Η Τούμπα των ηρωϊκών αγώνων και της Αντίστασης

Πρόσφυγες μπροστά σε παράγκα της προσφυγομάνας Τούμπας

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Τούμπα δεν είναι μόνο ο ΠΑΟΚ, αλλά και η ελάχιστα γνωστή λαμπρή αγωνιστική ιστορία που έγραψαν οι κάτοικοί της εδώ και τουλάχιστον ένα αιώνα. Δεδομένου ότι αυτή η η συνοικία της Θεσσαλονίκης, υπήρξε όχι μόνο προσφυγομάνα, αλλά και άφησε παρακαταθήκες σημαντικών αγώνων στο πλευρό του δημοκρατικού και προοδευτικού κινήματος της χώρας κατά τις περιόδους του μεσοπολέμου, της Εθνικής Αντίστασης και της δικτατορίας της χούντας.

Η Τούμπα με τους δύο συνοικισμούς της, την Άνω και την Κάτω, αποτελεί μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες οικιστικά περιοχές της Θεσσαλονίκης με πληθυσμό που ανέρχεται στις 81.615 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

Ο λοφίσκος Τούμπας, πριν αυτή κατοικηθεί, όπου εντοπίστηκαν σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα 

Η περιοχή πήρε το όνομά της από τον λόφο της Τούμπας, όπου η αρχαιολογική έρευνα αποκάλυψε σημαντικά ευρήματα της Εποχής του Χαλκού, (2200 π.Χ.). Η θέση του οικισμού φαίνεται να εγκαταλείφθηκε, μετά την ίδρυση της Θεσσαλονίκης από τον Κάσσανδρο το 324 π.Χ. Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας και πριν την έλευση των προσφύγων, οι κάτοικοι της Καπουτζήδας (αργότερα Πυλαίας), έβοσκαν τα ζώα τους στον ακαλλιέργητο και εγκαταλειμμένο κάμπο της Τούμπας.

Παιδιά της Τούμπας μπροστά στην παράγκα που ζούσαν

Κατά την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στη χέρσα τότε έκταση εγκαταστάθηκαν τα συμμαχικά στρατεύματα της Αντάντ ενώ μετά την πυρκαγιά του 1917, η περιοχή της Τούμπας έγινε χώρος υποδοχής πυροπαθών. Εκείνη ακριβώς την εποχή, δημιουργούνται εκεί κρατητήρια του στρατού, κάτι σαν στρατιωτικό τμήμα μεταγωγών όπου κρατούνται υπόδικοι στρατιώτες, μεταξύ των οποίων και κομμουνιστές που προφητικά προπαγάνδιζαν ως τυχοδιωκτική την εκστρατεία του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία. Στα κρατητήρια αυτά, θα φυλακιστεί στις 18 Απριλίου 1921 και για αρκετό διάστημα το στέλεχος του αριστερού και συνδικαλιστικού κινήματος, Άγις Στίνας ή αλλιώς Σπύρος Πρίφτης, πριν παραπεμφθεί στο Έκτακτο Στρατοδικείο Αδριανουπόλεως με τις κατηγορίες της εσχάτης προδοσίας, της υποκίνησης του λαού σε στάση και του στρατού σε λιποταξία. Και όπως περιέγραφε, οι στρατιώτες που χρησιμοποιούνταν ως φρουροί των στρατιωτικών κρατητηρίων Τούμπας “εκδήλωναν με κάθε τρόπο τη συμπάθειά τους, μας χαιρετούσαν, μας έριχναν τσιγάρα και φρούτα, μας έδειχναν αντιπολεμικές προκηρύξεις”. 

Προσφυγική ζωή στις παράγκες της Τούμπας

Η άφιξη των προσφύγων

Η περιοχή κατοικήθηκε συστηματικά και δημιουργήθηκε οι δύο ουσιαστικά συνοικίες της Άνω και της Κάτω Τούμπας από Μικρασιάτες και Ανατολικοθρακιώτες πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή πληθυσμών που επακολούθησε. Η αρχική εγκατάσταση των προσφύγων έγινε στα ξύλινα παραπήγματα των δυνάμεων της Αντάντ που υπήρχαν εκεί από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο καθώς και σε σκηνές που έστειλε το κράτος από την Αθήνα. Στήθηκαν επίσης ξύλινες παράγκες όπου στεγάστηκαν 600 οικογένειες και το 1926 δημιουργήθηκε ένας παραγκομαχαλάς με κοινόχρηστες τουαλέτες και στα ξύλινα παραπήγματα εγκαταστάθηκαν 500 οικογένειες. Τα επόμενα χρόνια, χτίσθηκαν 3.000 μονοκατοικίες και 200 πολυκατοικίες. Έτσι, με την εγκατάσταση των χιλιάδων προσφύγων, η Τούμπα έγινε ο μεγαλύτερος συνοικισμός της πόλης. Και από 5.000 κατοίκους που είχε το 1922, έφτασε τις 28.000 το 1928 και τις 32.000 κατοίκους το 1933, για να τριπλασιαστεί στη σημερινή εποχή.

Η Τούμπα κατοικήθηκε όπως κι άλλες περιοχές της Θεσσαλονίκης χωρίς προηγουμένως να υπάρχουν οι απαραίτητες υποδομές (δρόμοι ύδρευση, αποχέτευση). Οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης και η απουσία οποιουδήποτε μέτρου υγιεινής είχαν ως συνέπεια την εμφάνιση επιδημιών όπως ελονοσία, τύφος, δάγκειος πυρετός κ.ά. Που θέριζαν τους κατοίκους από το 1922 μέχρι τις αρχές του 1930. Για το λόγω αυτό εμφανίστηκε στη Τούμπα μεγάλο ποσοστό θνησιμότητας, κυρίως παιδικής, με αποκορύφωμα το 1927 που το 55,60% των θανάτων αφορούσε παιδιά.

Τολ με πρόσφυγες στη Μαλακοπή της Τούμπας. Τα τολ ήταν από λαμαρίνα με
συνέπεια οι ένοικοι να ξεπαγιάζουν το χειμώνα και να ψήνονται το καλοκαίρι

“Στερούνται και αυτού του επιούσιου άρτου...”

Όπως έγραφε στις 2 Νοεμβρίου 1922 η εφημερίδα Μακεδονία για την άφιξη των προσφύγων στη Θεσσαλονίκη και την εγκατάστασή τους στη συνέχεια στην Τούμπα και τις άλλες προσφυγικές συνοικίες και πόλεις της Μακεδονίας: “Χιλιάδες καταφθάνουν εκ της Ανατολικής Θράκης πρόσφυγες. Χιλιάδες καταφθάνουν εκ της Μικράς Ασίας τοιούτοι. [...] Τι θα απογίνουν χιλιάδες αθώων πλασμάτων; Φοβερόν το ώντι είναι να σκέπτεται τις, ότι τα μικρά παιδία, αμέριμνα τελείως έως χθες και χαρούμενα και γελαστά προ ολίγου, ευρισκόμενα με όλας τας αναπαύσεις εις τας οικίας των, με όλα τα αγαθά των, στερούνται σήμερον και αυτού του επιούσιου άρτου, στερούνται του στρώματός των δια να γείρουν το σωματάκι τους, στερούνται αυτού του προσκεφαλαίου για να γείρουν την κεφαλήν των. Τι δε φοβερώτερον και θλιβερώτερον από του να φαντάζηται την μητέρα εκείνην, την αθλίαν και δυστυχισμένην εκείνην μητέρα, να βλέπη το παιδί της νηστικό και να μη δύναται να το θρέψη, να κρυώνη και να μη δύναται να το ζεστάνη, άρρωστο και να μην δύναται να το περιποιηθή;”

Η ποδοσφαιρική ομάδα του ΠΑΟΚ το 1926

Η κατάσταση εκείνη και τα δεινά που γνωρίζουν οι πρόσφυγες κάτοικοι της Τούμπας, τους ριζοσπαστικοποιεί. Και καθώς η συντριπτική πλειοψηφία τους είναι μεροκαματιάρηδες, εργαζόμενοι ως καπνεργάτες στα καπνομάγαζα ή ως εργάτες στα κλωστουφαντουργία της περιοχής, ενσωματώνονται στο ρωμαλέο εργατικό κίνημα της εποχής αλλά και στις γραμμές της αριστεράς και του νεαρού τότε και με πολλά προβλήματα κομμουνιστικού κόμματος. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί Τουμπιώτες θα πρωτοστατήσουν στις μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις εκείνης της περιόδου του μεσοπολέμου, ενώ εκατοντάδες από αυτούς θα πάρουν μέρος στις μεγάλες απεργιακές εκδηλώσεις που στην κορύφωσή τους οδήγησαν στα γεγονότα του αιματοβαμένου Μάη του 1936.

Κωστίκας Παπαβασιλείου

Κωστίκας Παπαβασιλείου

Ένας από τους ηγέτες εκείνου του πανεργατικού ξεσηκωμού, ήταν ο Τουμπιώτης Κωστίκας Παπαβασιλείου, Γραμματέας τότε του Σωματείου Οικοδόμων Θεσσαλονίκης,, που υπήρξε μία θρυλική μορφή του εργατικού και αριστερού κινήματος. Ο Παπαβασιλείου, ήταν από τους επικεφαλής της απεργιακής διαδήλωσης στην οδό Εγνατία, στις 9 Μαίου 1936, όταν χωροφύλακες που είχαν ακροβολιστεί στις ταράτσες των γειτονικών κτιρίων, άρχισαν να πυροβολούν τους απεργούς «στο ψαχνό».

Κάποια στιγμή, κι ενώ βρισκόταν στη συμβολή των οδών Συγγρού και Πτολεμαίων, μπροστά στο ξενοδοχείο "Μητρόπολις", είδε να πέφτει λαβωμένος δίπλα του από τα πυρά, ο 27χρονος αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης από το Ασβεστοχώρι. Τότε ξήλωσε την πόρτα μιας νεοαναγειρόμενης οικοδομής, ξάπλωσε επάνω τον Τούση και μαζί με άλλους τρεις εργάτες, χρησιμοποιώντας την πόρτα ως φορείο τέθηκαν επικεφαλής της διαδήλωσης για να διαμαρτυρηθούν για τη δολοφονία των εργατών. Εκείνη τη σκηνή αποθανάτισε ένας φωτορεπόρτερ, δίνοντας την έμπνευση στο Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον συγκλονιστικό “Επιτάφιο” που στη συνέχεια μελωποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης.

Σ΄εκείνα τα γεγονότα, μετείχε εκτός των άλλων και η Τουμπιώτισα καπνεργάτρια Λαμπρινή Κοπρίδου, η οποία βρίσκονταν δίπλα στη συναδέλφισσά της Αναστασία Καρανικόλα, την ώρα που αυτή έπεφτε νεκρή από τα πυρά των αστυνομικών στην πλατεία Κολόμβου.

Σίμος Κερασίδης

Η ηρωϊκή μορφή τουυ Σίμου Κερασίδη

Όταν στις 28 Οκτωβρίου 1940 εκδηλώθηκε η επίθεση του φασίστα Μουσολίνι κατά της Ελλάδος και υπήρξαν οι σφοδροί Ιταλικοί βομβαρδισμοί κατά της Θεσσαλονίκης, η Τούμπα, όπως και οι άλλες συνοικίες της πόλης γνώρισε τη σφοδρότητα των βομβών που έρριχναν τα αεροπλάνα του Ντούτσε. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, σκοτώθηκαν από τους ιταλικούς βομβαρδισμούς 232 κάτοικοι της Θεσσαλονίκης, τραυματίστηκαν 871, ενώ 864 οικογένειες επλήγησαν σοβαρά ιδίως στις περιφερειακές συνοικίες της πόλης.

Κι όταν τον Απρίλιο του 1941 εισβάλουν στη χώρα μας οι ναζιστικές ορδές του Χίτλερ και εγκαταστήσουν στη γειτιονική προς την Τούμπα συνοικία της Πυλαίας το στρατηγείο της Στρατιάς Ε που ήταν αρμόδια για όλη την Νοτιοανατολική Ευρώπη, κάποιοι Τουμπιώτες, όπως ο γραμματέας της ΟΚΝΕ Μακεδονίας Σίμος Κερασίδης ήταν από τους πρωτεργάτες της αντίστασης στους κατακτητές, δημιουργώντας στη Θεσσαλονίκη την “Ελευθερία”, την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση κατά των χιτλερικών σε ολόκληρη την κατεχόμενη από τους Γερμανούς Ευρώπη.

Μια από τις πρώτες εκδηλώσεις αντίστασης στον κατακτητή, ήταν το δίκτυο που είχε δημιουργήσει ο ανθυπομοίραρχης της χωροφυλακής, Στάθης Βαμβέτσος, με βοηθό του τον ενωμοτάρχη Κώστα Κυριακόπουλο, φυγαδεύοντας από το στρατόπεδο “Παύλος Μελάς” εκατοντάδες βρετανούς στρατιώτες που είχαν ξεμείνει στη Μακεδονία μετά την άτακτη συνθηκολόγηση του στρατού μας. Ένας από τους βασικούς κρυψώνες του δικτύου ήταν στο σπίτι της Λόππα στην Τούμπα, από όπου στη συνέχεια οι Βρετανοί προωθούνταν προς τη Χαλκιδική για να φύγουν με καίκια στη Μέση Ανατολή.

Η θυσία των Καράνταη και Βακαλόπουλου

Από την αρχή ακόμη της Κατοχής η Τούμπα θα γίνει ορμητήριο της αντίστασης, καθώς εκατοντάδες κάτοικοί της θα οργανωθούν αρχικά στην οργάνωση “Ελευθερία” και στη συνέχεια στο ΕΑΜ και την ΕΠΟΝ μετά τη δημιουργία τους. Από τα σπλάχνα της αδούλωτης αυτής συνοικίας θα ξεπηδήσουν δύο ατρόμητοι ήρωες , οι τουμπιώτες νέοι Μιχάλης Καράνταης και Γιώργος Βακαλόπουλος. Οι οποίοι ως μέλη μιας ομάδας σαμποτέρ της οργάνωσης “Ελευθερία” με επικεφαλής τον συντοπίτη τους Σίμο Κερασίδη, θα προβούν σε μια σειρά από σοβαρές δυναμιστικές ενέργειες κατά γερμανικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων, ανατινάζοντας μεταξύ των άλλων γερμανικά αυτοκίνητα της Βέρμαχτ στο συνοικισμό “151” της Χαριλάου και στον όρχο που βρισκόταν δίπλα στο γήπεδο του αθλητικού συλλόγου «Μέγας Αλέξανδρος», καταστρέφοντας επίσης το σταθμό ασυρμάτου του κατακτητή που υπήρχε στην περιοχή του Ντεπό, καθώς και εναέρια τηλεφωνικά καλώδια σε πολλά σημεία της Θεσσαλονίκης για να δυσκολέψουν τις επικοινωνίες των Ναζί.

Η επιστολή του Μιχάλη Καράνταη
(αρχείο Σπ. Κουζζινόπουλου)

Τελικά οι δύο τουμπιώτες νέοι θα συλληφθούν από τους κατακτητές και για την υπέροχη αντιστασιακή τους δράση θα εκτελεστούν στις 3 Ιουλίου 1942 στην περιοχή του αεροδρομίου της Μίκρας. Ανασύρουμε από το αρχείο μας μια συγκλονιστική επιστολή που έστειλε ο Μιχάλης Καράνταης στους δικούς του λίγο πριν την εκτέλεσή του. Έγραφε σ’ εκείνη την επιστολή:

«Προς την οικογένειά μου.

Αγαπητοί μου γονείς. Μάθετε ότι στις 3 Ιουλίου θα εκτελεσθώ. Δεν θέλω να σας λυπήσει αυτό. Πρέπει να είστε υπερήφανοι και να με ξεχάσετε μία μέρα, θα αμοιφθείτε με το παραπάνω.

Για ότι υποφέρατε για μένα θέλω να με συγχωρέσετε. Προπάντως εσύ μαμά, θέλω να με ξεχάσεις και να αφοσιωθείς στα άλλα παιδιά σου. Πες ότι δεν με γέννησες, ότι δεν είχες κανένα παιδί με το όνομα Μιχάλης.

Επίσης κι’ εσύ πατέρα και αδελφές μου, πρέπει να φανείτε γενναίοι και να παρηγορήσετε τη μαμά μου και τα άλλα αδέλφια μου.

Σας χαιρετώ και σας φιλώ για πάντα. Ο αγαπητός σας

Μιχάλης»

Εργάτες και εργάτριες στο εργιοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας της ΥΦΑΝΕΤ στην Κάτω Τούμπα

“Μικρό Στάλινγκραντ” η Τούμπα

Σε φρούριο της Εθνικής Αντίστασης είχε μεταβληθεί η Τούμπα στα μαύρα χρόνια της Κατοχής και δεκάδες ήταν οι καταδιωκόμενοι από τους Γερμανούς και τους ταγματασφαλίτες συνεργάτες τους που έβρισκαν καταφύγιο στα φιλόξενα σπίτια κατοίκων της συνοικίας. Σύμφωνα με στοιχεία του συγγραφέα Σίμου Κερασίδη, περισσότεροι από 1.500 Τουμπιώτες ήταν οργανωμένοι στα χρόνια της Κατοχής στις αντιστασιακές οργανώσεις ΕΑΜ, ΕΠΟΝ, Εθνική Αλληλεγγύη. 

Δέσποινα Κωνσταντινίδου

Επίσης πολύ ισχυρός ήταν ο εφεδρικός ΕΛΑΣ της Κάτω Τούμπας που υπάγονταν στην 11η Μεραρχία του ΕΛΑΣ και είχε ως έναν από τους πρωτοστάτες του τον έφεδρο λοχαγό Απόστολο Κυπραίου ο οποίος διατηρούσε στα χρόνια της Κατοχής ζαχαροπλαστείο απέναντι από το πάρκο του Αγίου Θεράποντα, στη συμβολή των οδών Ανατ. Θράκης και Μπότσαρη.

“Μικρό Στάλινγκραντ” αποκαλούσαν τη συνοικία την περίοδο της γερμανικής κατοχής, όχι μόνο γιατί διακινούνταν μαζικά οι παράνομες εφημερίδες και προκηρύξεις του αγώνα, αλλά και επειδή οι κάτοικοί της πρόσφεραν από το υστέρημά τους για την ενίσχυση των αντιστασιακών οργανώσεων.

Οι κατακτητές και οι ντόπιοι συνεργάτες τους εξαπολύουν άγρια τρομοκρατία για να καταπνίξουν το αγψωνιστικό φρόνημα του αδούλωτου λαού της Τούμπας. Kαι προκειμένου να πετύχουν το σκοπό τους στρατολογούν διάφορα λούμπεν στοιχεία. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1944, συμμορίτες του ταγματασφαλίτη Δάγκουλα προχωρούν σε μπλόκο στην Κάτω Τούμπα σκοτώνοντας επτά κατοίκους. Ανάμεσά τους και τη δεκατετράχρονη τουμπιώτισα Βασιλεία Κλαδίτου. Με την ευκαιρία να αναφέρουμε ότι και πολλές άλλες γυναίκες της Τούμπας εκτελέστηκαν από τους κατακτητές την περίοδο της Κατοχής. Ανάμεσά τους:

• Το στέλεχος της “Εθνικής Αλληλεγύης” Γαϊτανούλα Δούκα (1890-1944) που την εκτέλεσαν στις 11 Μαίου 194 κοντά στη Λητή.

• Η κόρη της, οικονομολόγος Καίτη Δούκα (1910-1944), η οποία εκτελέστηκε στις 8 Ιουλίου 1944 πίσω από το στρατόπεδο “Παύλος Μελάς”.

• Η φοιτήτρια Γεωπονίας Δέσποινα Κωνσταντινίδου που την εκτέλεσαν μετά από φριχτά βασανιστήρια λίγο πριν ροδίσει η λευτεριά, στις 8 Οκτωβρίου 1944 και πολλές άλλες.

Πνέει ο αέρας της ελευθερίας

Η Τούμπα, όπως επίσης οι συνοικίες της Χαριλάου και της Άνω Πόλης ανάπνευσαν τον αέρα της ελευθερίας δύο μέρες πριν γίνει η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα στις 28 Οκτωβρίου 1944, όταν εισήλθαν σ' αυτές δυνάμεις του τακτικού ΕΛΑΣ. Ενώ το βράδυ εκείνης της μέρας πραγματοποιήθηκε στο σχολείο του Αγίου Θεράποντος, στην Κάτω Τούμπα, γιορταστική εκδήλωση για την εθνική επέτειο του ΟΧΙ, με ομιλητή τον πρόσφατα αποφυλακισμένο από το στρατόπεδο “Παύλος Μελάς”, Λεωνίδα Γιασημακόπουλο.

Κι' όταν δύο μέρες αργότερα, χτύπησαν χαρμόσυνα οι καμπάνες των εκκλησιών και τα χωνιά του ΕΑΜ και την ΕΠΟΝ ανακοίνωναν την αποχώρηση των Γερμανών, μπροστά στην προέλαση των μαχητών του ΕΛΑΣ, χιλιάδες ήταν οι τουμπιώτες που σχημάτισαν ένα ανθρώπινο ποτάμι και κατέβηκαν στο κέντρο της Θεσσαλονίκης για να πάρουν μέρος στη μεγάλη γιορτή της απελευθέρωσης. Μάλιστα, σύμφωνα με αφηγήσεις ανθρώπων που είχαν ζήσει εκείνες τις αξέχαστες στιγμές, όταν οι αμέτρητοι κάτοικοι της Τούμπας έφτασαν στο Λευκό Πύργο, το σύνθημα που κυριάρχησε ήταν «ΤΟΥ-ΜΠΑ στα Μέγαρα» τονίζοντας με πάθος και οργή την πρώτη συλλαβή (το ΤΟΥ) και ταυτόχρονα ανεβοκατεβάζοντας ρυθμικά τις γροθιές.

Τμήμα της ΕΠΟΝ παρελαύνει στους δρόμους της Θεσσαλονίκης κατά την απελευθέρωσή της

Γιορτασμός του πρώτου ελεύθερου Πάσχα στην Τούμπα

Στους λίγους μήνες που κράτησε η ευφορία της απελευθέρωσης, στην Τούμπα οργανώνονταν συχνά πολιτιστικές εκδηλώσεις. Σε ρεπορτάζ της για το πως γιορτάστηκε το πρώτο ελεύθερο μετά την Κατοχή Πάσχα, έγραφε η εφημερίδα της Θεσσαλονίκης Ελευθερία στις 8 Μαίου 1945: “Η ηρωϊκή Τούμπα, ξεπέρασε σε χαρά και ενθουσιασμό κάθε προηγούμενο και ο δημοκρατικός και αντιφασιστικός λαός της, πρωτοστάτησε στις εκδηλώσεις για τη συντριβή του φασισμού, τη νίκη των δημοκρατικών συμμαχικών δυνάμεων και την επικράτηση της ειρήνης στην πολυβασανισμένη Ευρώπη. Οι λαϊκές αυτές εκδηλώσεις και τα εθνικά δημοκρατικά και λαϊκά τραγούδια, κράτησαν μέχρι αργά τη νύχτα. Στο γήπεδο της ΜΕΝΤ, χιλιάδες λαού με θερμές δημοκρατικές αντιφασιστικές εκδηλώσεις, παρακολούθησαν συνάντηση των ποδοσφαιρικών ομάδων Άνω και Κάτω Τούμπας και καταχειροκρότησαν τους παίκτες των δύο ομάδων της ΕΠΟΝ Τούμπας. Τη νύχτα, πραγματοποιήθηκε εξαιρετικά επιτυχημένη γιορτή της ΕΠΟΝ Κάτω Τούμπας, όπου επικράτησε αφάνταστος ενθουσιασμός και θερμές εκδηλώσεις υπέρ του ΕΑΜ και της δημοκρατίας”.

Θα ακολουθήσουν τα πέτρινα χρόνια του εμφυλίου και της μετεμφυλιακής περιόδου και δεκάδες είναι οι Τουμπιώτες που θα συρθούν στις φυλακές και τα ξερονήσια της εξορίας για τη συμμετοχή τους στην Εθνική Αντίσταση. Ενώ αργότερα, όταν το 1958 το κόμμα της Αριστεράς, η ΕΔΑ, γίνεται αξιωματική αντιπολίτευση, εξαπολύεται στη Θεσσαλονίκη άγρια τρομοκρατία εναντίον όχι μόνο των αριστερών αλλά και των κεντρώων πολιτών., Ενορχηστρωτής στην Τούμπα των επιθέσεων αυτών, είναι ένα αστέρι του παρακράτους, ο γνωστός από την υπόθεση δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη, Ξενοφών Γιοσμάς, ο οποίος έχοντας εγκατασταθεί στην Τούμπα μετά τον πενταετή εγκλεισμό στο Γεντί Κουλέ για τις υπηρεσίες που πρόσφερε στους κατακτητές, επιχειρεί να δημιουργήσει εκεί φωλιά παρακρατικών, αξιοποιώντας και τον διορισμό του από τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης ως προέδρου της σχολικής εφορείας του 24ου Δημοτικού Σχολείου Τούμπας.

Προπύργιο του αγώνα για Δημοκρατία

Ήταν αμέτρητες οι επιθέσεις τραμπούκων και αστυνομικών οργάνων κατά οπαδών της ΕΔΑ στις εκλογές βίας και νοθείας του Οκτωβρίου 1961, κατά τις οποίες εμφανίζονταν ότι είχαν ψηφίσει υπέρ του κόμματος της δεξιάς ακόμη και τα δέντρα, σύμφωνα με τις τεκμηριωμένες καταγγελίες των κομμάτων της αντιπολίτευσης.

Παρά τη σκληρή καταπίεση, η Τούμπα εξακολουθεί να είναι προπύργιο του αγώνα για Δημοκρατία, Ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη και οι τοπικές οργανώσεις της ΕΔΑ και της Νεολαίας Λαμπράκη θα είναι από τις πολυπληθέστερες σε αριθμό μελών από όλες τις άλλες συνοικίες της Θεσσαλονίκης. Μάλιστα, σύμφωνα με τη μαρτυρία της Καίτης Τσαρουχά, η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη Τούμπα, ήταν η πρώτη στη Θεσσαλονίκη, ίσως και πανελλαδικά που το 1964 είχε στήσει έκθεση φωτογραφίας για την Εθνική Αντίσταση, με υλικό που είχαν προσφέρει κυρίως ΕΔΑίτισες, που ήταν στην Κατοχή μέλη της ΕΠΟΝ.

Η Τούμπα της αντίστασης στη χούντα

Ο αξέχαστος Μήτσος Σαχίνης (1920-2004)

Καταλήγοντας , θα ήταν παράλειψή μας να μην επισημάνουμε τη συμμετοχή της Τούμπας στον αντιδικτατορικό αγώνα. Μία από τις ομάδες του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου είχε δημιουργηθεί στην Άνω Τούμπα, με επικεφαλής τον συνδικαλιστή μηχανοξυλουργό Μήτσο Σαχίνη, αργότερα βουλευτή του ΚΚΕ μετά τη μεταπολίτευση. Τα μέλη της ομάδας αυτής, έγραφαν συνθήματα κατά της δικτατορίας στους τοίχους, σκορπούσαν στους δρόμους χειρόγραφες προκηρύξεις, ενώ μόλις κατόρθωσαν να προμηθευτούν ένα πολύγραφο, κυκλοφόρησαν τη μονόφυλλη εφημεριδούλα «Αντιφασίστας». Η δραστηριότητα της αντιδικτατορικής ομάδας της Τούμπας ανακόπηκε γρήγορα, όταν στις 13 Αυγούστου 1967 η Ασφάλεια συνέλαβε τα μέλη της, παραπέμποντάς τα στο έκτακτο στρατοδικείο όπου ο αλησμόνητος Μήτσος Σαχίνης είχε καταδικαστεί σε ισόβια και οι υπόλοιποι σε μικρότερες ποινές.