Στο Επταπύργιο οι δύο πρώτες εκτελέσεις του Εμφυλίου

Εκτελέσεις στο Επταπύργιο την περίοδο του Εμφυλίου 

του Σπύρου Κουζινόπουλου
Στις 16 Ιουλίου 1946, στο «συνήθη τόπον εκτελέσεων» πίσω από το Γεντί Κουλέ της Θεσσαλονίκης, ανοίγει η αυλαία αίματος του εμφυλίου πολέμου, καθώς γίνονται οι πρώτες δύο εκτελέσεις της καταραμένης πολυαίμακτης εκείνης περιόδου: Τουφεκίζονται καταδικασμένοι με συνοπτικές διαδικασίες και με βάση αστείες αστήριχτες κατηγορίες, οι αγρότες από το Περιστέρι Κιλκίς,  Θεοχάρης Σαπρανίδης και Γιώργος Καλέμος.

Θεοχάρης Σαπρανίδης

Προκειμένου να στηθούν στο εκτελεστικό απόσπασμα, με βάση το περιβόητο Γ' Ψήφισμα «περί εκτάκτων μέτρων ασφαλείας», έφτανε η κατάθεση στο Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης, ένα ακριβώς μήνα νωρίτερα, στις 12-6-1946, του αγροφύλακα Χρ. Χαραλαμπίδη, ότι τέσσερα όπλα με λίγες σφαίρες που είχαν βρεθεί πεταμένα σε χωράφι της περιοχής «ανήκον εις τους κατηγορουμένους, τούτο δε συμπεραίνω, αφ’ ενός διότι οι δύο πρώτοι ήσαν πρώην ελασίται, αφ’ ετέρου δε διότι υπήρχον πολλαί ενδείξεις ότι ούτοι ετέλουν εις επαφήν μετά της συμμορίας του καπετάν Βοργιά, η οποία δρα εις την περιφέρειαν Κιλκίς».

Έτσι λοιπόν, χωρίς στοιχεία, δίχως αποδείξεις, παρά μόνο με ικασίες και ισχυρισμούς περί «ενδείξεων», οι δύο 35χρονοι αγρότες εκτελέστηκαν, καθώς το δικαστήριο σκοπιμότητας έκρινε πως «ούτοι ετέλουν εις επαφήν» με «συμμορία», αν και στη γύρω περιοχή δεν είχε συμβεί καμιά σύγκρουση ή επεισόδιο.

Σκουριασμένα και άχρηστα τα τέσσερα όπλα
Επίσης, όπως προέκυψε από τα πρακτικά της δίκης των δύο ΕΑΜιτών, στο Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης, τα περιβόητα "τέσσερα όπλα", για τα οποία υποτίθεται ότι στήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα, ήταν παλιά, σκουριασμένα και άρα άχρηστα για να χρησιμοποιηθούν!

Εφημερίδα Ριζοσπάστης 17 Ιουλίου 1946

Σύμφωνα με ανταπόκριση από τη Θεσσαλονίκη, που είχε δημοσιευθεί στις 18-7-1946 στην εφημερίδα Ριζοσπάστης: 
Την γενική εντύπωση ότι η εκτέλεση των δύο αγροτών ήταν καθαρά εκδικητική ενέργεια, για να πτοηθεί ο δημοκρατικός λαός της Βόρειας Ελλάδας, ενισχύει το γεγονός ότι στη δίκη, σύμφωνα με τα επίσημα πρακτικά, δεν προέκυψε τίποτα επιβαρυντικό για τα θύματα, εκτός από την ανεύρεση τεσσάρων σκουριασμένων και συνεπώς αχρησιμοποίητων όπλων !
Εκτός όμως από τα σκουριασμένα και άχρηστα όπλα, υπήρχε όμως και μία ακόμη... φοβερή κατηγορία εις βάρος των δύο Κιλκισιωτών. Ότι "συνελήφθησαν επ' αυτοφώρω μεταφέροντες αντεθνικά έγγραφα από την Βουλγαρίαν όπου είχον προσφύγει μετά το δεκεμβριανόν κίνημα". Τι ήταν αυτά τα "αντεθνικά έγγραφα"; Κάποιες προκηρύξεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ που βρέθηκαν επάνω τους. Δικαιολογημένα η αθηναϊκή εφημερίδα Ελευθερία έγραφε σε σχόλιό της στις 17 Ιουλίου 1946 ότι δεν ήταν δυνατό να οδηγούνται στο εκτελεστικό απόσπασμα δύο νέοι με τέτοιες σαθρές κατηγορίες, την ίδια στιγμή που "δεκάδες καθαρμάτων και προδοτών, καταδικασθέντων κανονικώς εις θάνατον, συνεργάτες των Γερμανών και των Ιταλών, δια πράξεις ατιμωτικές, εξακολουθούν να παραμένουν ατιμώρητοι", εννοώντας τους δωσίλογους και καταδότες των κατακτητών που έμειναν στο απυρόβλητο από τις μεταπολεμικές ελληνικές κυβερνήσεις.

Γιώργος Καλέμος

Το ολοσέλιδο ρεπορτάζ της Μακεδονίας

Είναι συγκλονιστική η περιγραφή της εκτέλεσης του Θεοχάρη Σαπρανίδη και του Γιώργου Καλέμου, όπως δημοσιεύθηκε την επομένη, 17 Ιουλίου 1946, στην εφημερίδα Μακεδονία σε  ολοσέλιδο ρεπορτάζ, που το παραθέτουμε στη συνέχεια:

 «5 και 30΄. Ο ήλιος έχει ήδη ανεβή επάνω απ’ τον Χορτιάτη και χρυσώνει τον ουρανό. Το πρώτο αυτοκίνητο με το απόσπασμα καταφθάνει. Ήδη έχει έλθει και η χωροφυλακή, άνδρες της οποίας κατέλαβον θέσεις σ’ όλον τον δρόμο από τις φυλακές έως τον τόπο της εκτελέσεως […]

5 και 40΄. Οι μελλοθάνατοι βγαίνουν. Με κόπο κρατιένται στα πόδια τους. Διασκελίζουν την εξώπορτα –τόσο μεγάλη πόρτα κι όμως πόσο δύσκολα την περνά κανείς για να βγη!... Για μια στιγμή στέκονται. Είνε και οι δυο κατάχλωμοι. Συντετριμμένοι. Έχουν τα χέρια τους δεμένα εμπρός. Ο Σαπρανίδης με χειροπέδες, ο Καλέμος με ένα καλώδιο από ηλεκτρικό. Και οι δυο νέοι, έως 35 χρονών. Ο Σαπρανίδης αμίλητος, σκυφτός, κυττάζει μπροστά του. Φαίνεται σαν να τάχη χαμένα. Ο Καλέμος, πιο ψηλός, μόλις στάθηκαν, χωρίς να κυττάζη κατάματα κανέναν αρχίζη να μιλά: - Αδέλφια! Άδικα θέλετε να μας σκοτώσετε… Είμαστ’ αθώοι… άδικα… Σταθήτε να το εξετάσουμε το ζήτημα… Να φέρουμε όλο το χωριό… Εμείς δεν ξέρουμε τίποτα... […]

Σχόλιο της εφημερίδας Ελευθερία 17-7-1946

Είναι ένας τόπος πίσω –προς τ’ ανατολικά– των φυλακών, που αναδιπλώνεται ελαφρά σε λόφους μικρούς και μεγαλύτερους με λίγο χώμα και περισσότερη πέτρα. Μια ελαφρή χαράδρα κόβει έναν απ’ αυτούς τους λόφους από έναν άλλον μικρότερόν του όπου αρκετοί σταυροί ξύλινοι φαντάζουν πένθιμα: Είνε το νεκροταφείον των εκτελουμένων καταδίκων. Η συνοδεία συνεχίζει προς τα εκεί την πορεία της από ένα ελικοειδές μονοπάτι. Από μακρυά φαίνονται οι δυο κατάδικοι που χτυπάνε τον κασμά και φτυαρίζουν το χώμα […]

Σε δέκα λεπτά η συνοδεία έχει φθάσει. Τελευταίος έρχεται ο παπάς βαστώντας το θυμιατό στα χέρια και μουρμουρίζοντας την νεκρώσιμη ακολουθία […]

5 και 50΄. Σε μια απότομη κατάβαση του εδάφους στήνονται οι μελλοθάνατοι όρθιοι, με μέτωπο τον Θερμαϊκό που τώρα λαμποκοπά κάτω απ’ τον πρωινό καλοκαιρινό ήλιο σαν ασημένιο πιάτο. Απέναντί τους, στο νεκροταφείο, πενήντα μέτρα πιο κάτω, οι δυο κατάδικοι συνεχίζουν βιαστικά το έργο τους. Ο κασμάς γοργά χτυπά τη γη, που θα κρύψη έπειτ’ από λίγο μια μεγάλη ντροπή: Την ντροπή δυο Ελλήνων που θέλησαν να εξοντώσουν άλλους Έλληνας. Και λίγο πιο εδώ, δέκα μέτρα σχεδόν από τους δύο μελλοθάνατους παρατάσσεται το απόσπασμα, υψώνει το ανάστημά της η Ελλάς που θέλει να ζήση […]

Αίφνης ο επί κεφαλής αξιωματικός παραγγέλλει “παρουσιάστε!”. Ο Καλέμος παύει να ομιλή, το απόσπασμα παρουσιάσει όπλα κι ο Βασιλικός Επίτροπος διαβάζει την απόφαση. Η σιγή είνε απόλυτη, νεκρική […]

Η ώρα είναι 6η πρωινή. Η ζωή αρχίζει κάτω, στην πόλη. Θολός και συγκεχυμένος ακούεται έως εκεί επάνω ο βόμβος της. Τα τραμ κινούνται σαν μυθικά φίδια στις δυο αρτηρίες της. Ένα πανάκι ολόλευκο αρμενίζει στο βάθος της θάλασσας χαρωπά, φουσκωμένο απ’ το πρωινό αεράκι […]

Εφημερίδα Εμπρός 17-7-1946

Ο επί κεφαλής αξιωματικός δίνει το παράγγελμα “παρά πόδα” κι’ ευθύς κατόπιν “πυρ κατά βούλησιν γονυπετώς» […] Έξαφνα μια ομοβροντία εδόνησε την ατμόσφαιρα και δύο κορμιά ξαπλώθηκαν κατά γης ανάσκελα, ανάμεσα στη σκόνη που σήκωσαν πέφτοντας στη γη και στους καπνούς των 24 όπλων του εκτελεστικού. Δυο στρατιώτες βγαίνουν από το απόσπασμα. Ο ένας σκοπεύει στο κεφάλι του Σαπρανίδη και δίνει τη χαριστική βολή. Ο άλλος πλησιάζει τον Καλέμη. Είνε ακόμη ζωντανός και συνεχίζει τις διαμαρτυρίες του ανάμεσα σε βόγγους. – Ωχ! Αδέλφια άδικα!... Μια ριπή ακόμη στο κεφάλι και τον απαλλάσσει από το μαρτύριο της παρατάσεως της επιθανατίου αγωνίας. Πλησιάζει ο γιατρός και πιστοποιεί τον θάνατο. Κι’ ύστερα το απόσπασμα με μια διπλή αλλαγή κατευθύνσεως επ’ αριστερά περνά εμπρός από τα πτώματά των και φεύγει».

Τα έκτακτα στρατοδικεία στη Θεσσαλονίκη του Εμφυλίου

Οι δύο αντιστασιακοί Θεοχάρης Σαπρανίδης και Γιώργος Σαπρανίδης εκτελέστηκαν μόλις τέσσερις μέρες από την καταδίκη τους σε θάνατο από το έκτακτο στρατοδικείο Θεσσαλονίκης, στο οποίο, όσο θέριευε ο Εμφύλιος δικάστηκαν χιλιάδες μέλη και φίλοι του ΚΚΕ, μαχητές του ΔΣΕ, μέλη του ΕΑΜ, συνδικαλιστές του εργατικού κινήματος, αλλά και απλοί άνθρωποι, γιατί δεν καταδίκασαν τον αγώνα ή εκφράστηκαν με συμπάθεια. Καταδικάστηκαν σε θάνατο μέχρι και ανήλικοι μαθητές. Πάνω από 400 αγωνιστές εκτελέστηκαν πίσω από το Επταπύργιο, χιλιάδες καταδικάστηκαν σε πολύχρονες ή ολιγόχρονες φυλακίσεις και εκτοπίσεις.

Μετά τη δίκη των Σαπρανίδη και Καλέμου ακολούθησαν οι μεγάλες ομαδικές δίκες από τις οποίες ενδεικτικά αναφέρουμε, του Σωματείου Αρτεργατών (19 Ιούλη 1946), της «Λαϊκής Φωνής» και του ΕΑΜικού Τύπου (Σεπτέμβρης 1946 - Οκτώβρης 1947), των «Στρατολόγων» (Γενάρης - Αύγουστος 1947), της στενής αυτοάμυνας και άλλες δίκες της ΟΠΛΑ (28 Αυγούστου - 13 Σεπτέμβρη 1947), της μαζικής λαϊκής αυτοάμυνας (25 Νοέμβρη - 11 Δεκέμβρη 1947), 170 μαχητών από τα Πιέρια (24 Μάη - 10 Ιούνη 1948) των «αεροπειρατών» (20 Οκτώβρη 1948), η δίκη της ΕΠΟΝ (14 - 29 Γενάρη 1949), ανταρτών της Χαλκιδικής (Φλεβάρης 1951) κ.α..