H απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1944 και το χαλκευμένο "Σύμφωνο" στο Λιβάδι Χορτιάτη

Το "Σύμφωνο Λιβαδίου" θύμιζε λίγο... προσκλητήριο γάμου!

του Σπύρου Κουζινόπουλου
Σε μία εκδήλωση που έγινε πριν λίγα χρόνια στο Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, ένας από τους ακροατές εξέφρασε την απορία γιατί ο ΕΛΑΣ άφησε τους Γερμανούς να φύγουν από τη Θεσσαλονίκη στις 30 Οκτωβρίου 1944 ανενόχλητοι, χωρίς μάχη. Και αναρωτήθηκε: «Μήπως εξαιτίας του συμφώνου που είχε υπογραφεί στο Λιβάδι Θεσσαλονίκης μεταξύ των Γερμανών και του ΕΛΑΣ»; Απάντησα με βάση πλήθος ντοκουμέντων που υπάρχουν, ότι τέτοιο «σύμφωνο» δεν υπήρξε ποτέ, παρά μόνο στη φαντασία των συντακτών του.
Επρόκειτο, όπως ξεκάθαρα προκύπτει, για μια προβοκάτσια, ένα άθλιο κατασκεύασμα, προκειμένου να συκοφαντηθεί από τις δυνάμεις της αντίδρασης και του σκοταδισμού, ο υπέροχος αντιστασιακός αγώνας του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, του ΚΚΕ, συνολικά της αριστεράς σε μία από τις πιο λαμπρές σελίδες της ιστορίας της Θεσσαλονίκης, την απελευθέρωσή της από τα ναζιστικά δεσμά, που τόσα δεινά είχαν προκαλέσει για 3,5 χρόνια σκλαβιάς.

Βιομηχανία κατασκευασμένων "Συμφώνων"

Πράγματι, από την απελευθέρωση της χώρας από τους Ναζί και ιδιαίτερα την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, είχαν κάνει την εμφάνισή τους δεκάδες κατασκευασμένα «σύμφωνα», στο πλαίσιο μιας εκστρατείας μαύρης προπαγάνδας, για να δυσφημιστεί ο αγώνας της οργανωμένη Εθνικής Αντίστασης και να πληγούν το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ, η αριστερά στο σύνολό της. Και στις «συμφωνίες» αυτές, εμφανίζοντας άλλοτε το ΕΑΜ, άλλοτε ο ΕΛΑΣ και άλλοτε το ΚΚΕ να «προδίδουν» την Ελλάδα στους Αλβανούς, είτε στους Βούλγαρους, είτε στους Γιουγκοσλάβους και τους Σκοπιανούς, αλλά και στους Γερμανούς.

Το περιβόητο "Σύμφωνο Πετριτσίου" κατασκεύαζε ακόμη
και ..."Βαλκανική Ένωση Σοβιετικών Δημοκρατιών"

Στο οπλοστάσιο της αντικομμουνιστικής εκστρατείας

Είναι χαρακτηριστικό πως τα κείμενα αυτά στην πλειονότητά τους «ανακαλύφθηκαν» και διοχετεύτηκαν στη δημοσιότητα από τις ίδιες τις δυνάμεις κατοχής, από οργανώσεις όπως η ΠΑΟ  ή ακόμα και από τις βρετανικές μυστικές και φανερές υπηρεσίες.

Με το πέρας του πολέμου, όλα αυτά τα κατασκευασμένα «έγγραφα» συγκεντρώθηκαν στην έκδοση του Υφυπουργείου Τύπου & Πληροφοριών (1947), με τίτλο «Η εναντίον της Ελλάδος επιβουλή». Και όλα εκείνα τα «στοιχεία» που υποτίθεται αντλούνταν από τα έγγραφα αυτά, χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον προκειμένου να στοιχειοθετηθεί ο διωγμός των αγωνιστών της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης με τις φυλακές, τις εξορίες, τις εκτελέσεις κλπ

Από την άλλη, πάντα με την επίκληση των πλαστών «συμφωνιών», οι πρώην συνεργάτες των Ναζί εμφανίζονταν πια ως τιμητές της «εθνικοφροσύνης», ισχυριζόμενοι πως «ούτε ο ΕΛΑΣ ούτε οι Σέρβοι παρτιζάνοι διεξήγον αγώνα κατά του κατακτητού» και πως «η μετά των Γερμανών και Βουλγάρων συνεργασία των κομμουνιστών ήταν πλέον απροκάλυπτος»!¹

Κατόπιν, τα «ντοκουμέντα» αυτά αναπαράχθηκαν σε εκδόσεις της Χούντας («Δεκέμβριος 1944 - Δεκέμβριος 1967»), χρησιμοποιήθηκαν στο έπακρο στα «έργα» του «διαφωτιστή» της δικτατορίας και υφυπουργού παρά τω Πρωθυπουργώ, του γνωστού «σοβιετολόγου» Γεωργίου  Γεωργαλά («Η Προπαγάνδα»), του καθηγητή στις Σχολές των Σωμάτων Ασφαλείας και του Αρχηγείου Στρατού (επί Χούντας) και ιδιαιτέρου του Ι. Λαδά, αρχηγού της Νεοναζιστικής «4^ης Αυγούστου», Κωνσταντίνου Πλεύρη («Ο λαός ξεχνά τι σημαίνει Αριστερά») κ.ά. Εσχάτως δε από τους προπαγανδιστές του μορφώματος της "Χρυσής Αυγής".

Πλαστή προκήρυξη δήθεν του ΕΑΜ Θεσσαλονίκης

Το περίφημο στρατιωτικό «σύμφωνο» Γερμανών-ΕΛΑΣ

Το «Σύμφωνο» αυτό (που επίσης «ανακάλυψε» η ΠΑΟ) φέρεται να «συνάφθηκε» την 1η Σεπτέμβρη 1944 στο Λιβάδι Χορτιάτη μεταξύ του Καπετάν Κίτσου (συνταγματάρχη του ΕΛΑΣ) και του Εριχ Φένσκε (ταγματάρχη, διοικητή της μονάδας 31756 και εκπροσώπου των ενόπλων γερμανικών δυνάμεων της στρατιάς Αιγαίου). «Προέβλεπε» την ανενόχλητη υποχώρηση του γερμανικού στρατού από τη Μακεδονία, με αντάλλαγμα την παραχώρηση στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ της Θεσσαλονίκης, καθώς και βαρέως οπλισμού, πολεμικού υλικού κ.λπ. Η «συμφωνία» περί «μη επιθέσεως μεταξύ του ΕΛΑΣ και των γερμανικών στρατευμάτων» καταδείκνυε, κατά τον Χαράλαμπο Νάλτσα, το «γεγονός» ότι ο ΕΛΑΣ δεν «διεξήγε αγώνα κατά του κατακτητού». Επετεύχθη δε - σύμφωνα πάντα με τον ίδιο - έπειτα από «μυστικήν επικοινωνίαν» των Σοβιετικών και του ΕΑΜ Θεσσαλονίκης με το 2ο Γραφείο του Γενικού Στρατηγείου του Γερμανικού Στρατού στην πόλη².

Χάιντς Ρίχτερ

Όμως, όπως αποκάλυψε μετά από επίπονη έρευνα που διενήργησε στους γερμανικούς καταλόγους των αξιωματικών του Γ΄Ράϊχ, ο διαπρεπής Γερμανός ιστορικός  Χάιντς Ρίχτερ, «δεν υπήρχε στη Βέρμαχτ κανένας ταγματάρχης μ' αυτό το όνομα (σ.σ. Εριχ Φένσκε)», ενώ ακόμα και «η μονάδα με τον αριθμό 31756 είναι ανύπαρκτη και γέννημα φαντασίας (...) Τι προπαγανδιστική αξία έχει ακόμα και σήμερα (σ.σ. το 1975) αυτό το έγγραφο φάνηκε καθαρά το Δεκέμβριο του 1968. Η χούντα της 21.4.67 κυκλοφόρησε ένα λεύκωμα με τίτλο "Δεκέμβριος 1944 - Δεκέμβριος 1967", στο οποίο περιλαμβάνεται και ένα "φωτοαντίγραφο" αυτού του ντοκουμέντου. 3

Στόχος η ιστορική παραχάραξη
Η επιπόλαιη κατασκευή του εν λόγω εγγράφου βεβαίως αποτελεί το ένα μόνο σκέλος στην ιστορική παραχάραξη που επιχειρείται εδώ. Το άλλο έχει να κάνει με τις διεργασίες που πράγματι έλαβαν χώρα λίγο πριν το τέλος του πολέμου, την αντιπαράθεση Σοβιετικής Ένωσης και ΗΠΑ-Αγγλίας που ερχόταν στο προσκήνιο. Όσον αφορά αυτό το κομμάτι, λοιπόν, η αλήθεια είναι πως οι ναζί δεν είχαν καμιά πρόθεση να παραδώσουν εδάφη, οπλισμό ή οτιδήποτε άλλο στις φιλοαριστερές απελευθερωτικές δυνάμεις. Αλλού είχαν στρέψει το ενδιαφέρον και τις ελπίδες τους, γεγονός που καταδεικνύεται από πληθώρα ντοκουμέντων:

Ο στρατάρχης Μαξιμίλιαν φον Βάϊχς

Στην αναφορά του στρατάρχη Μαξιμίλιαν φον Βάιχς στον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου της Βέρμαχτ Αλφρεντ Γιοντλ (2 Σεπτέμβρη 1944) τονιζόταν μεταξύ άλλων πως «είναι ζωτικό αγγλικό συμφέρον να πάρει στα χέρια της (σ.σ. η Αγγλία) τις κατεχόμενες τώρα από τη Γερμανία θέσεις - κλειδιά της Ελλάδας, χωρίς να δημιουργηθεί χρονικό κενό που θα έδινε στις κομμουνιστικές συμμορίες τη δυνατότητα ανατροπής της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων και της κατοχής πριν τους Άγγλους. Η αναγκαιότητα σε περίπτωση γερμανικής εκκένωσης, να πάρει σταθερά στα χέρια του την Ελλάδα πριν από τους Έλληνες κομμουνιστές ή και πριν από τους Ρώσους, είναι το κίνητρο για το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής στο Κάιρο. Αυτό εξηγεί την αναγγελθείσα προσφορά του συνταγματάρχη "Τομ" στον Ζέρβα και τις βολιδοσκοπήσεις μέσω των ελληνικών καναλιών στην Αθήνα με στόχο να επιτευχθεί μαζί μας μια βραχυπρόθεσμη προθεσμία για την εκκένωση "χέρι με χέρι"»4.

Σε τηλεγράφημα του Κουρτ - Φριτς φον Γκρέβενιτς προς τον Χέρμαν Νοϊμπάχερ στις 3 Σεπτέμβρη 1944 αναφερόταν πως «η Ομάδα Στρατιών Ε, Θεσσαλονίκη, δίνει ακριβώς τώρα οδηγίες στον Τύπο ότι πρέπει να σταματήσει κάθε δημοσιογραφική πολεμική κατά του Ζέρβα. Πρωταρχικός στόχος είναι (σ.σ. κατά την άποψη της Ομάδας Ε) η σύμπραξη όλων των εθνικών δυνάμεων κατά του κομμουνισμού». Ο ίδιος στις 10 Σεπτέμβρη ενημέρωνε σχετικά με την αποχώρηση του γερμανικού στρατού από την Κρήτη: «Οι Άγγλοι αφήνουν συνειδητά άθικτους τους ανθρώπους μας, παίρνοντας υπόψη μια επερχόμενη, που είναι και προς το αγγλικό συμφέρον, χρησιμοποίηση κατά των μπολσεβίκων»⁵.

Τα απομνημονεύματα του Α. Σπέερ
Στα απομνημονεύματά του ο υπουργός Εξοπλισμών και στενός συνεργάτης του Χίτλερ, Αλμπερτ Σπέερ, μιλά ανοιχτά για συμφωνία μεταξύ των Γερμανών και των Βρετανών: «Παρά τον απόλυτο έλεγχο των Βρετανών στη θάλασσα, επετράπη στις γερμανικές μονάδες να επιβιβαστούν και να ταξιδέψουν ανενόχλητες προς την ενδοχώρα (...) Σε αντάλλαγμα η γερμανική πλευρά συμφώνησε να χρησιμοποιήσει αυτά τα στρατεύματα για να κρατήσει την Θεσσαλονίκη έως ότου θα ήταν δυνατό να καταληφθεί από τις βρετανικές δυνάμεις»⁶.

Οι Άλτενμπουργκ και Γκίτζι οι πληρεξούσιοι των Γερμανών και των Ιταλών.

Στο ίδιο πνεύμα φυσικά, κινούνταν και οι άλλες προβοκατόρικες «συμφωνίες» που έμειναν στην ιστορία σαν χαλκεία παραχάραξης, όπως το υποτιθέμενο «σύμφωνο» του Γ.Σιάντου με τον Γερμανό πρέσβη Γ. Αλτενμπουργκ, το άθλιο «σύμφωνο» που υποτίθεται ότι υπογράφτηκε στο Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης μεταξύ εκπροσώπων του ΚΚ Βουλγαρίας και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, το περιβόητο «Σύμφωνο του Πετριτσίου», η «συμφωνία ΕΑΜ-ΣΝΟΦ» και τόσα άλλα. Που εκτός των άλλων προσπαθούσαν να καλύψουν τις πομπές όσων συνεργάστηκαν με τους κατακτητές, όπως το περιβόητο συμφωνητικό Συράκωφ-Τσαούς Αντών. Είναι χαρακτηριστικό ότι όπως διαπιστώθηκε, ο φερόμενος ως εκπρόσωπος του Κ.Κ.Βουλγαρίας Δουσάν Δασκάλωφ, που υπέγραφε το περιβόητο «Σύμφωνο του Πετριτσίου», μαζί με το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, Γιάννη Ιωαννίδη, ήταν ανύπαρκτο πρόσωπο. 

Δεν έκαναν περίπατο οι Ναζί
Και βέβαια, οι Γερμανοί δεν έφυγαν διόλου «ανενόχλητοι» από τη Θεσσαλονίκη. Η απελευθέρωση της οποίας ήταν αποτέλεσμα σκληρών μαχών που επί ένα και πλέον μήνα διεξήγαγαν οι αντάρτες του ΕΛΑΣ κατά των χιτλερικών κατακτητών. 
Αρκετοί αντάρτες του 31ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, που αναπτύσσονταν στον ορεινό όγκο του Χορτιάτη, καθώς επίσης του 19^ου Συντάγματος Νιγρίτας που πραγματοποιούσε καθημερινές σχεδόν επιθέσεις στον βορειανατολικό τομέα, μέχρι το Επταπύργιο και του 13ου Συντάγματος Κιλκίς, που κάλυπτε την περιοχή από το Επταπύργιο μέχρι και την οδό Λαγκαδά, και τέλος του 50ου και του 16ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, που ενεργούσαν από τη νότια πλευρά της πόλης, βρήκαν το θάνατο στις μάχες κατά των χιτλερικών κατακτητών.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Βλ. π.χ. Χ. Νάλτσα: «Το Μακεδονικόν ζήτημα και η σοβιετική πολιτική», έκδοση «Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών», 1954, σελ. 279, 282, 359, 363.

2. Χ. Νάλτσα: ό.π., σελ.282, 359. Το «ντοκουμέντο» παραθέτει και σε «φωτοαντίγραφο» η Χρυσή Αυγή. 

3. Η. Richter: «1936-1946: δύο επαναστάσεις και αντεπαναστάσεις στην Ελλάδα», τ. Β΄, έκδοση «Εξάντας», 1975, σελ. 179.

23. Κρατικό Κεντρικό Αρχείο Πότσνταμ, αρ. φιλμ 18.655, Μ. Ζέκεντορφ: «Η Ελλάδα κάτω από τον αγκυλωτό σταυρό: Ντοκουμέντα από τα Γερμανικά Αρχεία», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 1991, σελ. 250-251.

4. Στο Πολιτικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών της Βόννης, Ειδικός Πληρεξούσιος για τη Νότια Ανατολή, τομ.1, φ.43 και φ.8, Μ. Ζέκεντορφ: «Η Ελλάδα κάτω από τον αγκυλωτό σταυρό: Ντοκουμέντα από τα Γερμανικά Αρχεία», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 1991, σελ. 252 και 257.

5. Α. Speer: «Inside the Third Reich», εκδ. «Avon Publishers», 1979, σελ. 509-510.

6. Η «Συμφωνία» παρατίθεται σε φωτοαντίγραφο από τη «Χρυσή Αυγή» (http://xryshaugh.blogspot.gr/2012/08/blog-post_9776.html).