Η απελευθέρωση των τελευταίων πολιτικών κρατουμένων της χούντας στη Θεσσαλονίκη

Οι τελευταίοι πολιτικοί κρατούμενοι της χούντας στη Θεσσαλονίκη

του Σπύρου Κουζινόπουλου 
24 Ιουλίου 1974. Το δικτατορικό καθεστώς της χούντας των συνταγματαρχών, καταρρέει κάτω από το βάρος των ανομημάτων του και την προδοσία της Κύπρου. Δύο μέρες αργότερα, στις 26 Ιουλίου, θα απελευθερωθούν από τις φυλακές Διαβατών οι τελευταίοι Θεσσαλονικείς πολιτικοί κρατούμενοι της δικτατορίας. 

εφημερίδα Μακεδονία 25-7-1974

Ακόμη από το βράδυ της 23ης Ιουλίου 1974, όταν έγινε γνωστό ότι η πνέουσα τα λοίσθια χούντα, είχε καλέσει τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να επιστρέψει από το Παρίσι για να αναλάβει τα ηνία της χώρας, εκατοντάδες πολίτες όλων των ηλικιών, με πρωτοπόρους τους φοιτητές, ξεχύνονται στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, κυρίως στην οδό Τσιμισκή, συγκροτώντας μία ανεπανάληπτη διαδήλωση με ελληνικές σημαίες και τα συνθήματα «Κάτω η χούντα», «Ελευθερία», «Δημοκρατία» κ.α. 

Την άλλη ημέρα, που το ραδιόφωνο μεταδίδει  ότι στις 4,20 τα ξημερώματα επέστρεψε ο Κ.Καραμανλής και ορκίστηκε πρωθυπουργός από τον αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ, οι διαδηλώσεις πανηγυρισμού για την πτώση του μισητού δικτατορικού καθεστώτος επαναλαμβάνονται στους κεντρικούς δρόμους αλλά και τις συνοικίες της πόλης, με το σύνθημα αυτή τη φορά να απελευθερωθούν οι πολιτικοί κρατούμενοι της χούντας από τις στρατιωτικές φυλακές Διαβατών αλλά και από το Τμήμα Μεταγωγών.

εφημερίδα Μακεδονία 27 Ιουλίου 1974

Πράγματι, στις φυλακές Διαβατών, ήταν έγκλειστοι είκοσι πολιτικοί κρατούμενοι, μέλη της οργάνωσης Θεσσαλονίκης της Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας ( ΚΝΕ) και της Αντι-ΕΦΕΕ, που είχαν συλληφθεί τον  Φεβρουάριο του 1974 από το δικτατορικό καθεστώς για την αντιστασιακή τους δραστηριότητα.

Το χτύπημα του Φλεβάρη 1974

Κατά την περίοδο 1972 και μέχρι το Νοέμβρη του 1973 η ΚΝΕ και η ΑΝΤΙ-ΕΦΕΕ ήταν σε διαρκή ανάπτυξη, παρ' όλες τις δύσκολες συνθήκες που τότε επικρατούσαν. Σ' όλες σχεδόν τις σχολές του ΑΠΘ και στο Πολυτεχνείο είχαν δημιουργηθεί οργανώσεις, ενώ ο κύκλος επιρροών των οργανωμένων δυνάμεων της ΚΝΕ και ΑΝΤΙ-ΕΦΕΕ ήταν πολύ διευρυμένος. Στους τοπικούς συλλόγους (Κρητών, Στερεοελλαδιτών κλπ.) είχαν εκλεγεί πολλά μέλη των δύο οργανώσεων. Γραμματέας τότε της ΚΝΕ στη Θεσσαλονίκη ήταν ο Βασίλης Δεμουρτζίδης, ο οποίος θυμήθηκε για τα γεγονότα εκείνων των ημερών:

«Μόλις πληροφορηθήκαμε για την εξέγερση των φοιτητών στην Αθήνα, αποφασίσαμε κι εμείς να αντιδράσουμε στη δικτατορία καταλαμβάνοντας το Πανεπιστήμιο. Συνήλθε το Γραφείο Σπουδάζουσας της ΚΝΕ και αποφασίσαμε άμεσα να κινητοποιηθούμε, καταλαμβάνοντας μια σχολή που βρίσκεται κοντά στο κέντρο της πόλης, το Χημείο ή το κεντρικό κτίριο. Στο μεταξύ μάθαμε ότι οι φοιτητές του Πολυτεχνείου θα πραγματοποιούσαν συνέλευση κι έτσι καταλήξαμε όλοι να κατευθυνθούμε στην Πολυτεχνική Σχολή. Συμμετείχαμε με αντιπροσώπους μας στις συντονιστικές επιτροπές που εκλέχθηκαν κατά σχολή, καθώς και στη γενική συντονιστική επιτροπή. Τις ώρες της κατάληψης κυκλοφόρησε πλατιά στους χώρους του Πολυτεχνείου από μέλη της ΑΝΤΙ-ΕΦΕΕ η εφημερίδα "Πανσπουδαστική", κεντρικό όργανο της παράταξης».

Κατά την έξοδό τους από το Πολυτεχνείο τις πρώτες πρωινές ώρες του Σαββάτου 17 Νοεμβρίου 1973 πολλά μέλη της ΚΝΕ και της ΑΝΤΙ-ΕΦΕΕ πιάστηκαν μαζί με άλλους φοιτητές και βασανίστηκαν στα μπουντρούμια της Ασφάλειας. Το μεγάλο «χτύπημα» από την Ασφάλεια το δέχτηκε η ΚΝΕ λίγους μήνες αργότερα, το Φλεβάρη του 1974. Περίπου 70 μέλη της, που είχαν αναπτύξει αντιδικτατορική δράση, συνελήφθησαν και υπέστησαν απάνθρωπα βασανιστήρια για την αντιδικτατορική τους δράση.

Οι συλλήψεις στην Αθήνα

Ανάλογες ή και μεγαλύτερες ακόμη συλλήψεις μελών των κομμουνιστικών αντιδικτατορικών οργανώσεων είχαν συμβεί το ίδιο διάστημα και στην Αθήνα. Στις αρχές του 1974, η Ασφάλεια πέτυχε ένα σημαντικό πλήγμα στο Κλιμά­κιο της ΚΕ και στην ΚΝΕ. Στις 19 Φλεβάρη, ανακοινώθηκε η σύλληψη 35 στε­λεχών του ΚΚΕ, της ΚΝΕ και της Αντι-ΕΦΕΕ. Μεταξύ των συλληφθέντων ήταν και τα ηγετικά στελέχη όπως οι Νίκος Καλούδης, Αντώνης Αμπατιέλος, Μίνα Γιάννου, Νίκος Κουτρούμπας, Κώστας Κουκουβίτης, Δημήτρης Γόντικας, Γιάννης Παλαβός, Χρήστος Παπαναστασίου, Κώστας Κάππος, Θόδωρος Τζιαντζής, Αγγελική Σωτήρη, Νάντια Βαλαβάνη, Λάζαρος Σταθάκης, Γεράσιμος Κοτροκόης, Βασίλης Ντάρδας, Δη­μήτρης Τσοπανίδης, Τάσος Γουδέλης κ.ά.

Κρατούμενοι, στελέχη της παράνομης ΚΝΕ, συλληφθέντες τον Φεβρουάριο του 1974, υπόδικοι με τον αλήστου μνήμης Ν. 509/47, στις στρατιωτικές Φυλακές Καλοχωρίου Θεσσαλονίκης, τις μέρες που έπεφτε η χούντα. Μεταφορά από το Γεντί  - Κουλέ αφού προηγήθηκαν φρικτά βασανιστήρια επί 33 ημέρες στα υπόγεια της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης. Από αριστερά, πάνω: Ιωαννίδης Δημήτρης, Γαζιάνος Χρήστος, Βασιλείου Στέργιος, Νάσκος Ρούλης, Βασιλειάδης Γιάννης, Οικονόμου Πέτρος, Ακριτίδης Παναγιώτης, Υψηλάντης Κούλης, Από αριστερά, κάτω: Τερζής Περικλής, Κοκοζίδης Γρηγόρης, Γκαγκανιάρας Αλέκος, Καπλάνης Νίκος, Μπετσιμέας Γεράσιμος, Δεμουρτζίδης Βασίλης.

Τα μέλη και στελέχη της ΚΝΕ και ΑΝΤΙ-ΕΦΕΕ που είχαν συλληφθεί στη Θεσσαλονίκη, μετά από άγρια βασανιστήρια στην Ασφάλεια, που κράτησαν 33 ημέρες, αρχικά είχαν φυλακισθεί στο Γεντί Κουλέ και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στις στρατιωτικές φυλακές Διαβατών που μόλις τότε είχαν δημιουργηθεί. Επρόκειτο δε να παραπεμφθούν στο έκτακτο στρατοδικείο με τον περιβόητο αναγκαστικό νόμο 509, που προέβλεπε ακόμη και την ποινή του θανάτου. Ήρθε όμως η πτώση της λαομίσητης δικτατορίας για να αποτρέψει την εξέλιξη αυτή και να οδηγήσει στην απελευθέρωσή τους.

 

Στις φυλακές Διαβατών λίγο πριν ελευθερωθούν

Tα ονόματα

Στις 26 Ιουλίου 1974, αυτοί οι τελευταίοι πολιτικοί κρατούμενοι της Θεσσαλονίκης, αφέθηκαν ελεύθεροι κάτω και από τη λαϊκή απαίτηση, δεδομένου ότι τα συλλαλητήρια πλέον των Θεσσαλονικέων είχαν μεταφερθεί έξω από τις στρατιωτικές φυλακές Διαβατών.

Επρόκειτο για τους: 

Παναγιώτη Ακριτίδη εργάτη, Στέλιο Βασιλείου χρυσοχόο, Γιάννη Βασιλειάδη φοιτητή Οδοντιατρικής, Χρήστο Γαζιάνο οικοδόμο, Αλέκο Γκαγκανιάρα λογιστή, Βασίλη Δεμουρτζίδη φοιτητή Νομικής, Δημήτρη Ιωαννίδη ηλεκτρολόγο, Γρηγόρη Κοκοζίδη αγρότη, Νίκο Καπλάνη φοιτητή οδοντιατρικής, Γεράσιμο Μπετσιμέα οικοδόμο, Ρούλη Νάσκο εργάτη, Πέτρο Οικονόμου φοιτητή Φυσικομαθηματικής, Περικλή Τερζή παρκετοποιό και Κούλη Υψηλάντη φοιτητή Φυσικομαθηματικής.

Την ίδια ημέρα, αφέθηκαν ελεύθεροι από το Τμήμα Μεταγωγών Θεσσαλονίκης όπου κρατούνταν για την ίδια υπόθεση και οι νέοι Αρετή Γιαννούλη φοιτήτρια Οδοντιατρικής, Αντώνης Πρεντάκης, Κώστας Παναγιωτόπουλος  και Γιώργος Μπάρμπας φοιτητές Φυσικομαθηματικής, Τάκης Πετρίδης και Μιχάλης Σαίτης φοιτητές Ιατρικής.