Ταξίδι νοερό στη Μηχανιώνα της Κυζίκου

Ιωβηλαίο Θεσσαλονίκης 1912-2012 (4η συνέχεια)

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Ταξίδι νοερό στο χρόνο για να μεταφερθούμε στη Μικρά Ασία και να γνωρίσουμε την παλιά Μηχανιώνα, που ήταν ένα από τα δεκατρία ιστορικά  ελληνόφωνα χωριά της Κυζικικής Χερσονήσου, η οποία βρίσκεται βορειοανατολικά της Περγάμου, πάνω στην Προποντίδα. Τη Μηχανιώνα της Κυζίκου για την οποία το πιο εκλεκτό τέκνο της, ο ακαδημαϊκός δάσκαλος Μαργαρίτης Ευαγγελίδης (1850-1932) 1, την εξυμνούσε γράφοντας ότι επρόκειτο για τόπο «… εξακουστό δια το κάλλος και την σεμνότητα των γυναικών, το χρηστόν ήθος και την ευσέβειαν των ανδρών».

Ο καθηγητής Φιλοσοφίας
Μαργαρίτης Ευαγγελίδης
εκλεκτός τέκνο της Μηχανιώνας

Υπήρξαν πολλές εκδοχές για το όνομα της Μηχανιώνας. Η επικρατέστερη, σύμφωνα με τον Ευαγγελίδη είναι ότι προέρχεται από τη λέξη μηχανή, και έχει σχέση με τα μεγάλα μηχανικά και αρχιτεκτονικά έργα, τα οποία είχαν γίνει στην περιοχή κατά την ακμή του σπουδαίου ναυτικού κράτους που υπήρξε η Κύζικος. Και όπως αναφέρθηκε, «ο τόπος αρχήθεν ωνομάσθη Μηχανεών, Μηχανεώνος, Μηχανιώνα. Κατόπιν η αιτιατική εγένετο ονομαστική και έλαβε το θηλυκόν γένος κατά συνεκδρομήν προα τα άλλα ονόματα των κωμοπόλεων της Κυζίκου».

Πατρίδα σημαντικών προσωπικοτήτων

Στις αρχές του 20^ου αιώνα η Μηχανιώνα της Κυζίκου, που ήταν αμιγώς ελληνική, κατοικούνταν από 2.500 άτομα και διακρίθηκε ιδιαίτερα για την προσφορά της στην Ορθοδοξία, αναδεικνύοντας σημαντικές προσωπικότητες. 

Ο καταγόμενος από Μηχανιώνα
 Πατριάρχης Ιεροσολύμων
Νικόδημος Τσιντσώνης (1827-1910)

Μεταξύ αυτών, ήταν ο Μηχανιώτης πατριάρχη Ιεροσολύμων Νικόδημος, αλλά και αρχιερείς, όπως ο Κασσανδρείας Προκόπιος και ο Σωζοπόλεως και Αγαθουπόλεως Παρθένιος. Κι ακόμη ανέδειξε και πολλούς σεμνούς και καλλίφωνους ιερείς που κοσμούσαν τις εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης. Ενώ Μηχανιώτες ενθουσιώδεις δάσκαλοι, μετέδιδαν τη φλόγα του ελληνισμού στα σχολεία της αλύτρωτης Ελλάδας και γιατροί της είχαν γίνει ξακουστοί όχι μόνο στην περιοχή της Κυζίκου αλλά και στην Πόλη.

Οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν ναυτικοί και ψαράδες, ενώ πολλοί ασχολούνταν με τη γεωργία και την αμπελουργία και το κρασί που παράγονταν στη Μηχανιώνα, ήταν περιζήτητο στην Κωνσταντινούπολη. Ανθούσαν επίσης και διάφορα επαγγέλματα, όπως ήταν οι οινοπώλες, οι σαπωνοποιοί, οι υποδηματοποιοί, οι επιπλοποιοί, οι ραφτάδες, οι παντοπώλες, οι καπνοπώλες, οι κουρείς, οι μυλωνάδες, αλλά και άγμωστα στις μέρες μας επαγγέλματα όπως οι ακατιούχοι (κατά το λεμ,βούχοι), οι αλιείς Στρειδιών και Κτενίων, οι Παλαμηδοθηρευτές, οι γαλακτοκομιστές, οι ποιμένες αλλά και οι …. «Αραϊτζίδες», που ήταν «ανιχνευταί νομισμάτων ή χρυσών και αργυρών ή εξ άλλων πολυτίμων μετάλλων κατεσκευασμένων κοσμημάτων ή κομψοτεχνημάτων δι΄ιδιαιτέρας μεθόδου ανιχνευομένων».

Η Μηχανιώνα της Κυζίκου το 1901

 «Δεκαεξάκωπα και δεκαοκτάκωπα αλιευτικά…»

Παρουσιάζει ενδιαφέρον η περιγραφή του Ευαγγελίδη για την μεγαλύτερη αλιευτική οικογένεια της Μηχανιώνας της Κυζίκου, την οικογένεια του Χατζή Σωτήρη Αλεξιάδη. Και όπως γράφει:

            Ο οίκος ούτος είχε γρύπους και δίκτυα κατάλληλα προς αλίευσιν παντός είδους ιχθύων. Είχε πλοία αλιευτικά πολλά αλλά και μεγάλα. Επί της πρύμνης δε αυτών ετοποθετούντο οι γρύποι εν σχήματι στίβου τετραγώνου. Ήσαν δε δεκαεξάκωπα ή δεκαοκτάκωπα και εκωπηλατούντο υπό δεκαέξι ή δεκαοκτώ ευρώστων και εμπείρων κωπηλατών, ίνα ως τάχιστα περικυκλώσωσι την εμφανιζομένην αγέλην ιχθύων, πηλαμίδων, κολιών ή σαρδελλών…»

Οι Μηχανιώτες εγκατέλειψαν την πατρίδα τους με ατμόπλοιο, στις 29 Αυγούστου 1922, με την ανταλλαγή των πληθυσμών που ακολούθησε μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Οι πρόσφυγες έμειναν ένα μήνα στους Επιβάτες της Θράκης και από κει με ατμόπλοιο πάλι μεταφέρθηκαν στα Λουτρά Αιδηψού, όπου παρέμειναν μέχρι το τέλος Απριλίου του 1923. Τελικά, αποφάσισαν να εγκατασταθούν στην περιοχή του Μεγάλου Καραμπουρνού, που κάποιοι γνώριζαν και θεωρούσαν κατάλληλη για ψαράδες και γεωργούς.

Η Νέα Μηχανιώνα από τη θάλασσα το 1952

 Στη νέα πατρίδα, τη Νέα Μηχανιώνα

Στις 30 Απριλίου 1923 αναχώρησαν οι περισσότεροι Μηχανιώτες με ατμόπλοιο, μαζί με 42 οικογένειες από το Αυδήμι και εγκαταστάθηκαν την 1^η Μαίου στη θέση «Τουμπαρλί», που την ονόμασαν Νέα Μηχανιώνα για να θυμούνται τη χαμένη πατρίδα. Μερικές οικογένειες Μηχανιωτών έμειναν στην Αιδηψό και άλλοι διασκορπίστηκαν σε Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, Χαλκίδα, Καβάλα και κάποιοι έφυγαν στο εξωτερικό.

Στις 14 Μαίου 1923 τοποθετήθηκε ο θεμέλιος λίθος και άρχισαν να κτίζονται σπίτια. Με τη βοήθεια και του Εποικισμού, μέχρι το 1924 είχαν χτιστεί 710 σπίτια. Οι ψαράδες εγκαταστάθηκαν κοντά στη θάλασσα και οι γεωργοί πιο πάνω.

Πρόσφυγες και από άλλους τόπους

Η παλιά εκκλησία της Παναγίας Φανερωμένης (1928

Με παρόμοιο τρόπο έφτασαν στη Νέα Μηχανιώνα και εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες και από άλλα μέρη της Μικράς Ασίας όπως το Καστέλι, η Κερασιά και το Αμπαρλί. Με στοιχεία του δήμου Ν.Μηχανιώνας, το 1959 υπήρχαν τετρακόσιες πενήντα (450) οικογένειες: Τριακόσιες (300) από τη Μηχανιώνα, εξήντα (60) από την Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ, πενήντα δυο (52) από το Αυδήμι της Ανατολικής Θράκης, δέκα οκτώ (18) από το Καστέλι της Κυζίκου, δέκα τέσσερις (14) από την Κερασιά της Ανατολικής Θράκης και έξι (6) από το Αμπαρλί της Μικράς Ασίας.

Η Νέα Μηχανιώνα πριν 22 χρόνια, το 1990

Η εξέλιξη της Ν.Μηχανιώνας

Η εγκατάσταση των προσφύγων έγινε σε έκταση που παραχωρήθηκε από την Κοινότητα Επανομής στην οποία υπάγονταν αρχικά ο οικισμός. Η Νέα Μηχανιώνα αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα τον Ιούνιο του 1926. Το 1936 έγινε το κτηματολόγιο. Το πρώτο σχέδιο πόλης ξεκίνησε το 1948 και τελείωσε το 1952, περιλάμβανε δε έκταση 670 στρεμμάτων. Το 1970 ξεκίνησε νέα επέκταση 740 στρεμμάτων, που ολοκληρώθηκε το 1994. Έγινε επίσης σχέδιο και στα παραθεριστικά, συνολικής έκτασης 3.000 στρεμμάτων.

Από 1^η Ιανουαρίου 1999 δημιουργήθηκε ο Δήμος Μηχανιώνας, με τη συνένωση και των Κοινοτήτων Κερασιάς και Αγγελοχωρίου. Από 1^ης Ιανουαρίου 2011, με βάση τον «Καλλικράτη» η Νέα Μηχανιώνα αποτελεί Δημοτική Κοινότητα του ενοποιημένου Δήμου Θερμαϊκού. Η Νέα Μηχανιώνα είχε στην απογραφή του 1991, 5.884 κατοίκους, στην απογραφή του 2001, 7.500 κατοίκους, ενώ με τα στοιχεία της απογραφής του 2011 έχει πλέον 10.400 κατοίκους μαζί με την Κερασιά και το Αγγελοχώρι.

1.     1. Ο Μαργαρίτης Ευαγγελίδης γεννήθηκε στη Μηχανιώνα της Μικράς Ασίας στις 8 Σεπτεμβρίου 1850 από πατέρα καραβοκύρη που είχε διατελέσει δήμαρχος στη Μηχανιώνα. Μαθητής στην Κωνσταντινούπολη, μαθήτευσε στην Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή και ακόμη ως μαθητής δημιούργησε στην Πόλη την αδελφότητα Πρόοδος με σκοπό την ίδρυση στην επαρχία της Κυζίκου σχολείων και παρθεναγωγείων. Συνέχισε τις σπουδές του στην Αθήνα, στη Φιλοσοφική Σχολή και μετά την αποφοίτησή του για συμπλήρωση των σπουδών του μετέβη στη Γερμανία όπου σπούδασε φιλοσοφία, θεολογία και αρχαιολογία. Μετά από την επιστροφή του από τη Γερμανία, εκλέχθηκε το 1894 τακτικός καθηγητής της ιστορίας της φιλοσοφίας. Αποχώρησε από την πανεπιστημιακή έδρα το 1924 όταν καταλήφθηκε από το όριο ηλικίας και μέχρι το θάνατό του, το 1932 ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα με τα θέματα του αλύτρωτου Ελληνισμού

.