Στα 270 δις ευρώ ανέρχονται οι ελληνικές απαιτήσεις για τις γερμανικές επανορθώσεις

Στα 270 δις ευρώ, ανέρχεται η συνολική απαίτηση της Ελλάδας έναντι της Γερμανίας, σύμφωνα με το πολυσέλιδο πόρισμα της Διακομματικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τη διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων η οποία ολοκλήρωσε τις εργασίες της στις 28 Ιουλίου.

Στο 81 σελίδων πόρισμα περιέχονται και κεφάλαια τα οποία αφορούν τη Θεσσαλονίκη και συγκεκριμένα οικονομικές διεκδικήσεις οι οποίες σχετίζονται με την καταναγκαστική εργασία και βεβαίως, με τον αφανισμό του εβραϊκού πληθυσμού, μαζί και των περιουσιών τους.

Η Διακομματική Κοινοβουλευτική Επιτροπή συνεστήθη με ομόφωνη απόφαση της Ολομέλειας της Βουλής, στις 18η Νοεμβρίου 2015. Συμμετείχαν σε αυτήν 21 μέλη – βουλευτές απ’ όλα τα κόμματα, με πρόεδρο τον βουλευτή Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ, Τριαντάφυλλο Μηταφίδη. Η Επιτροπή πραγματοποίησε δεκατρείς συνεδριάσεις, συνολικής διάρκειας περίπου 26 ωρών.

Σύμφωνα με το πόρισμα της Επιτροπής η απαίτηση των 269.547.005.854 ευρώ επιμερίζεται ως εξής:

- 171.442.057.838 ευρώ είναι οι καθαρές απαιτήσεις της Ελλάδας έναντι της Γερμανίας, στις 31-12-2014 μετ’ αφαίρεσιν των απολήψεων.   

- 10.344.859.092 ευρώ είναι η απαίτηση από το κατοχικό δάνειο.   

- 33.873.928.462 ευρώ η απαίτηση από αποθετικές ζημίες 1940 – 1944.   

- 53.886.160.462 ευρώ η απαίτηση από μείωση παραγόμενου προϊόντος 1940 – 1944.

Στις ανωτέρω απαιτήσεις προστίθενται και απαιτήσεις από ιδιώτες, οι οποίοι ενάγουν για απώλεια ζωής ή ανικανότητα για εργασία. Οι αποζημιώσεις γι’ αυτές τις αιτίες υπολογίζονται σε περίπου 107 δισ. ευρώ.  

Τι αναφέρει το πόρισμα

Όπως αναφέρεται στο πόρισμα της Επιτροπής οι αξιώσεις της Ελλάδας έναντι της Γερμανίας αφορούν τέσσερις τομείς: πολεμικές αποζημιώσεις για τις υλικές καταστροφές και διαρπαγές, πολεμικές επανορθώσεις των θυμάτων και των συγγενών των θυμάτων, αποπληρωμή του κατοχικού δανείου και επιστροφή των κλεμμένων αρχαιολογικών θησαυρών και εκκλησιαστικών κειμηλίων.

Επιπλέον, η Επιτροπή εγείρει οικονομικές αξιώσεις και για τις συνέπειες από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο τις οποίες υπολογίζει σε 9.189.270.837 ευρώ, στηριζόμενη στην με ημερομηνία 30-12-2014 Έκθεση της Ειδικής Επιτροπής του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους.

Ο πρόεδρος της Διακομματικής Επιτροπής Τριαντάφυλλος Μηταφίδης δήλωσε στη Voria.gr ότι είναι η πρώτη φορά που βουλευτές του ελληνικού κοινοβουλίου καταλήγουν σε ένα πλήρες και τεκμηριωμένο πόρισμα για τις γερμανικές αποζημιώσεις. Επισημαίνει ότι η ελληνική πολιτεία ουδέποτε παραιτήθηκε από τις αξιώσεις της έναντι της Γερμανίας. «Οι απαιτήσεις της Ελλάδας έναντι της Γερμανίας είναι θεμελιωμένες και δεν επηρεάζονται από οιαδήποτε προθεσμία παραγραφής. Τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας δεν παραγράφονται ποτέ», σημειώνει ο κ. Μηταφίδης και τονίζει ότι το πόρισμα εκτός από τον προσδιορισμό των απαιτήσεων δείχνει και τον δρόμο για τη διεκδίκησή τους «είτε μέσω της διπλωματικής οδού είτε με νομικά μέσα».

Συγκεκριμένα, το πόρισμα προτείνει ως πρώτο βήμα διεκδίκησης να γίνει διπλωματικό διάβημα προς το Βερολίνο με σκοπό να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για τις αποζημιώσεις. Αν η διπλωματία αποτύχει προτείνεται η Αθήνα να φέρει την υπόθεση ενώπιον μιας επιτροπής του Διεθνούς Δικαστηρίου με βάση τη σύμβαση χρέους του Λονδίνου από το 1953.

Το πόρισμα της Διακομματικής Επιτροπής θα έρθει προς συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής στις 5 Σεπτεμβρίου με σκοπό να υιοθετηθεί ώστε να αποτελέσει την επίσημη διεκδικητική θέση της Ελλάδας. Το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων θα συζητηθεί και στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 8 Σεπτεμβρίου όπου θα αποφασιστεί εάν θα εισαχθεί προς συζήτηση στην Ολομέλεια.

Τα μεταλλεία της Μακεδονίας

 Στο πόρισμα της Επιτροπής υπάρχει ειδική εκτενής αναφορά στις οικονομικές συνέπειες που υπέστη η Θεσσαλονίκη και η περιοχή της Μακεδονίας κατά την κατοχή. Αρχικά αναφέρεται ότι «τα σημαντικότερα από τα μεταλλεία της Μακεδονίας στη γερμανική ζώνη κατοχής ήταν ιδιωτικά. Οι εκπρόσωποι των γερμανικών βιομηχανιών, αμέσως μετά την κατάληψη της Ελλάδας, απέκτησαν τον έλεγχο των μεταλλείων είτε με συμμετοχή στο κεφάλαιο της επιχείρησης είτε με τη σύναψη πολυετών συμβολαίων με τους ιδιοκτήτες τους για την προμήθεια των μεταλλευμάτων. Πολύ σύντομα η εξαγωγή μεταλλευμάτων στη Γερμανία απέκτησε εξαιρετική σημασία και κάλυψε σημαντικό μέρος των αναγκών της πολεμικής βιομηχανίας του Ράιχ, καθώς ήταν αποκομμένη από τη διεθνή αγορά. Οι εξαγωγές ελληνικού χρωμίου το 1943 ανήλθαν στο 27% των συνολικών αναγκών της Γερμανίας στο μετάλλευμα αυτό».

Η καταναγκαστική εργασία στη Θεσσαλονίκη

Όπως αναφέρει η Επιτροπή στο πόρισμά της «από τον πρώτο κιόλας καιρό ο στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης Αιγαίου καλούσε όλους τους άρρενες ανέργους να εργαστούν, αν τους το ζητήσουν οι αρχές Κατοχής ‘επ’ αμοιβής ή άνευ αμοιβής ή (να προσφέρουν) αναγκαστική εργασία’. Αν αρνούνταν, θα κλείνονταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ‘προς εκπαιδευτικήν χρησιμοποίησιν’. Για να μην ‘πολιτικοποιηθούν οι άνεργοι και σπρωχθούν στην αγκαλιά της κομμουνιστικής και της εχθρικής προς τους Γερμανούς προπαγάνδας’, ο Γενικός Επιθεωρητής Μακεδονίας, με υπόδειξη του Γερμανού διοικητή, διέταξε το Νοέμβριο του 1941 την ένταξη των ανέργων σε φάλαγγες εργασίας, που θα εκτελούσαν δημόσια έργα, με αμοιβή ‘ζεστό φαγητό’ και ένα ‘μέτριο μισθό’».

Από το καλοκαίρι του 1942, άρχισε να ελαττώνεται ο αριθμός όσων ενδιαφέρονταν να στρατολογηθούν ως εργάτες. Παρουσιάστηκε έλλειψη εργατικού δυναμικού στα μεταλλεία, που κάλυπταν ανάγκες του Ράιχ και των γερμανικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη. Η απροθυμία αυτή οφειλόταν στις άθλιες συνθήκες εργασίας, στο χαμηλό μεροκάματο αλλά και στη δράση του Εργατικού Ε.Α.Μ.

Οι Γερμανοί το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο του 1942 κάλεσαν τους άντρες που γεννήθηκαν από το 1912 έως το 1921 και τις στρατιωτικές κλάσεις 1925 - 1932 και 1943 - 1944. Οι παραπάνω διαταγές των Γερμανών για «υποχρεωτική εργασία» προκάλεσαν τη διαμαρτυρία του γενικού διευθυντή Νομαρχιών Μακεδονίας, Αθανάσιου Χρυσοχόου, που ζήτησε να μην εξαιρούνται οι Εβραίοι από την υποχρεωτική εργασία, δίνοντας το έναυσμα για τα πρώτα αντιεβραϊκά μέτρα. Έτσι δόθηκε και μία λύση στους Γερμανούς για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της φυγής των εργατών από τα μεταλλεία χρωμίου, παρότι αποδείχτηκε ότι δεν ήταν η πλέον ενδεδειγμένη, καθώς οι Εβραίοι που οδηγήθηκαν σε αυτά δεν ήταν σε θέση να αποδώσουν, λόγω των κακουχιών και της ταλαιπωρίας που είχαν υποστεί και επειδή δεν ήταν ειδικευμένοι εργάτες.

Λίγο αργότερα, στις 30 Ιανουαρίου 1943, ο Γερμανός διοικητής ΝΑ Ευρώπης επέβαλε  γενική υποχρέωση εργασίας στον ελληνικό πληθυσμό ηλικίας 16 - 45 ετών. Πρόκειται για την απόπειρα εισαγωγής στην Ελλάδα της πολιτικής επιστράτευσης, λίγους μήνες πριν την επιβολή της στις κατεχόμενες χώρες της Δ. Ευρώπης.  

Οι φήμες ότι οι Γερμανοί θα προχωρούσαν σε πολιτική επιστράτευση προκάλεσαν μαζικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας και απεργίες σε Θεσσαλονίκη, Αθήνα και άλλες πόλεις. Ήδη από τον Απρίλιο του 1942 έχει ξεσπάσει η πρώτη μεγάλη πανελλαδική απεργία των δημοσίων υπαλλήλων με οικονομικά αιτήματα. Από το Σεπτέμβριο του 1942, όλο το 1943 αλλά και το 1944 στη Θεσσαλονίκη απεργούσαν κατά διαστήματα εργάτες και δημόσιοι υπάλληλοι με οικονομικά αιτήματα στην αρχή, που συμπληρώθηκαν από πολιτικά, πρώτα για την πολιτική επιστράτευση, και στη συνέχεια, για την επέκταση της βουλγαρικής κατοχής στη Μακεδονία ή τη διάλυση των Ταγμάτων Ασφαλείας. Την οργάνωση και το συντονισμό των κινητοποιήσεων είχε το Εργατικό Ε.Α.Μ.

Οι Γερμανοί συγκατένευσαν σε μισθολογικές αυξήσεις το Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1943, μέτρο που έφερε μια μικρή μόνο βελτίωση στο πρόβλημα εργατικού δυναμικού που αντιμετώπιζε η Βέρμαχτ και το οποίο επιδεινώθηκε τις επόμενες χρονιές. Από τον Αύγουστο του 1943 χρησιμοποιήθηκαν μέχρι και αιχμάλωτοι πολέμου, ενώ το 1944 η έλλειψη εργατών ήταν τόσο αισθητή, ώστε να συλλαμβάνονται οι άνεργοι και να μεταφέρονται σε στρατόπεδα εργασίας.

Μεταφορά εργατών στη ναζιστική Γερμανία

Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις της Επιτροπής, παράλληλα με τα γραφεία στρατολόγησης εργατών για τα έργα και τις βιομηχανίες της Βέρμαχτ λειτουργούσαν και τα γραφεία στρατολόγησης εργατών για τη Γερμανία. Οι δύο υπηρεσίες ανταγωνίζονταν μεταξύ τους. Τελικά συμφωνήθηκε τα πρώτα να μη στρατολογούν ειδικευμένους εργάτες, πράγμα που άλλαξε μετά τον Αύγουστο του 1943 με την επιδείνωση της κατάστασης στο Ανατολικό Μέτωπο, οπότε άρχισε η ζήτηση ειδικευμένων εργατών. Στη Θεσσαλονίκη ξεκίνησε η στρατολόγηση Ελλήνων εθελοντών για να εργαστούν στο Ράιχ, με την εγκατάσταση της Επιτροπής Στρατολόγησης Ελλήνων Εργατών για την Εργασία στην Αλλοδαπή. Όταν ανταποκρίθηκαν μόνο 15 με 20 άτομα, η γερμανική στρατιωτική αρχή διέταξε πολιτική επιστράτευση και διέδωσε τη φήμη ότι όσοι θα περίμεναν, μέχρι να τους επιστρατεύσουν, θα στέλνονταν στο ρωσικό μέτωπο ως βοηθητικοί εργάτες. Η προσπάθεια υποστηρίχθηκε από μια μεγάλη προπαγανδιστική εκστρατεία. Άρθρα στον Τύπο εμφάνιζα ως «ιδανικές» τις συνθήκες ζωής των ξένων εργατών στη Γερμανία, ιδιαίτερα των Ελλήνων. Τα προπαγανδιστικά δημοσιεύματα τόνιζαν ότι στην αξιολόγηση των εργατών με φυλετικά κριτήρια οι Έλληνες ευνοήθηκαν ως συγγενείς φυλετικά με τους Γερμανούς, ενώ συχνά δημοσιεύονταν επιστολές Ελλήνων εργατών. Υπήρχαν, βέβαια, και κίνητρα, καθώς υπόσχονταν στους Έλληνες εργάτες υψηλούς μισθούς και έξοδα μεταφοράς για την οικογένειά τους, ενώ για το φόβο των βομβαρδισμών, η γερμανική προπαγάνδα τόνιζε ότι οι Έλληνες εργάτες τοποθετούνταν σε επιχειρήσεις που βρίσκονταν σε πόλεις της «πρώην Αυστρίας» και των Σουδητών.

Το Μάρτιο του 1942 ξεκινούσαν οι πρώτες αποστολές εργατών στη Γερμανία.  Όλη τη χρονιά μεταφέρθηκαν από την Ελλάδα στο Ράιχ 11.977 εργάτες και εργάτριες - 6.500 από αυτούς είχαν φύγει από τη Θεσσαλονίκη. Για το 1943 οι γερμανοί αξιωματικοί Αμυντικής Οικονομίας δίνουν στοιχεία για 3.395 εργάτες, ενώ ο κατοχικός Τύπος για 4.500. Από τη Θεσσαλονίκη αναχώρησαν 1.772 - μια μείωση που οφείλεται στις εργατικές ταραχές στις αρχές του 1943, αλλά και στην αρνητική εμπειρία που είχαν οι Έλληνες από τη συνύπαρξή τους με τους Γερμανούς.

Ο εξανδραποδισμός των Εβραίων της Θεσσαλονίκης

 Όπως αναφέρεται στο πόρισμα της Επιτροπής «η πρώτη, καταφανής κίνηση των γερμανικών αρχών εναντίον των Εβραίων της Θεσσαλονίκης υποκινήθηκε από Έλληνες δωσίλογους, πριν ακόμη εφαρμοσθούν οι φυλετικοί νόμοι της Νυρεμβέργης και αρχίσει ο εκτοπισμός τους. Την 11-7-1942 διατάχθηκαν οι άρρενες μεταξύ των ηλικιών 18-45 να συγκεντρωθούν στην Πλατεία Ελευθερίας, όπου οι Ναζί τους βασάνισαν και τους ταπείνωσαν επί ώρες. Ο προϊστάμενος σύμβουλος της στρατιωτικής διοίκησης στην πόλη, Φρίντριχ Χάινε (που είχε αντικαταστήσει τον Καρλ Μάρμπαχ πριν από την άφιξη του Μαξ Μέρτεν), διέταξε την επίσημη απογραφή των ικανών για εργασία αρρένων Εβραίων (από 18 ως 45 χρόνων) που θα έπρεπε να δουλέψουν σε  στρατιωτικά έργα, τα οποία είχαν αναλάβει οι γερμανικές εταιρείες I. Müller και Bauteitung και η ειδικευμένη στην καταναγκαστική εργασία παραστρατιωτική οργάνωση Todt. Επιστρατεύθηκαν 3.500 άτομα για καταναγκαστικές εργασίες, 3.000 στην οδοποιία, 500 στην κατασκευή του αεροδρομίου του Σέδες και 34 στα μεταλλεία. Άλλη πηγή αναφέρει ότι ήταν συνολικά 5.000 οι Εβραίοι που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή δρόμων και στην εξόρυξη μεταλλευμάτων, μέχρι τον Οκτώβριο του 1942.

Ο Μαξ Μέρτεν ανάγκασε την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης (ΙΚΘ) να καταβάλει στη γερμανική διοίκηση λύτρα 2,5 δισ. δραχμών, μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους. Τα απαίτησε με τη δικαιολογία να αυξηθούν οι μισθοί, ώστε να προσλάβουν Έλληνες χριστιανούς εργάτες και να αφήσουν ελεύθερους τους Εβραίους. Στα αρχεία της Τράπεζας της Ελλάδος εντοπίστηκαν επτά από τις επιταγές με τις οποίες έγινε η αποπληρωμή λύτρων ύψους 1,036,000,000 δρχ., από το Νοέμβριο του 1942 έως και τον Ιανουάριο του 1943. Οι επιταγές είναι οπισθογραφημένες από τον Μαρξ Μέρτεν και τους εντολοδόχους του. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι απώτερος στόχος ήταν η απόλυτη οικονομική αφαίμαξη της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης (ΙΚΘ) πριν τη βέβαιη και προμεθοδευμένη εξόντωση των μελών της».

Όμως, σύμφωνα και με την υπ’ αρ. 853/2009 απόφαση του Αρείου Πάγου, οι γερμανικές αρχές παραπλάνησαν και εξαπάτησαν τις αρχές της Ισραηλιτικής Κοινότητας, διαβεβαιώνοντας ότι, έναντι λύτρων 2,5 δισ. δραχμών, θα απελευθερώνονταν άρρενα μέλη της από τα καταναγκαστικά έργα, ενώ ήδη είχε πεθάνει το 12% από τις κακουχίες.

Τελικώς οι Γερμανικές Δυνάμεις Κατοχής απελευθέρωσαν όσα μέλη της ΙΚΘ επέζησαν των απάνθρωπων συνθηκών εργασίας, για να τα στείλουν στη συνέχεια στα στρατόπεδα θανάτου.

Το πόρισμα απασχολεί τα γερμανικά ΜΜΕ

Το πόρισμα της Επιτροπής απασχόλησε και τον γερμανικό Τύπο. Βασικές πτυχές του παρουσιάζονται σε εκτενές δημοσίευμα του Σπίγκελ. Το γερμανικό περιοδικό σημειώνει μεταξύ άλλων ότι «το πόρισμα αλλά και ενδεχόμενη ψηφοφορία στην Ολομέλεια της ελληνικής Βουλής δεν είναι δεσμευτικά για τον Αλέξη Τσίπρα και την κυβέρνησή του». Το περιοδικό εκτιμά ωστόσο, ότι «αν οκ. Τσίπρας το παραμελήσει τότε θα πρέπει αυτός και το αριστερό κόμμα του, ο ΣΥΡΙΖΑ, να πληρώσουν ακριβά γι’ αυτό». Το Σπίγκελ επισημαίνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ στις δημοσκοπήσεις βρίσκεται πίσω από τη ΝΔ και υπενθυμίζει πως «οι απαιτήσεις αποζημίωσης από τη Γερμανία ήταν μια κεντρική προεκλογική υπόσχεση του κ. Τσίπρα ο οποίος την είχε χαρακτηρίσει ως ‘ηθικό θέμα’». Στο δημοσίευμα επισημαίνεται ότι η κυβέρνηση Τσίπρα επέλεξε να μην θέσει το ζήτημα στο Βερολίνο «πριν να είναι σίγουρο ένα σχέδιο διάσωσης για την Ελλάδα και η θέση της στην ευρωζώνη». Γίνεται, ειδική αναφορά στον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά με το Σπίγκελ να αναφέρει ότι «απέφυγε να εμφανιστεί στην Επιτροπή, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να αποφύγει να πάρει θέση, κάτι το οποίο θα μπορούσε να διαταράξει τις σχέσεις της Ελλάδας με τη Γερμανία».