Φώτω Μπαλαμούρη: Η πρώτη αντάρτισσα στην Ελλάδα

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Η Φώτω Μπαλαμούρη υπήρξε η πρώτη αντάρτισσα στην Ελλάδα και μία από τις πρώτες σε όλη την κατεχόμενη από τους ναζί Ευρώπη. Βγήκε στο όρος Παγγαίο με τον άντρα της, Κώστα Τσέτσικα (Μπαλαμούρη), στις 21 Μαίου 1941, ένα μόλις μήνα μετά την εισβολή των Γερμανών και Βουλγάρων κατακτητών στη χώρα και αργότερα, εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ και πολέμησε μέχρι την απελευθέρωση για την αποτίναξη της βάρβαρης ξένης κατοχής.

Η Φώτω, φύση ανήσυχη και επαναστατική, κατάγονταν από την Κορμίστα Σερρών και το πατρικό της όνομα ήταν Σιληβρίδου. Ενώ όταν παντρεύτηκε τον σύζυγό της Κώστα Τσέτσικα, εγκαταστάθηκε στο σπίτι του συζύγου της στο διπλανό κεφαλοχώρι Ροδολίβος. 

Λίγο μετά την άφιξη των Βουλγάρων φασιστών στην Ανατολική Μακεδονία, οι κατακτητές συνέλαβαν τον Τέτσικα και τον έκλεισαν στο κρατητήριο της Κορμίστας, από όπου δραπέτευσε λίγο αργότερα και μαζί με τη σύζυγό του Φώτω Μπαλαμούρη ανέβηκαν στο Παγγαίο και λημέριασαν σε μία στρούγκα (στάνη) στη νοτιοδυτική πλευρά του βουνού.

Στο ίδιο βουνό, ανέβηκε επίσης, στα μέσα Μαΐου 1941, μία ομάδα επτά ένοπλων κομμουνιστών από το Ποδοχώρι Καβάλας με αρχηγό τον Κώστα Παπακωνσταντίνου χωρίς όμως να έχει σύνδεση με κάποια καθοδήγηση. Ολόκληρο το καλοκαίρι έμειναν στο βουνό και τους τροφοδοτούσε ο συγχωριανός τους τσομπάνος και μετέπειτα αντάρτης του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, Βαγγέλης Παπούλιας.

 Άλλο ένοπλο τμήμα που δημιουργήθηκε από αριστερούς νέους στην Ανατολική Μακεδονία στις αρχές του καλοκαιριού του 1941, ήταν η ομάδα του Νέου Σκοπού Σερρών.

Η ομάδα του Μπαλαμούρη, είχε στήσει τα λημέρια της στην περιοχή του μοναστηριού της Εικοσιφοίνισσας και είχαν ενταχθεί σ' αυτή ως αντάρτες οι Τζελέπης και Ρεμπένικος από την Κορμίστα Σερρών, ο Βλάχος από τη Μουσθένη Καβάλας, ο Γιώργος Μελίσιος από το Παλαιοχώρι και στη συνέχεια και άλλοι από την Κορμίστα, τη Νικήσιανη και το Μποσινός, τον σημερινό Καλαμιώνα.

Η στρούγκα του Παπούλια
Δύο μέρες πριν την Φώτω και τον Κώστα Μπαλαμούρη, στις 19 Μαίου 1941, είχε γίνει στη νοτιοδυτική πλευρά του Παγγαίου, στη στρούγκα του Παπούλια, που βρισκόταν στην τοποθεσία Ντεβέ Καράν - εκεί όπου το 1805 ο Νικοτσάρας τσάκισε τους Τούρκους και, σπάζοντας τον κλοιό τους, πέρασε με 150 παλληκάρια στη Χαλκιδική - η ιδρυτική συγκέντρωση της πρώτης αντάρτικης ομάδας. Αποτελούνταν από εννέα αντάρτες, οι περισσότεροι των οποίων είχαν φύγει από τα χωριά τους λόγω των άγριων καταπιεστικών μέτρων των φασιστών Βουλγάρων κατακτητών. Καπετάνιος αυτής της ομάδας, όπως αφηγήθηκε αργότερα ο Βαγγέλης Παπούλιας, ήταν ο παλιός κομμουνιστής Κώστας Παπακωνσταντίνου.

Δύο μήνες αργότερα και συγκεκριμένα στα μέσα Ιουλίου 1941, με ευθύνη του κλιμακίου Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, σχηματίστηκε η ομάδα του βορειοδυτικού Τσαλ-Νταγ (Όρη Λεκάνης), αρχικά δύναμης 70-75 ανδρών. Αρχηγός της ομάδας ήταν ο Μιχάλης Γεωργιάδης (Σπάρτακος) από το Νικηφόρο και υπαρχηγός ο Χρήστος Παστουρματζής (Κίτσιος) από την πόλη της Δράμας. Η ομάδα αυτή συμμετείχε στη συνέχεια στην ηρωϊκή εξέγερση της Δράμας, το Σεπτέμβριο του 1941. 

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Κώστα Παλαιολόγου, η Φώτω Μπαλαμούρη είχε γεννηθεί στην Κορμίστα του Παγγαίου και το πατρικό της όνομα ήταν Σιλιβρίδη. Στο βουνό γέννησε ένα παιδί, τον Δήμο, το οποίο σε μια ενέδρα αναγκάστηκε να παρατήσει επειδή τους πρόδωσε το κλάμα του. Όμως ο Βούλγαρος που το βρήκε φέρθηκε ανθρώπινα, πήγε στο χωριό και το παρέδωσε στους κατοίκους. Την ιστορία αυτή, υποστήρξε ο Παλαιολόγος, την είχε ακούσει από την ίδια την Μπαλαμούρη.

Λίγο πριν την απελευθέρωση η Φώτω Μπαλαμούρη πιάστηκε στο χωριό της Κορμίτσα Σερρών από συνεργάτες των Βουλγάρων κατακτητών και βασανίστηκε άγρια, ενώ στη συνέχεια το ανώμαλο μεταπελευθερωτικό καθεστώς τη φυλάκισε σε Καβάλα, Ελευθερούπολη, Ζίχνη,  Θεσσαλονίκη και την εξόρισε στο Τρίκκερι.

Τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο του Σπύρου Κουζινόπουλου «Δράμα 1941: Μία παρεξηγημένη εξέγερση», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Καστανιώτη» και ήταν υποψήφιο για το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο.