν τα τεύχη δημοπράτησης του Δήμου Αλεξανδρούπολης. Με βάση τον οδηγό του ΚΑΠΕ προβλέπεται εγγύηση 10 ετών για τα φωτιστικά σώματα. Τα τεύχη του επίμαχου διαγωνισμού προβλέπουν 5ετία.

Σε περίπτωση μάλιστα αστοχίας εντός του χρόνου της εγγύησης δεν επισκευάζονται, αλλά αντικαθίστανται. Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία και για τα τιμολόγια των φωτιστικών σωμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, σύμφωνα με τις καταγγελίες, είναι ο Δήμος Μαλεβιζίου, όπου για μία λάμπα LED 50W το αρχικό κόστος των 780 ευρώ προσφέρεται με έκπτωση 680 ευρώ. Ο ΣΑΤΕ υποστηρίζει ότι εφάμιλλα συστήματα επώνυμων οίκων κοστολογούνται μεταξύ 160 και 250 ευρώ (!).

ΚΑΠΕ: Ξοδεύουμε 30 δισ. ευρώ για ενεργειακή κατανάλωση

Το μέγεθος της αγοράς αλλά και την τεράστια σπατάλη στον τομέα της ενεργειακής κατανάλωσης αποκαλύπτουν τα στοιχεία του ΚΑΠΕ. Υπολογίζεται ότι για ενεργειακή κατανάλωση ξοδεύουμε ετησίως 30 δισ. ευρώ, τα οποία αντιστοιχούν στο 16% του ΑΕΠ. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Δ.Σ. Βασίλη Τσολακίδη, η σπατάλη αυτή, μέσω αποτελεσματικών δράσεων, έργων και τροποποιήσεων του θεσμικού πλαισίου, μπορεί να περιοριστεί στο μισό (15 δισ. ευρώ).

Οπως ανέφερε πρόσφατα μιλώντας σε συνέδριο της ΑEnergy για τον αναπτυξιακό τομέα του οδοφωτισμού, μέχρι σήμερα έχουν κατατεθεί για χρηματοδότηση στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων 45 μελέτες από δήμους και δύο Περιφέρειες για αντίστοιχα έργα. Αλλες 15 έχουν υποβληθεί στο υπουργείο Οικονομίας για να προχωρήσουν ως έργα ΣΔΙΤ, μεταξύ των οποίων και οι Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας και Στερεάς Ελλάδας.

Το ΚΑΠΕ, το οποίο έχει υπογράψει προγραμματική συμφωνία με το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων για τα έργα οδοφωτισμού και εξοικονόμησης ενέργειας, αξιολόγησε τα στοιχεία των μελετών με αναγωγή σε όλη τη χώρα, εξάγοντας τα πρώτα ποσοτικά συμπεράσματα για το μέγεθος της αγοράς. Από τους φορείς που θα χρηματοδοτήσουν επενδυτικά σχέδια μέσω του προγράμματος χρηματοδότησης του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων, μέσω συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) ή με αυτοχρηματοδότηση, η συνολική κατανάλωση ενέργειας για οδοφωτισμό ανέρχεται σε 335 MW ισχύος.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, η μέση κατανάλωση ισχύος ανά κάτοικο είναι 30 Watt, με την ετήσια κατανάλωση να διαμορφώνεται σε 1.345.000 μεγαβατώρες, διαμορφώνοντας το κόστος οδοφωτισμού στα 222 εκατ. ευρώ, δηλαδή 20 ευρώ ανά κάτοικο. Από τα στοιχεία του ΚΑΠΕ συμπεραίνεται ότι αν γίνουν τα έργα οδοφωτισμού, τότε θα υπάρξει εξοικονόμηση ενέργειας 60% έως 70%.

Σε αυτή την περίπτωση οι δείκτες κατανάλωσης υπολογίζεται ότι θα πέσουν στα 134 MW, τα οποία αναλογούν σε 12 Watt ανά κάτοικο. Από τις μελέτες που έχουν κατατεθεί προκύπτει ότι η ετήσια εξοικονόμηση μπορεί να πέσει στα 89 εκατ. ευρώ. Το ΚΑΠΕ αναφέρει ότι με βάση τις ενδείξεις που υπάρχουν για το τελικό κόστος των έργων, το κόστος αντικατάστασης οδοφωτισμού ανά κάτοικο θα ανέλθει σε 5 ευρώ ανά Watt ισχύος, νούμερο που διαμορφώνει ένα κόστος έργων της τάξης των 670 εκατ. ευρώ.