Οι Παναγιές της Βόρειας Ελλάδας

Μαζί και η Παναγία Φανερωμένη της Νέας Μηχανιώνας

Από τη μια άκρη της Ελλάδας στην άλλη, αμέτρητες εκκλησίες και μοναστήρια αφιερωμένα στην Παναγία γιορτάζουν τις ημέρες του Δεκαπενταύγουστου με λαμπρότητα και κατάνυξη. Η θρησκευτική γιορτή πολλές φορές συνοδεύεται από μουσικές και άλλες εκδηλώσεις,  ανάλογα με τα τοπικά έθιμα και τις παραδόσεις του κάθε τόπου. 

Παναγία Σουμελά

Σημείο αναφοράς για τους Βορειοελλαδίτες είναι η Παναγία Σουμελά, το ιστορικό μοναστήρι στις πλαγιές του Βερμίου, σύμβολο της ποντιακής πίστης, όπου χιλιάδες Ελληνες από όλα τα μέρη της χώρας αλλά και του εξωτερικού ανηφορίζουν στην Καστανιά Βερμίου για να προσκυνήσουν την Παναγία τη Σουμελιώτισσα.

Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνημένη από τον ευαγγελιστή Λουκά.

Μετά το μέγα εσπερινό της παραμονής γίνεται η λιτάνευση της αγίας εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα. Ανήμερα της Παναγίας γίνεται η περιφορά της αγίας εικόνας, την οποία ακολουθεί πλήθος πιστών. Στο αποκορύφωμα της μεγάλης γιορτής της χριστιανοσύνης, ποντιακά συγκροτήματα από τη Μακεδονία προσφέρουν μοναδικές στιγμές με παραδοσιακούς σκοπούς και πολύωρο γλέντι. Κάθε χρόνο τη Μονή επισκέπτονται και εκπρόσωποι κομμάτων και τοπικών αρχών, για να συμμετάσχουν στη γιορτή Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

«Οι καβαλάρηδες της Σιάτιστας»

Πολύ κοντά στη Σιάτιστα Κοζάνης, στο χωριό Μικρόκαστρο, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας Μικροκάστρου, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, γνωστό ως «ιερά Μονή της Παναγίας εν Τσιαρουσίνω». Κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί προσκυνούν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, ενώ εντυπωσιακή είναι η αναβίωση του εθίμου των προσκυνητών καβαλάρηδων από τη Σιάτιστα.

Την παραμονή της γιορτής οι πλατείες της Σιάτιστας δονούνται από τους ήχους των χάλκινων και του ασταμάτητου γλεντιού, στους οποίους παρασύρονται και οι επισκέπτες. Πρωταγωνιστές είναι οι καβαλάρηδες της Σιάτιστας που συμβολίζουν τη λεβεντιά και την τόλμη.

Ανήμερα το Δεκαπενταύγουστο, οι καβαλάρηδες πρωί πρωί ετοιμάζουν και στολίζουν τα άλογά τους και παίρνουν το μονοπάτι που οδηγεί στο μοναστήρι της Παναγίας στο Μικρόκαστρο. Αφού προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας, προς το μεσημέρι οι παρέες των καβαλάρηδων με τα καταστόλιστα άλογα μπαίνουν επιβλητικά στη Σιάτιστα, όρθιοι πάνω στη σέλα.

Ένα πανηγύρι λεβεντιάς και τόλμης, που έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Στην πλατεία της Χώρας τους υποδέχεται πλήθος κόσμου και εκπρόσωποι των τοπικών αρχών. Το γλέντι συνεχίζεται στις πλατείες της Χώρας και της Γεράνειας, στην πλατεία του Δημαρχείου, αλλά και στις γειτονιές της Σιάτιστας μέχρι αργά το βράδυ.

Στη Νέα Μηχανιώνα

Στη Νέα Μηχανιώνα του δήμου Θερμαϊκού γιορτάζονται τα εννιάμερα της Παναγίας στις 23 Αυγούστου με μεγάλο πανηγύρι που διαρκεί τέσσερις μέρες. Στις 22 το βράδυ, τις απογευματινές ώρες, θα γίνει, στον ιερό ναό Παναγίας Φανερωμένης, εσπερινός με αρτοκλασία - προσκύνημα της ιερής εικόνας και περιφορά της στους δρόμους της Νέας Μηχανιώνας, με αφετηρία και τερματισμό στον ιερό ναό. Περιφορά της εικόνας γίνεται και στις 23 Αυγούστου, ημέρα αργίας για την περιοχή. Την εορτή πλαισιώνει πανήγυρις που κρατά τέσσερις έως πέντε μέρες.

Βλάστη Κοζάνης

Εντυπωσιακό είναι και το πανηγύρι στη Βλάστη, ένα γραφικό ορεινό χωριό του νομού Κοζάνης. Υπήρξε ένα από τα σημαντικά προπύργια του ελληνισμού και ένα από τα μεγαλύτερα κεφαλοχώρια της Δυτικής Μακεδονίας.

Το πανηγύρι κρατάει τρεις ημέρες. Από την παραμονή της γιορτής συγκεντρώνεται πολύς κόσμος στην πλατεία του χωριού και στη συνέχεια γίνεται κατανυκτικός εσπερινός.

Ανήμερα το Δεκαπενταύγουστο παραβρίσκονται όλοι στη θεία λειτουργία και το απόγευμα συγκεντρώνονται στα λιβάδια του χωριού για να τραγουδήσουν τραγούδια που σώζονται από την εποχή της Τουρκοκρατίας και να χορέψουν. Και τις τρεις ημέρες του πανηγυριού οι πανηγυριστές χορεύουν κυρίως τον παραδοσιακό χορό που ονομάζουν «τρανό».

Σαμαρίνα Γρεβενών

Και το πανηγύρι στη Σαμαρίνα, το μεγαλύτερο και πιο φημισμένο βλαχοχώρι της Ελλάδας, διαρκεί τρεις μέρες, ενώ και οι Σαμαρινιώτες έχουν το δικό τους μοναδικό χορό, που ονομάζεται τσιάτσιο και κλέβει την παράσταση στο προαύλιο της εκκλησίας της Μεγάλης Παναγιάς.

Την πρώτη ημέρα τελείται μικρή λειτουργία με λίγους παραβρισκομένους και το βράδυ κατεβαίνουν όλοι στο χάνι όπου παρουσιάζονται χορευτικά συγκροτήματα. Η κύρια γιορτή γίνεται τη δεύτερη μέρα. Ολοι, μικροί και μεγάλοι, παραβρίσκονται στη θεία λειτουργία και στη συνέχεια στην αυλή της εκκλησίας πιάνουν το «μεγάλο» χορό του χωριού ή «τσιάτσο». Ονομάζεται έτσι από το ομώνυμο τραγούδι το οποίο λένε πρώτο στο χορό και αναφέρεται στο φοβερό Αρβανίτη επιδρομέα «Τσιάτσιο», που το 1785 τρομοκρατούσε την περιοχή γύρω από τη Σαμαρίνα.

Οι χορευτές χορεύουν σχηματίζοντας κύκλους και τραγουδώντας έξι τραγούδια, άλλα ηρωικά κλέφτικα και άλλα βγαλμένα από την κοινωνική ζωή του χωριού. Το χορό συντονίζει ένας οργανωτής - τελετάρχης, που βρίσκεται στο κέντρο του κύκλου κρατώντας ένα ραβδί. Οι χορευτές χορεύουν αργά και περπατητά εκτός από τους πρώτους που χορεύουν στα τρία.

Παναγία Θάσου

Στο ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Παναγία της Θάσου οι γυναίκες του χωριού, διατηρώντας τις παραδόσεις, ετοιμάζουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας το κουρμπάνι, κρέας με σιτάρι, ρύζι ή πατάτες και το μοιράζουν μετά τη θεία λειτουργία.

Στο μεγάλο τραπέζι συμμετέχουν όλοι οι πιστοί που έχουν συρρεύσει στο ναό. Μετά τη λιτάνευση της εικόνας, που συνοδεύεται από πολυμελή μπάντα, όλοι μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας, με σκοπό να φουντώσει το γλέντι, με χορούς από όλη την Ελλάδα, μεζέδες και κρασί.

Μονή Παναγίας Εικοσιφοίνισσας Σερρών

Η Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοίνισσας Παγγαίου, στα όρια των νομών Καβάλας και Σερρών, γιορτάζει με κατάνυξη την εορτή του Δεκαπενταύγουστου.

Το όνομα της Μονής, κατά μία από τις τρεις εκδοχές, οφείλεται στο θαύμα της εικόνας της Παναγίας, η οποία έλαμπε και σκορπούσε φως «φοινικούν», δηλαδή κόκκινο, όπως η πορφυρά των Φοινίκων. Απ' αυτό προέρχεται και η ονομασία: Εικών φοινίσσουσα - Εικών - φοίνισσα - Εικοσιφοίνισσα.

Η Μονή Παναγίας Εικοσιφοίνισσας άρχισε να επαναλειτουργεί το 1965 από γυναικείο τάγμα και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου στη μνήμη της Παναγίας της Θεοτόκου.

Μέσα στον περίβολο της μονής βρίσκονται η επιβλητική εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, τα κελιά των μοναχών, το ηγουμενείο, το αρχονταρίκι, παρεκκλήσι αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή, όπου αναβλύζει το αγίασμα, καθώς και μουσείο.

Μπροστά από τη μονή υπάρχει το μνημείο των 172 μοναχών που σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους το 1507.

Χαλκιδική

Η μεγάλη γιορτή Κοιμήσεως της Θεοτόκου γιορτάζεται σε κάθε μέρος της Χαλκιδικής όπου υπάρχει ναός αφιερωμένος στην Παναγία με παραδοσιακά πανηγύρια, προσκύνημα, λιτάνευση και περιφορά της εικόνας. Στη Μεγάλη Παναγία, στον Πολύγυρο, στη Σάρτη, στην Πορταριά, στη Νέα Τρίγλια, στο Λάκκωμα, στην Κρυοπηγή, στο Παλιούρι και σε πολλές άλλες περιοχές.

Το Περιβόλι της Παναγίας

Ολόκληρο το Άγιον Όρος είναι αφιερωμένο στην Παναγία -ονομάζεται «Κλήρος και Περιβόλι της Παναγίας»- και κάθε χρόνο οι μοναχοί αλλά και επισκέπτες γιορτάζουν με κατάνυξη, αγρυπνία και προσευχή, την Κοίμηση της Θεοτόκου, στις 28 Αυγούστου (βάσει του παλιού ημερολογίου).

Ηπειρώτικα πανηγύρια

Ξακουστά σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι τα πανηγύρια της Παναγίας που γίνονται το Δεκαπενταύγουστο στα Ζαγοροχώρια. Σε χωριά όπως η Βίτσα και το Τσεπέλοβο, οι εκδηλώσεις για την Κοίμηση της Θεοτόκου είναι τριήμερες και προσφέρουν την ευκαιρία για ατελείωτο γλέντι με παραδοσιακούς ηπειρώτικους χορούς.

Φέρες Εβρου

Ετήσιο Πανθρακικό Προσκύνημα της Υπεραγίας Θεοτόκου ως προστάτιδος της Θράκης στις Φέρες, διοργανώνεται στις 15 Αυγούστου. Στον ιερό Ναό Παναγίας Κοσμοσώτειρας τελείται μέγας αρχιερατικός πανηγυρικός εσπερινός, λιτάνευση της ιερής εικόνας της Υπεραγίας Θεοτόκου, προστάτιδος της Θράκης, δεξίωση και μουσική.