Θα βγούμε επιτέλους κάποτε από το τούνελ;

της Εύας Στάμου 

Το tunnel vision («σωληνοειδής όραση») είναι ένα ιατρικό φαινόμενο κατά τη διάρκεια του οποίου παρατηρείται η απώλεια της περιφερειακής όρασης του ατόμου. Μερικές από τις αιτίες είναι: ο καταρράκτης, το γλαύκωμα, κάποιος όγκος στον εγκέφαλο, η μεγάλη απώλεια αίματος, η υπερβολική χρήση αλκοόλ ή παραισθησιογόνων ουσιών, ο υπερβολικός θυμός, η εμπλοκή σε πάλη, ο έντονος πονοκέφαλος, και κάποιο τραύμα ή σοκ.

Ο όρος χρησιμοποιείται συχνά και από τους ψυχολόγους προκειμένου να δηλώσει την ανικανότητα του ατόμου να αντιληφθεί οτιδήποτε πέρα από ένα και μόνο ζήτημα που τον απασχολεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε η εμμονή με αυτό να έχει εκτοπίσει από τη σκέψη του οτιδήποτε άλλο. Το φαινόμενο του tunnel vision, κρύβεται πολλές φορές πίσω από την αδυναμία του ασθενή να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα, να δει λύσεις κι επιλογές στα προβλήματά του με αποτέλεσμα να μην αλλάζει τίποτα σε μια καθημερινότητα που δεν του αρέσει, να πέφτει σε βαθιά κατάθλιψη ή ακόμα και να οδηγείται στην αυτοχειρία.

Υπάρχουν στιγμές που μου δημιουργείται η εντύπωση ότι ολόκληρη η ελληνική κοινωνία αντιδρά με τρόπους που θυμίζουν την κατάσταση του tunnel vision. Είναι δυνατό να συμβαίνει κάτι τέτοιο;

Μπορεί μία κοινωνία που βρίσκεται σε σύγχυση να αποκλείει από το οπτικό πεδίο της εναλλακτικές επιλογές και να εστιάζει μόνο σε ένα δυο ζητήματα που -δικαιολογημένα- την απασχολούν τόσο έντονα, ώστε να μην μπορεί να αντιληφθεί τίποτε άλλο;

Και πού θα μπορούσε να οφείλεται αυτό; Μία εξήγηση είναι το ισχυρό σοκ μπροστά σε φαινόμενα τα οποία δεν ήταν εκπαιδευμένη κι έτοιμη ν’ αντιμετωπίσει: οικονομική κρίση, κοινωνική αστάθεια, κατευθυνόμενη βία και μίσος προς συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, αναβίωση του ναζισμού. Μία άλλη εξήγηση είναι η μόνιμη χειραγώγηση των πολιτών από τα πολιτικά κόμματα και τα ΜΜΕ που καταλήγει στη συστηματική εστίαση σε συγκεκριμένα μόνο γεγονότα και θέματα, αυτά που θεωρείται κάθε στιγμή ότι πρέπει να απασχολούν την κοινή γνώμη.

Η συστηματική ενασχόληση με ένα θέμα από μόνη της δεν είναι κάτι κακό. Οι κίνδυνοι όμως που περιλαμβάνει είναι δύο: Ο πρώτος είναι ότι μιλώντας υπερβολικά για ένα θέμα να εξαντληθούμε στα λόγια, αναβάλλοντας τα έργα. Ο δεύτερος κίνδυνος είναι να αγνοήσουμε σημαντικά γεγονότα που συμβαίνουν παράλληλα με ό,τι επιβάλουν τα πρωτοσέλιδα κι έτσι να περιορίζονται η κρίση μας, η αντίληψή μας, η ικανότητά μας να ζυγίσουμε τα πράγματα αμερόληπτα.

Για παράδειγμα: η αθλιότητα της Χρυσής Αυγής ήρθε επιτέλους στο προσκήνιο. Κάποιοι δημοσιογράφοι έκαναν και θα συνεχίσουν να κάνουν σοβαρή έρευνα πάνω σε αυτό το εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα. Η υπερκατανάλωση όμως αυτού του θέματος από τα ΜΜΕ και τα social media μπορεί να δημιουργήσει μια κόπωση στο ευρύ κοινό που σύντομα θ΄ αναζητήσει «αντίδοτο» σε κάποιο άλλο συμβάν για ν’ αναλώσει την ενέργειά του, δίχως απαραίτητα να εμβαθύνει στις αιτίες ανάδυσης τέτοιων ρατσιστικών ή άλλων αντιδημοκρατικών φαινομένων.

Παράλληλα, ακολουθώντας αυτή την τακτική καλλιεργείται κι εμπεδώνεται η αίσθηση ότι δεν είμαστε πολίτες του κόσμου που επηρεάζουν κι επηρεάζονται από τις διεθνείς εξελίξεις στις επιστήμες, την τέχνη, την πολιτική, αλλά κάτοικοι μιας μικρής, κλειστής επαρχίας.