Όταν το «Αβέρωφ» συναντούσε την πείνα στη Θεσσαλονίκη

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Ήταν τραγική η κατάσταση στη Θεσσαλονίκη, όπως και στην υπόλοιπη χώρα εκείνες τις πρώτες μέρες της απελευθέρωσής της από τα γερμανικά στρατεύματα. Πείνα, φτώχεια, ανεργία, καταστροφή, διαπίστωναν οι συντάκτες των αθηναϊκών εφημερίδων που την επισκέφθηκαν στα τέλη Φεβρουαρίου, επιβαίνοντες στο θωρηκτό «Αβέρωφ», κατά το ταξίδι του στη Μακεδονική πρωτεύουσα, μεταφέροντας τον τότε Αντιβασιλιά και Αρχιεπίσκοπο ταυτόχρονα Δαμασκηνό.

Σκίτσο στο Ριζοσπάστη της 1-11-1944 για το πρόβλημα με τους μαυραγορίτες

Η άθλια οικονομική κατάσταση πανελληνίως, εξαιτίας της καταλήστευσης κάθε πόρου από τους χιτλερικούς κατακτητές στα τριάμισι χρόνια της σκλαβιάς, επιτάθηκε από την επίθεση των άθλιων μαυραγοριτών τις πρώτες κιόλας ώρες της απελευθέρωσης. Καθώς είχαν εκτινάξει στα ύψη τις τιμές των ελάχιστων έστω και δυσεύρετων τροφίμων.

Είναι χαρακτηριστικό ένα δημοσίευμα της εφημερίδας Ριζοσπάστης που με μελανά χρώματα, επισήμαινε την τραγικότητα των ημερών:

«Ο γνωστός σκοτεινός, καταχθόνιος και αμαρτωλός κόσμος των μαυραγοριτών που τράφηκε πάντα από το αίμα του λαού στα χρόνια της ελληνικής δυστυχίας που πέρασαν, ξαπόλυσε πάλι την επίθεσή του. Χτες, από τα 8 τρισεκατομμύρια δραχμές που είχε η λίρα το πρωί, έφτασε στα 22 τρις προς το βράδυ. Ανάλογα ανατιμήθηκαν και τα τρόφιμα. Το ψωμί από τα 24 δις, ανέβηκε το βράδυ στα 80 και στα 88 δις. Το λάδι από 900 δις που είχε προχτές, έφτασε χτες στα 4 τρις και εξαφανίστηκε. Η ζάχαρη, τα ζυμαρικά απλησίαστα. Οι καπνιστές τα έχασαν με τη σειρά τους, καθώς για ένα τσιγάρο έπρεπε να πληρώσουν 10 και 15 δισεκατομμύρια δραχμές…». 1

ΕΜΠΡΟΣ 6-3-1945

Οικονομική ασφυξία

Τις διαστάσεις της οικονομικής και όχι μόνο ασφυξίας, που αντιμετώπιζε η Θεσσαλονίκη το πρώτο διάστημα της απελευθέρωσης, έδινε σε μία εκτενή ανταπόκρισή του από τη Θεσσαλονίκη  και ο απεσταλμένος της συντηρητικής εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ, Χρήστος Αγγελομάτης, σημειώνοντας ότι από τους δεκάδες χιλιάδες που ήταν το εργατικό δυναμικό της πόλης, απασχολούνταν μόνο 7.000 εργατοϋπάλληλοι, κι εκείνοι από τις αγγλικές υπηρεσίες που βρίσκονταν στην πρωτεύουσα της ελληνικής Μακεδονίας. Όπως έγραφε συγκεκριμένα:

«Η Μακεδονία δεν είναι η φτωχομάνα που ξέραμε πριν πέντε χρόνια. Ο Γερμανός την απομύζησε, ο Ιταλός και ο Βούλγαρος κλόνισαν τα οικονομικά βάθρα πάνω στα οποία στηρίζονταν. Δεν είναι αρκετό να λέμε “θα κάνουμε τα πάντα για τη Θεσσαλονίκη, τη Μακεδονία και τη Θράκη”. Πρέπει να το δώσουμε αυτό το παν. Δεν είναι αρκετό να λέμε “θα στείλουμε τους αριστείς των υπαλλήλων”. Πρέπει και να τους στείλουμε. Κι’ αυτοί πάλι να νοιώσουν  πως πρέπει να παραμερίσουν την γραφειοκρατία, να μην έχουν νεύρα, να είναι έτοιμοι να καταλάβουν τον ψυχρό φαινομενικά αλλά γεμάτο ελληνική αισθηματικότητα Μακεδόνα και Θράκα. Να ενεργούν αμέσως και με θέληση γιατί αλλιώς ποτέ δεν θα βρούμε άκρη με τα βουνά των συσσωρευμένων ζητημάτων. Να είναι ακόμη έτοιμοι να δεχθούν την παρατήρηση του βορειοελλαδίτη γιατί είναι πιο θετικός και ξέρει καλύτερα τα ντόπια ζητήματα.

Κι ακόμα ας μην ξεχνάμε κι’ αυτό: η Θεσσαλονίκη είναι μία εργατούπολη κι αυτή τη στιγμή μόλις 7.000 εργάτες χρησιμοποιούνται από αγγλικές υπηρεσίες. Οι φάλαγγες των άλλων τι θα γίνουν; Πρέπει να κινηθούν οι βιομηχανίες, να λειτουργήσουν τα εργοστάσια. Και σ’ αυτό μόνο το κράτος μπορεί να συντελέσει…» 2  

Λαϊκή Φωνή 28 Φεβρουαρίου 1945

Αλλά και μερικές μέρες νωρίτερα, από αφορμή την επίσκεψη του Αντιβασιλιά-Αρχιεπισκόπου στη Θεσσαλονίκη, η τοπική εφημερίδα Λαϊκή Φωνή, που έγραφε στην προμετωπίδα της ότι ήταν όργανο του Γραφείου Περιοχής Μακεδονίας-Θράκης του ΚΚΕ, σε κύριο άρθρο της, σημείωνε αυτά που περίμεναν να ακούσουν οι κάτοικοι της Βόρειας Ελλάδας από τον Δαμασκηνό. Και όπως ανέφερε:

«Ο λαός περίμενε να ακούσει δύο λόγια για την οικονομική βοήθεια που θα του δοθεί για να αντιμετωπίσει τη βαρύ και δύσκολο πρόβλημα της ζωής. Οι δεκάδες χιλιάδες άνεργοι της πόλης μας, περίμεναν να ακούσουν δυο λόγια για τι μέτρα, τέλος πάντων, πήρε ή πρόκειται να πάρει το επίσημο κράτος για να μπει σε κίνηση η βιομηχανία και γενικά η οικονομία της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας όλης. Για να ανοίξουν οι δουλειές και να βρουν δουλειά και απασχόληση και μαζί με αυτά και ψωμί για να φάνε». 3

Ανεργία, ελλείψεις και αρρώστιες 

Ελευθερία 4 Μαρτίου 1945

Την δύσκολη κατάσταση, στην οποία βρισκόταν ο πληθυσμός της Θεσσαλονίκης, την αναγνώριζε η κυβέρνηση της εποχής, χωρίς όμως να προβαίνει και στη λήψη μέτρων για την αντιμετώπισή της. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο εκ Θεσσαλονίκης υπουργός Πρόνοιας, Πέτρος Λεβαντής, μιλώντας στις 3 Μαρτίου 1945 στη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, είχε σημειώσει ότι στη Θεσσαλονίκη υπάρχει ανεργία, έλλειψη πρώτων υλών καθώς επίσης και 300.000 πρόσφυγες που είχαν συρρεύσει στην πόλη από την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, εξ αιτίας των ωμοτήτων και της αφομοιωτικής τακτικής που εφάρμοζαν οι Βούλγαροι φασίστες κατακτητές στην περιοχή.

Το Φως 7 Ιουνίου 1945

Όπως είχε πει ο Π.Λεβαντής σ’ εκείνη τη συνεδρίαση:

«Ο σκοπός της κυβερνήσεως δεν είναι η περίθαλψις και η βοήθεια προς τους πάσχοντας, αλλά η επάνοδος πάντων εις τας εστίας των δια να καταστούν παραγωγικοί και συντελεσταί της επαναλήψεως κανονικής ζωής».  Για να προσθέσει ότι η παλιννόστηση δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί σε πολλές από τις περιοχές προέλευσης των προσφύγων, καθώς αυτές μαστίζονταν από διάφορες ασθένειες, όπως ο εξανθηματικός και κοιλιακός τύφος, η ψώρα κλπ, όπως συνέβαινε στη Δράμα και την Αριδαία. 4

Η κατάσταση εξ αιτίας της έλλειψης τροφίμων στη Θεσσαλονίκη αλλά και σε ολόκληρη τη Μακεδονία ήταν όντως απελπιστική και το επισιτιστικό πρόβλημα τεράστιο. Όπως τηλεγραφούσε στην εφημερίδα της Θεσσαλονίκης Το Φως, ο απεσταλμένος της στις Σέρρες, Νίκος Στάγκος, μόνο τον Απρίλιο του 1945, δηλαδή έξι μήνες μετά την απελευθέρωση, είχαν πεθάνει πάνω από 40 άτομα στην καπνοπαραγωγική περιοχή του νομού Σερρών. 5

Περισσότερα για το ταξίδι του «Αβέρωφ» στη Θεσσαλονίκη διαβάστε:

http://farosthermaikou.blogspot.gr/2017/10/72_15.html

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.     Εφημερίδα Ριζοσπάστης, 1^η Νοεμβρίου 1944

2.     Εφημερίδα Εμπρός, 6 Μαρτίου 1945

3.     Εφημερίδα Λαϊκή Φωνή,  

4.     Εφημερίδα Ελευθερία (Αθηνών), 4 Μαρτίου 1945

5.     Εφημερίδα Το Φως, 7 Ιουνίου 1945