«Χρονικό λευτεριάς»

του Τριαντάφυλλου Μηταφίδη

30 Οκτωβρίου 1944: «Στεφανωμένη με τις χρυσές αχτίδες μιας ολόλαμπρης ημέρας υψώθηκε η πολυπόθητη Λευτεριά με όλη της τη δομή στην ιστορική πόλη μας. Όλος ο κόσμος μέσα σε μια απερίγραπτη χαρά είχε ξεχυθεί στους δρόμους και ζητούσε να μάθει τα νεότερα… Η ιαχή του θριάμβου αντηχούσε παντού  και η λέξη Λευτεριά πετούσε από στόμα σε στόμα και σχημάτιζε ένα μυριόστομο ύμνο προς τις απελευθερωτικές δυνάμεις της Εθνικής μας Αντίστασης, τον θρυλικό μας ΕΛΑΣ και προς το φωτεινό οδηγητή της Νίκης το ΕΑΜ».(ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 30-10 -1945)

Η είδηση ότι η Θεσσαλονίκη ελευθερώθηκε μεταδόθηκε αστραπιαία και αμέσως άρχισαν να συγκροτούνται αυθόρμητα τεράστιες διαδηλώσεις. Οι δρόμοι πλημμυρίζουν. Η ατμόσφαιρα δονείται από ζητωκραυγές. Ο ΕΛΑΣ διασχίζει τις συνοικίες της πάνω πόλης και κατεβαίνει στο κέντρο. Τα πλήθη τον ραίνουν με άνθη, τον στεφανώνουν με δάφνες, τον φιλούν, τον αποθεώνουν.

Έτσι,  «ευγνώμονη η Θεσσαλονίκη προς τον απελευθερωτή μας  ΕΛΑΣ και το Πανεθνικό ΕΑΜ γιόρτασε σε μια παλλαϊκή αποθέωση τη Λευτεριά, που "από τη Λαμπρή είναι η μέρα πιο λαμπρή",  και την ανάστασή της», έγραφε στο πρωτοσέλιδο επετειακό χρονικό της η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, η πρώτη αντιστασιακή εφημερίδα που εκδόθηκε  στην κατεχόμενη Ευρώπη, στους Αμπελόκηπους της Θεσσαλονίκης, στις 15 Μαΐου 1941. Το συνόδευε η εμβληματική φωτογραφία του Γιώργου Συννεφάκη,  του καπετάν Νικήτα, διοικητή του 50^ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, να παρελαύνει έφιππος και στεφανωμένος στη λεωφόρο Νίκης. Τον δολοφόνησαν παρακρατικοί και ταγματασφαλίτες έξω από την Κατερίνη στις 23/3/1945, λίγες μόλις μέρες μετά την επάρατη συμφωνία της Βάρκιζας.

 Οι Ναζί, για να διασφαλίσουν την ανεμπόδιστη αποχώρησή τους, είχαν ναρκοθετήσει όλες τις βασικές υποδομές της πόλης. Ο στρατιωτικός διοικητής συνταγματάρχης Μίλερ Όστεν, ωρυόταν μπροστά στον εντεταλμένο του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, Βέγκερ ότι «θα κάψει τη Θεσσαλονίκη», καθώς η ηγεσία της Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ, «σχίζοντας το Δούρειο Ίππο της Καζέρτας» - αλλά και τη «συμφωνία κυρίων» Βερολίνου-Λονδίνου στη Λισαβόνα τον Απρίλιο του 1943 -  αποφάσισε να σώσει την «ανυπότακτη πόλη» και να μην την  παραδώσει στους 20 Βρετανούς κομάντος  που έφτασαν, κατόπιν εορτής, από τη Χαλκιδική.

Η απειλή του χιτλερικού αξιωματικού θα πραγματοποιηθεί εν μέρει, καθώς θα ανατιναχτεί μόνο μέρος του λιμανιού, ενώ οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ θα σώσουν τα δύο εργοστάσια ηλεκτροφωτισμού, το κεντρικό υδραγωγείο της Θεσσαλονίκης, καθώς και τους μύλους Αλλατίνη με τη συμβολή του εφεδρικού ΕΛΑΣ μυλεργατών.

Η  ολοένα αυξανόμενη δυναμική της Αντίστασης  καθήλωσε στα ελληνικά εδάφη δέκα γερμανικές  μεραρχίες, ενώ μόλις τρεις θα ήταν αρκετές, και συνέβαλε στην τελική αποδυνάμωση τους, αυξάνοντας σημαντικά τις υλικές τους απώλειες. Μάλιστα τον Απρί­λιο του 1943 το Γερμανικό Γενικό Επιτελείο ίδρυσε  στη Θεσ­σαλονίκη ειδικό γραφείο για την παρακολούθηση των αντάρτικων ενεργειών και την απευθείας ενημέρωση του Βερολίνου.

«Η Γερμανική Στρατιωτική ηγεσία στην Ελλάδα βρέθηκε στην ίδια στρατιωτική κατάσταση κατά την Κατοχή με εκείνη που βρέθηκαν οι Αμερικανοί στο Βιετ­νάμ, μετά τον πόλεμο. Εκεί απέκτησε την εμπειρία η Γερμανική στρατιωτική Διοίκηση ότι, αν ένας Λαός είναι αποφασισμένος να πολεμήσει για τη λευ­τεριά του, κανένα μέσο δεν μπορεί να τον εξουδετερώσει», θα παραδεχτεί ο υπουργός Πολεμικής Βιομηχανίας του Γ’ Ράιχ, Άλμπρεχτ Σπέερ, σε συνέντευξή του στο Β. Μαθιόπουλο το 1976.

Εξαιρετικά αποκαλυπτικός είναι και για τη «συμφωνία της Λισαβόνας» που αφορούσε αποκλειστικά την Ελλάδα και προέβλεπε την εκκένωσή της από τα γερμανικά στρατεύματα «χωρίς βρετανική ενόχληση»: «Το τίμημα της συμφωνίας ήταν να παραχωρηθεί η Θεσσαλονίκη από τους Γερμανούς στους Άγγλους, να την καταλάβουν αμαχητί και η Ελλάδα να περιέλθει στο Δυτικό στρατόπεδο. Και βέβαια ο Χίτλερ θα διατηρούσε ανέπαφες τις δυ­νάμεις του που κατείχαν τον ελληνικό χώρο». Τα Δεκεμβριανά στην Αθήνα επιβεβαίωσαν τραγικά αυτή την πρόβλεψη, αντίθετα με τη Θεσσαλονίκη, που στη βραχύβια περίοδο της «ΕΑΜοκρατίας» είχε την ευκαιρία να κάνει τα πρώτα βήματα του προγράμματος της «λαοκρατίας».

73 χρόνια μετά η Θεσσαλονίκη, η πόλη της Αντίστασης και του Ολοκαυτώματος, θα γιορτάσει επίσημα για δεύτερη φορά την «απολύτρωσή» της από τη φαιά πανούκλα, χωρίς να έχει ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς της με το δωσιλογικό της παρελθόν, παρά τις φωτεινές προσπάθειες να γράφουν οι «λευκές σελίδες» της ιστορίας της.

Τρ. Μηταφίδης, Η ΑΥΓΗ 28-10-2017