Με τη μαθητική ποδιά στο εκτελεστικό απόσπασμα

Η εκτέλεση στις 10 Δεκεμβρίουυ 1948 της μαθήτριας Ευπραξίας Νικολαίδου

του Σπύρου Κουζινόπουλου

10 Δεκεμβρίου 1948. Πέντε νέες γυναίκες στήνονται στο εκτελεστικό απόσπασμα «εις τον συνήθη τόπον εκτελέσεων» πίσω από το φοβερό κάτεργο Γεντί Κουλέ της Θεσσαλονίκης. Μία από αυτές, παιδούλα σχεδόν, η 17χρονη μαθήτρια Γυμνασίου Ευπραξία Νικολαίδου από το Σιδηρόκαστρο Σερρών, λίγο μετά που είχε αποχωριστεί τη μαθητική ποδιά.

Οι στρατοδίκες του Έκτακτου Στρατοδικείου Θεσσαλονίκης που δύο εβδομάδες νωρίτερα τις καταδίκασαν σε θάνατο, δεν σκέφθηκαν το νεαρό της ηλικίας τους ούτε το γεγονός ότι δεν είχαν προλάβει ακόμη να γευτούν τις χαρές της ζωής, αλλά είχαν διαπράξει το μεγάλο «έγκλημα», να είναι μέλη της οργάνωσης Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ που λίγο καιρό πριν είχε τεθεί εκτός νόμου λόγω του αδελφοκτόνου Εμφυλίου πολέμου που βρισκόταν στην κορύφωσή του.

Μάλιστα το «αδίκημα» για την νεαρή Ευπραξία, ήταν ακόμη βαρύτερο από τις συγκατηγορούμενής της: Ήταν μέλος όχι του ΚΚΕ, αλλά της οργάνωσης κοινωνικής πρόνοιας του ΕΑΜ «Εθνική Αλληλεγγύη». Και από τη θέση αυτή συγκέντρωνε τρόφιμα, φάρμακα, χρήματα και άλλα εφόδια για τα παιδιά, τους ανήμπορους, τους γέροντες και τους κατατρεγμένους, καθώς και για τις οικογένειες των νεκρών, των φυλακισμένων και εξόριστων αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης που είχαν χάσει ή στερούνταν τους προστάτες τους.

Η Ευπραξία Νικολαίδου καθώς και όλη η οικογένειά της από το Σιδηρόκαστρο όπου ζούσαν, αναγκάστηκαν στη διάρκεια της κατοχής να μετακινηθούν στη Θεσσαλονίκη για να γλυτώσουν, όπως και δεκάδες χιλιάδες κάτοικοι της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης από τη σκληρή φασιστική βουλγαρική καταπίεση. Δεδομένου ότι οι κατακτητές, εφαρμόζοντας έναν βίαιο εκβουλγαρισμό της περιοχής, καταπίεζαν βάναυσα τον πληθυσμό, διαπράττοντας παράλληλα δολοφονίες, βιασμούς, αρπαγή περιουσιών αλλά και απαγόρευση χρήσης της ελληνικής γλώσσας.

Στη Θεσσαλονίκη όπου έστησε το νέο σπιτικό της η οικογένεια Νικολαίδη προσπάθησε να επιβιώσει ενώ η μικρούλα Ευπραξία, συνεχίζοντας τα μαθήματα του Γυμνασίου, άρχισε να αναπτύσσει κοινωνική δραστηριότητα και αμέσως μετά την απελευθέρωση έγινε μέλος της «Εθνικής Αλληλεγγύης».

Το εξωφρενικό είναι ότι ενώ η νεαρή Ευπραξία καταδικάστηκε δις σε θάνατο και εκτελέστηκε, μία συγκατηγορούμενή της, που είχε δηλώσει στο στρατοδικείο ότι αυτή παρότρυνε τη Νικολαίδου να γίνει μέλος της «Εθνικής Αλληλεγγύης», στο τέλος της δίκης απαλλάχθηκε και αφέθηκε ελεύθερη. Ο πραγματικός λόγος που οδήγησε τους στρατοδίκες στην έκδοση της θανατικής ποινής σε βάρος της, ήταν το γεγονός ότι στάθηκε με αξιοπρέπεια μπροστά στο Έκτακτο Στρατοδικείο και αρνήθηκε να αποκηρύξει το ΚΚΕ.

Η στάση της εκείνη είχε σταθεί η αιτία να τη χλευάσουν αρκετές φορές ο Βασιλικός Επίτροπος του Στρατοδικείου Σπυρόπουλος και οι υπομοίραρχοι της Εθνικής Ασφάλειας Νικόλαος Αβραμόπουλος και Δημήτριος Λαζαρής που εξετάστηκαν ως βασικοί μάρτυρες κατηγορίας. Είναι χαρακτηριστικός ο παρακάτω διάλογος όπως τον κατέγραψε η εφημερίδα Μακεδονία στις 25 Νοεμβρίου 1948:

-Βασιλικός Επίτροπος προς Νικολαίδου: Εργάζεσαι;

-Νικολαίδου: Είμαι μαθήτρια

-Βασιλικός Επίτροπος: Δεν έκανες καμίαν εργασίαν;

-Νικολαίδου: Είχα αδενοπάθεια.

-Βασιλικός Επίτροπος: Φαίνεται ότι η παράνομη δουλειά που έκανες βοηθούσε την αδενοπάθεια….

Μαζί με την 17χρονη Ευπραξία Νικολαίδου στήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα εκείνο το παγωμένο πρωϊνό της 10^ης Δεκεμβρίου 1948 και οι συγκατηγορούμενές της στην ίδια δίκη Μαγδαληνή Δημητρίου, 30 χρόνων, Σοφία Τεσεξίδου, 32 χρόνων, Αικατερίνη Πίσσα 36 χρόνων και Μαγδαληνή Ευσταθίου 48 χρόνων. Ενώ τρεις μέρες νωρίτερα, στις 7 Δεκεμβρίου 1948 είχαν εκτελεστεί πίσω από τις φυλακές Επταπυργίου και τέσσερις άντρες που είχαν δικαστεί για την ίδια υπόθεση, οι: Αριστείδης Βασιλειάδης, Γιώργος Μερτζάνης, Γραμμένος Στίνης και Ιωάννης Τσακανίκας.

Ήταν η δίκη για την προσπάθεια ανασύστασης της Κομματικής Οργάνωσης Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ με κατηγορούμενα 66 άτομα, τα περισσότερα των οποίων απαλλάχτηκαν. Ενώ τέσσερις ακόμη νεαρές γυναίκες που επίσης είχαν καταδικαστεί σε θάνατο, οι: Λαμπρινή Δημητριάδου, Μαρία Καλαϊτζή, Χρυσούλα Στεφάνου και Μαριάνθη Γουργουλιανίδου γλύτωσαν την τελευταία στιγμή την εκτέλεση.

Τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο του Σπύρου Κουζινόπουλου Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης που θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις IANOS