Χρ. Κοσμίδης: Ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ που ελευθέρωσε Σιδηρόκαστρο και Σέρρες

Μια ηρωϊκή μορφή του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης

Η διοίκηση του αρχηγείου Μποζ-Νταγ του ΕΛΑΣ που αποτέλεσε αργότερα το 21ο Σύνταγμα ΕΛΑΣ

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Μία από τις πιό ηρωϊκές μορφές που ανέδειξε η επαρχία Σιντικής και όλος ο νομός Σερρών, ήταν αυτή του ήρωα της Εθνικής Αντίστασης Χρήστου Κοσμίδη, του καπετάνιου του ΕΛΑΣ, διοικητή των ανταρτών του αρχηγείου Μποζ-Νταγ, που απελευθέρωσε στις 13 και 14 Σεπτεμβρίου 1944 το Σιδηρόκαστρο και όλο το νομό Σερρών από τη φασιστική βουλγαρική κατοχή.

Εισαγωγικά πρέπει να πούμε ότι η περιοχή της Σιντικής πότισε με αίμα το δέντρο της ελευθερίας, της εθνικής ανεξαρτησίας και της αξιοπρέπειας. Όχι μόνο στις δύο πρώτες βουλγαρικές κατοχές του 1912 και του 1916, αλλά και την Τρίτη, της περιόδου 1941-1944 που ήταν και η πιο σκληρή.

Στον πόλεμο στα βουνά της Αλβανίας οι κάτοικοι ολόκληρης της Σιντικής έδωσαν το παρών για μια ακόμη φορά μαχόμενοι για την Ελευθερία της αγαπημένης τους πατρίδας. Είναι ίσως γνωστή η περίπτωση του Σιδηροκαστρινού επισμηνία Γεώργιου Μόκκα ο οποίος έδωσε με το πολεμικό αεροπλάνο που κυβερνούσε σκληρή και άνιση αναμέτρηση εναντίον ενός σμήνους γερμανικών μαχητικών αεροσκαφών Μέσσερμιθ και Στούκας. Με συνέπεια να βρει το θάνατο όταν τον κατέρριψαν και να είναι ο τελευταίος νεκρός αεροπόρος μας του Έπους 40—41.

Να θυμηθούμε και τη μεγάλη μάχη με τους επιτιθέμενους Γερμανούς που δόθηκε στο οχυρό Ρούπελ, δύο χιλιόμετρα από την ελληνοβουλγαρική μεθόριο, στα δυτικά πρανή του όρους Άγκιστρο. Υπήρξε πράξη υπέρτατης ηρωϊκής αντίστασης η ενέργεια του  λοχία Δημήτρη Ίτσιου από τα Άνω Πορόϊα, που ήταν επικεφαλής της ομάδας η οποία υπερασπίζονταν ένα πολυβολείο στην πλαγιά του Μπέλες. Ο Ίτσιος μόνος του θέρισε δεκάδες στρατιώτες των εισβολέων ώστε να δώσει το χρόνο για να απομακρυνθούν οι συμπολεμιστές του. Και όταν τελείωσαν τα πυρομαχικά του και τον συνέλαβαν οι Γερμανοί, ο διοικητής τους, στρατηγός Σόρνερ, διέταξε να του παρουσιάσουν όπλα και μετά να τον εκτελέσουν.

Στο Πάνθεο των ηρώων εκείνης της περιόδου, τοποθετείται επάξια και ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ Χρήστος Κοσμίδης που είχε γεννηθεί στον Πόντο το 1912 και μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και την έλευσή του στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκε στο χωριό Κάτω Αμπέλια Σιδηροκάστρου. Λόγω οικονομικών δυσκολιών άφησε την Πάντειο μετά το 1ο έτος και ύστερα από την στρατιωτική θητεία του, διορίστηκε γραμματέας Αγροφυλακής.

Στο αλβανικό μέτωπο πολέμησε ως έφεδρος αξιωματικός Πεζικού,  μετέχοντας σε σκληρές μάχες για την απόκρουση των εισβολέων Ιταλών φασιστών.

Βίαιος αφελληνισμός

Μετά την κατάρρευση του μετώπου, μαζί με τους Γερμανούς κατακτητές εισέρχονται στο ελληνικό έδαφος και οι Βούλγαροι φασίστες που εγκαθίστανται στην πέραν του Στρυμόνα ανατολική Μακεδονία και Θράκη.

Οι βούλγαροι κατακτητές επιδιώκουν εξαρχής τον βίαιο αφελληνισμό της περιοχής. Έτσι καθιερώνεται ως επίσημη γλώσσα η βουλγαρική, επιβάλλεται η υποχρεωτική αναγραφή των επιγραφών των καταστημάτων στα βουλγάρικα. Επίσης, υποχρεώνονται οι κάτοικοι να αλλάξουν την κατάληξη των επιθέτων τους σε –εφ και –οφ, ενώ οι κατακτητές επιδίδονται  σε λεηλασίες, βιασμούς, δολοφονίες και άλλες ωμότητες.

Εκατοντάδες πατριώτες εκτελέστηκαν, χιλιάδες, μεταξύ των οποίων και αρκετοί από τη Σιντική, στάλθηκαν σε καταναγκαστικά έργα ως «ντουρντουβάκια», κυρίως στην κατασκευή οδικών και σιδηροδρομικών έργων στη Βουλγαρία. Ένας από αυτούς, ήταν και ο πατέρας μου Χαράλαμπος που για έξι μήνες έσκαβε για την κατασκευή δρόμων στην περιοχή του Κιουστεντίλ από την ανατολή μέχρι τη δύση του ήλιου με μόνο σιτηρέσιο λίγο καλαμποκίσιο ψωμί και μια κούπα νερόβραστη σούπα τσορμπά ημερησίως.

Όλη εκείνη η φοβερή καταπίεση, η βία, οι εκτοπίσεις, ο βίαιος εκβουλγαρισμός και η αφαίρεση όλων των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ήταν που προκάλεσαν την οργάνωση της αντίστασης των υπόδουλων Ελλήνων κατά των κατακτητών. Με κορυφαία αντιστασιακή ενέργεια την εξέγερση της γειτονικής Δράμας, στις 28 και 29 Σεπτεμβρίου 1941. Μία εξέγερση που αν και πρόωρη και πρόχειρα οργανωμένη, ήταν εντούτοις ηρωϊκή. Με μεγαλύτερο κέρδος την αποτροπή εγκατάστασης Βούλγαρων εποίκων στην περιοχή, όπως επιδίωκαν οι κατακτητές για να αλλοιώσουν την εθνολογική σύνθεση του πληθυσμού.

Εκτελέσεις 2.500 Ελλήνων σε αντίποινα

Σε αντίποινα για την εξέγερση οι φασίστες κατακτητές, εκτέλεσαν περίπου 2.500 Έλληνες πατριώτες μεταξύ των οποίων και 483 στο νομό Σερρών. Είναι χαρακτηριστικό ότι τη μέρα που εκδηλώθηκε η εξέγερση στη Δράμα, οι Βούλγαροι προέβησαν στη σύλληψη στην πόλη των Σερρών 580 Ελλήνων που κλείστηκαν οι περισσότεροι στους στρατώνες του Ιππικού όπου κακοποιήθηκαν άγρια και μερικοί Σερραίοι βασανίστηκαν μέχρι θανάτου. Ενώ επίσης εκτελέστηκαν για αντίποινα 10 κάτοικοι του Σιδηροκάστρου, 4 της Ηράκλειας. Πιο σκληρά όμως ήταν τα αντίποινα στην υπόλοιπη Σιντική, καθώς εκτελέστηκαν 108 κάτοικοι στην περιοχή της Ροδόπολης από τους οποίους οι 40 στη Λιβαδιά, άλλοι τόσοι στο Μοναστηράκι, 9 στη Ροδόπολη, 9 στα Κάτω Πορόϊα, 8 στα Άνω Πορόϊα και 2 στη Μακρινίτσα.

Η διοίκηση τάγματος του αρχηγείου Μποζ-Νταγ στα Σέρρας μετά την απελευθέρωση της πόλης

Όλη εκείνη η σκληρή και βάρβαρη καταπίεση, είχαν σαν συνέπεια να φουντώσει το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης στην περιοχή της Μακεδονίας. Είναι γνωστό ότι από τον Μάϊο ακόμη του 1941, ένα μόλις μήνα μετά την έναρξη της κατοχής, δημιουργείται με πρωτοβουλία του ΚΚΕ η εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση «Ελευθερία» η οποία πολύ γρήγορα θα προχωρήσει στην ίδρυση δύο ανταρτοομάδων, των πρώτων σε ολόκληρη τη χώρα. Εοπρόκειτο για την ανταρτοομάδα «Οδυσσέας Ανδρούτσος» στην περιοχή της Νιγρίτας, με αρχηγό αρχικά τον έφεδρο λοχία Στέργιο Μουδιώτη από την Ευκαρπία και στη συνέχεια τον δάσκαλο Θανάση Γκένιο, με το ψευδώνυμο «Λασσάνης» από την Ηράκλεια. Και στα κοντινά Κρούσια, την ανταρτοομάδα «Αθανάσιος Διάκος» με αρχηγό τον Χαλκιδικιώτη δάσκαλο Χρήστο Μόσχο.

‘Ενας από τους πρώτους αντάρτες που βγήκαν στα βουνά της Νιγρίτας και από τα κορυφαία στελέχη του «Οδυσσέα Ανδρούτσου», ήταν και ο Χρήστος Κοσμίδης.  Μόλις του ανακοινώθηκε από τον Βαγγέλη Κωστούδη η απόφαση της οργάνωσης του ΚΚΕ να βγει αντάρτης για να ενισχύσει τις πρώτες προσπάθειες ένοπλης αντίστασης στους κατακτητές, βάφτισε τη νεογέννητη κόρη του και ανέβηκε αμέσως στο βουνό.

 Όμως εκτός από την ένοπλη δράση του, τον συναντάμε τον Αύγουστο του 1941 να παίρνει μέρος, μαζί με τον γραμματέα του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, Απόστολο Τζανή σε μία σύσκεψη  με τη συμμετοχή του υπομοίραρχου της χωροφυλακής Κωνσταντίνου Μήτσου αλλά και εθνικιστικών στοιχείων όπως οι Κοτρίδης και Ζαπρούδης. Τα στελέχη του ΚΚΕ προσπαθούν να τους πείσουν ότι πρέπει να υπάρχει συντονισμένη δράση όλων των Ελλήνων, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης κατά των κατακτητών. Και όταν οι προσπάθειές τους δεν καρποφορούν, τότε ο Κοσμίδης ανέβηκε στο Κερδύλιο όρος όπου αναδείχθηκε σε αξιωματικό του 13^ου Συντάγματος με διοικητή τον μόνιμο αξιωματικό Βασίλη Ραφτούδη.

Πολύ γρήγορα για τις ανάγκες του αγώνα και την καλύτερη οργάνωση του ανταρτικού κινήματος στην Ανατολική Μακεδονία μετά από εντολή του ΕΛΑΣ ο Κοσμίδης μετακινείται στην οροσειρά της Βροντούς, αναλαμβάνοντας διοικητής του Αρχηγείου Μπόζ-Νταγ, καθώς οι αντάρτες που είχαν την έδρα τους στο Λαϊλιά, είχαν αυξηθεί σημαντικά και πλέον ανέρχονταν σε 500 περίπου.

Από την είσοδο του ΕΛΑΣ και την απελευθέρωση της πόλης στις 14 Σεπτεμβρίου 1944

Ανοίγει ο δρόμος για την απελευθέρωση

Μετά από σκληρές και πολυαίμακτες μάχες με τους κατακτητές, στα τέλη Αυγούστου 1944 ανοίγει ο δρόμος για την απελευθέρωση της Ανατολικής Μακεδονίας, ύστερα από την ανατροπή του βουλγαρικού φασιστικού καθεστώτος των Βόρις και Φίλωφ, εξαιτίας και της εισόδου του σοβιετικού στρατού στη γειτονική χώρα. Ας παρακολουθήσουμε τι έγραψε ο Κοσμίδης για τις ιστορικές εκείνες στιγμές:  

«Στα τέλη Αυγούστου 1944, συγκεντρώσαμε στην έδρα του συγκροτήματος Αλή Μπαμπά, στον Λαϊλιά, όλα τα τμήματα του Αρχηγείου Μποζ-Νταγ, πλην του τμήματος της Καραμπαΐρας, που παρέμεινε στη θέση του. Αμέσως καλέσαμε σε έκτακτη στρατιωτική σύσκεψη όλους τους στρατιωτικούς και καπετανέους από διμοιρία και πάνω για να τους ενημερώσουμε για την τρέχουσα στρατιωτική και πολιτική κατάσταση και τα καθήκοντά μας για την απελευθέρωση της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης από τους γερμανοβουλγάρους κατακτητές. Επίσης δόθηκαν εντολές για την απελευθέρωση των πόλεων και χωριών του Νομού Σερρών, τη στρατολογία όλων των πατριωτών, που θέλουν να πολεμήσουν για να απελευθερωθεί η πατρίδα μας από τους ληστές φασίστες κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους.

Η διοίκηση του Αρχηγείου, με διοικητή τον Χρήστο Κοσμίδη και καπετάνιο τον Γεώργιο Γαλατά έδωσαν τις παρακάτω αποστολές στο κάθε τμήμα:

α) Η διοίκηση του Αρχηγείου Μποζ-Νταγ με δύναμη τριών λόχων να κινηθεί προς την κατεύθυνση των Σερρών με αποστολή την απελευθέρωση της πόλης από τους βούλγαρους φασίστες.

β) Η διοίκηση του συγκροτήματος Αλή Μπαμπά (Λαλιά) να κατευθυνθεί με όλη τη δύναμή του για απελευθέρωση του Σιδηροκάστρου και της Ηράκλειας. Η διμοιρία του καπετάν Λεύκα να καταλάβει τη γέφυρα του Στρυμόνα, να φράξει το δρόμο Σιδηροκάστρου – Κούλας και σε συνέχεια να απελευθερώσει το Πετρίτσι.

γ) Ο λόχος της Καραμπαΐρας vα κινηθεί προς την κωμόπολη Νέα Ζίχνη για την απελευθέρωσή της και σε συνέχεια την απελευθέρωση της Αλιστράτης.

Και ο Κοσμίδης κατέληγε λέγοντας:

Όλα τα τμήματα του Αρχηγείου μας, αφού εφοδιάστηκαν με τρόφιμα και λίγα πυρομαχικά, ξεκίνησαν στις 6 Σεπτέμβρη 1944 για την εκπλήρωση των αποστολών τους.

Τα τμήματα των ανταρτών του ΕΛΑΣ Αλή Μπαμπά εισέρχονται στο Σιδηρόκαστρο στις 13 Σεπτεμβρ'ιου 1944

Τα τμήματα του Αλή Μπαμπά εισέρχονται στο Σιδηρόκαστρο

Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή: Στις 13 Σεπτεμβρίου 1944 τα τμήματα του Αλή Μπαμπά, της κορυφής δηλαδή του Λαϊλιά, μπήκαν στο Σιδηρόκαστρο, την Ηράκλεια και τα γύρω χωριά, βάζοντας τέρμα στην φασιστική σκλαβιά τριάμισι χρόνων και σκορπίζοντας τη χαρά και την αγαλλίαση στον πληθυσμό. Ενώ το ίδιο συνέβη και την επόμενη μέρα 14 Σεπτεμβρίου στην πόλη των Σερρών, όπου ένας από τους ομιλητές στην παλλαϊκή συγκέντρωση που είχε γίνει στην κεντρική πλατεία της πόλης ήταν και ο Χρήστος Κοσμίδης.

Όμως οι αγώνες του δεν σταμάτησαν εκεί. Καθώς το μετά τη Βάρκιζα καθεστώς σαν ανταμοιβή για την υπέροχη πατριωτική του δράση τον καταδίωξε ανηλεώς, όπως και χιλιάδες ακόμη αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Με συνέπεια να αναγκαστεί να καταφύγει διωκόμενος στο Μπούλκες, από όπου επανήλθε τον Αύγουστο του 1946 και πήρε μέρος στη συγκρότηση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Στο ΔΣΕ αναδείχτηκε συνταγματάρχης στα βουνά του Μπόζ-Νταγ και Λαϊλιά και αργότερα στρατιωτικός διοικητής της 132ης ταξιαρχίας του Δημοκρατικού Στρατού. Με τη λήξη του εμφύλιου πολέμου, εκπατρίστηκε στη Ρουμανία, όπου δούλεψε στο μηχανισμό της ΚΕ του ΚΚΕ. Από τη θέση εκείνη ανέλαβε διάφορες κομματικές αποστολές στην Ελλάδα όπου είχε έρθει μυστικά για την υποβοήθηση των κομματικών οργανώσεων. Μετά τον επαναπατρισμό του το 1985, δούλεψε στις αντιστασιακές οργανώσεις και για τη δράση του ανακηρύχτηκε επίτιμος πρόεδρος του Παραρτήματος Σερρών της ΠΕΑΕΑ. Έφυγε από τη ζωή στις 21 Ιανουαρίου 1998, σε ηλικία 86 χρόνων.

Οι αγώνες του Χρ. Κοσμίδη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές

Το παράδειγμα, ο αγώνας και οι θυσίες του Χρήστου Κοσμίδη και των άλλων αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, πρέπει να αποτελούν παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Ενώ και η τοπική κοινωνία πρέπει να τους τιμήσει. Και ο δήμος Σιντικής οφείλει να δώσει το όνομά του σε κάποιο δρόμος.  

Κάθε λαός έχει χρέος να προστατεύει την ιστορική μνήμη και ν α τιμάει όπως πρέπει τους αγωνιστές που έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους για να υπερασπιστούν τα ιδανικά της Ελευθερίας, της εθνικής ανεξαρτησίας και της αξιοπρέπειας. Προκειμένου να κληρονομήσουν οι επόμενες γενιές το μήνυμα πως η ανθρωπότητα δεν πρέπει να ξαναζήσει ποτέ ξανά τέτοια εγκλήματα σαν αυτά που διέπραξε ο φασισμός στον τόπο μας. Ένα μήνυμα που είναι δραματικά επίκαιρο στην εποχή μας, όπου το τέρας της ακροδεξιάς ξανασηκώνει κεφάλι και οι έμποροι του πολέμου εξυφαίνουν νέα επικίνδυνα σχέδια κατά της ειρήνης.