Παρουσίαση του βιβλίου «Μια βαλίτσα μαύρο χαβιάρι»

Ασφυκτικά γεμάτη, ήταν το βράδυ της περασμένης Παρασκευής η αίθουσα της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών, στην παρουσίαση από τον εκδοτικό οίκο «Αφοι Κυριακίδη», του βιβλίου της δημοσιογράφου Σοφίας Προκοπίδου.

Την παρουσίαση έκαναν η καθηγήτρια στη Σχολή Δημοσιογραφία του ΑΠΘ, Άννα Παναγιωταρέα, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Σπύρος Κουζινόπουλος και ο επίσης δημοσιογράφος Χρήστος Τελίδης, ενώ παρέμβαση έκανε ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός Αχιλλέας Τσεπίδης, που αναφέρθηκε στα προβλήματα των ομογενών που παλλινόστησαν από την πρώην Σοβιετική Ένωση.

Μιλώντας στην παρουσίαση ο Σπύρος Κουζινόπουλος σημείωσε:

Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί φίλοι,

Είναι τιμή μου που συμμετέχω στην παρουσίαση του βιβλίου της άλλοτε επί χρόνια συνεργάτιδάς μου στο Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, Σοφίας Προκοπίδου. Αλλά και μεγάλη η χαρά μου που ρουφώντας στην κυριολεξία, απνευστί μέσα σε ένα βράδυ, τις όμορφες και βγαλμένες από τη ζωή ιστορίες που μας παρουσιάζει, επιβεβαίωσα για μία ακόμη φορά την εκτίμηση που από μιας εξαρχής είχα σχηματίσει για το ταλέντο και τις ικανότητές της.

Θεωρώ ότι τα 18 διηγήματα που έκλεισε μέσα στη Βαλίτσα με το μαύρο χαβιάρι, αποτελούν τη συνέχεια μιας πορείας ανοδικής, την οποία άρχισε από τότε που ήρθε στη Θεσσαλονίκη με την οικογένειά της και συνεχίζει ακαταπόνητα μέχρι σήμερα. Mε τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς, τα οράματα και τους  στόχους που θέτει, αλλά πρωτίστως με τη βαθειά της αγάπη για τη ζωή και τον άνθρωπο.

Την συνεχή αυτή ανοδική πορεία, μπορεί εξάλλου κανείς να τη διαπιστώσει από την ποιότητα των κειμένων της.  Από το πλήθος των ρεπορτάζ  και τις ευρηματικές συνεντεύξεις με προσωπικότητες της ομογένειας που δημοσιεύει εδώ και πολλά χρόνια στο περιοδικό «Ελληνική Διασπορά». Κι ακόμη, την εβδομαδιαία τηλεοπτική εκπομπή στη ρωσική γλώσσα, που κάθε Κυριακή για μεγάλο χρονικό διάστημα διατηρούσε στην ΕΡΤ3, προκειμένου να ενημερώνονται οι συμπατριώτες μας που παλλινόστησαν από την πρώην  Σοβιετική Ένωση και δεν γνώριζαν καλά ελληνικά. Τέλος, από το δελτίο ειδήσεων στα Ρωσικά που εδώ και πάνω από δέκα χρόνια είχαμε καθιερώσει στο Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και το οποίο σήμερα αποτελεί ένα από τα ξενόγλωσσα δελτία του ενοποιημένου  Αθηναϊκού και Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα. Με τη Σοφία να παραμένει ακόμη και σήμερα η μοναδική και αναντικατάστατη συντάκτρια του.

Παρότι πέρασαν 4 χρόνια από την αποχώρησή μου από το πρακτορείο, δεν θα ξεχάσω ένα συγκλονιστικό ρεπορτάζ της Προκοπίδου στο τελευταίο, υπο τη διεύθυνσή μου, τεύχος της «Ελληνικής Διασποράς». Είχε ψάξει τότε και είχε βρει τους 200 ομογενείς Έλληνες που ζουν στο βορειότερο σημείο του πλανήτη:  την παγωμένη ρωσική πόλη Νορίλσκ, στην εσχατιά του Αρκτικού κύκλου, με τη θερμοκρασία να πέφτει στους -60 βαθμούς. Και μετέφερε τις δηλώσεις του προέδρου των εκεί Ελλήνων, Σπάρτακος θυμάμαι είναι το όνομά του, ο οποίος ζητούσε βοήθεια για να διατηρήσουν οι ομογενείς μας την ελληνική γλώσσα. Ενώ  παράλληλα περιέγραφε τον ενθουσιασμό του ενός εκατομμυρίου  και πλέον κατοίκων του Νορίλσκ, κάθε φορά που οι εκεί Έλληνες χορεύουν συρτάκι πάνω στον πάγο. Υπάρχουν άραγε καλύτεροι πρεσβευτές της Ελλάδας,  από αυτούς που προβάλλουν τα ήθη και τις παραδόσεις μας,  διαφημίζοντας με τον καλύτερο τρόπο τις ομορφιές της πατρίδας μας στα πέρατα της γης; Και πόσο τους αξιοποίησε μέχρι σήμερα η ελληνική Πολιτεία;

Γιατί τα σημειώνω όλα αυτά; Όχι πάντως για να κολακεύσω την Προκοπίδου με τις αναφορές μου στην εργατικότητα, τον πλήρη επαγγελματισμό και την ευσεινησία που την διακρίνει σε όλες τις δραστηριότητές της. Είναι γνωστό ότι όλοι κρινόμαστε εκ του αποτελέσματος. Και η ζυγαριά, το καντάρι που χρησιμοποιούσαν οι παλιοί, είναι αρκετά βαρύ για τη Σοφία Προκοπίδου. Καθώς σηκώνει μία ολόκληρη βαλίτσα. Όχι όμως αυτή με το χαβιάρι της Αντιγόνας, που αναγκάστηκε να το φάει όλο, όταν έμεινε απούλητο.  Αλλά μια άλλη βαλίτσα. Που είναι ασφυχτικά γεμάτη, πλημμυρισμένη θα έλεγα από αγάπη για την Ελλάδα. Την πατρίδα των πόθων και των λογισμών της ομογένειας στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Την Ελλάδα που τη λάτρεψαν, τη θεοποίησαν και της πρόσφεραν απλόχερα το νου και την καρδιά τους πριν καν τη γνωρίσουν.

Την Ελλάδα της γριάς Λεμόνας, που ζήτησε να φάει «χαβίτς» όταν είδε ότι φεύγει από τη ζωή, χωρίς να εκπληρωθεί το όνειρό της «να πάει εκεί που ανήκε». Κι ας μην είχε γνωρίσει ποτέ την πατρίδα των προγόνων της.

Την Ελλάδα της θείας Σόνιας, που πέθανε από καρδιακή προσβολή λόγω της υπερβολικής χαράς, μόλις πέρασε το τελωνείο των Κήπων και πάτησε ελληνικό χώμα.

Την Ελλάδα του πατέρα Βάνια ο οποίος δικαιολογούσε τα στραβά και τα ανάποδα που βρήκε στην πατρίδα κατά την παλλινόστησή του, λέγοντας «καλοί-κακοί, είναι εδώ γύρω μου όλοι Έλληνες, δικό μας αίμα».

Την Ελλάδα του μικρού Αχιλλέα που έφτασε να γράψει γράμμα μέχρι στον νούμερο δύο του Κρεμλίνου, τον μεγάλο και τρανό  Βοροσίλωφ, ζητώντας τη διδασκαλία ελληνικών.

Κι ακόμη, την ιδανική χώρα της γιαγιάς Μαρίας. Η οποία εκεί στα βάθη της Ευρασίας, παρόλο που περιβάλλονταν από Ρώσους, Ουζμπέκους, Καζάχους και άλλες φυλές, είχε σχηματίσει την πεποίθηση ότι η ανθρωπότητα στη Γη,  χωρίζεται στα δυο: Από τη μία οι Έλληνες και από την άλλη οι μη Έλληνες.

Τη χώρα τέλος των λογισμών των «γκρέκων» της ορεινής Γεωργίας, που καθώς ήταν τουρκόφωνοι, για να σφραγίσουν την ελληνικότητα τους, έδιναν στα παιδιά τους ελληνικά ονόματα: Από δώ ένας Ιάσων, στη διπλανή οικογένεια ένας Πλάτων, παραπέρα ένας Σωκράτης, και από κοντά η Μήδεια, η Αθηνά, η Ελλάδα, ένα από τα πιο συνηθισμένα ονόματα που έδιναν στα παιδιά τους αυτοί οι ξεχασμένοι από το ελληνικό κράτος Έλληνες.

Το βιβλίο της Σοφίας Προκοπίδου μας δίνει την ευκαιρία να πούμε ότι οι  ομογενείς της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, ήταν και είναι το πιο δοκιμασμένο κομμάτι του Ελληνισμού. Καθώς, κατάφεραν να διατηρήσουν την Ελληνικότητα τους, παρά τις δυσκολίες που συνάντησαν αλλά και τις απερίγραπτες διώξεις που υπέστησαν στα χρόνια του σταλινισμού.

 Ήταν δυστυχώς εκείνη, μία μαύρη περίοδος όχι μόνο για τη Σοβιετική Ένωση και τους λαούς που κατοικούσαν στα όριά της, μεταξύ των οποίων και οι ομογενείς Έλληνες, αλλά είχε αντίκτυπο και στα εκατομμύρια των προοδευτικών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Μία παραμόρφωση, ένα έκτρωμα, που δεν είχε καμία σχέση με τις αρχές του ουμανισμού, της ισότητας, της αδελφότητας που οραματίστηκαν οι κλασσικοί του σοσιαλισμού, αλλά ούτε και με τις ιδέες της Ρόζας Λούξεμπουργκ όταν έθετε το άκρως επίκαιρο και στις μέρες μας δίλημμα «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα». Είναι αυτό που υπογραμμίζει ακόμη και σήμερα ο μεγάλος δάσκαλος Εμμανουήλ Κριαράς, ότι η μοναδική λύση παγκοσμίως για τη λύτρωση της ανθρωπότητας, είναι ένας σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο.

Στις κρίσιμες καμπές της Ιστορίας παρατηρούνται τα περισσότερα ναυάγια, οι μεγαλύτερες ανατροπές. Στο τελευταίο από τα διηγήματα, δίνεται με μαεστρία η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, όπως αυτή ανακοινώθηκε με το ιστορικό διάγγελμα του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ από την τηλεόραση τα Χριστούγεννα του 1991. Ένα «διαζύγιο αστραπιαίο, χωρίς υστερίες και κλάματα» όπως το σχολίασε η Αντιγόνα.

Παρά τα κατάλοιπα που άφησε η εποχή των διώξεων και των μετακινήσεων στους ομογενείς αδελφούς μας της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, η αγάπη τους για την Ελλάδα και το ελληνικό στοιχείο δεν μειώθηκε. Τα συναισθήματά τους για την «ιστορική τους πατρίδα», παραμένουν θετικά και έντονα.

Αυτό συμβαίνει ακόμη και σήμερα, που οι παλλινοστήσαντες, είδαν σε μεγάλο βαθμό να διαψεύδονται οι προσδοκίες τους. Και αντί για τον «επίγειο παράδεισο» που περίμεναν, να βρίσκουν μικρή στήριξη από το επίσημο ελληνικό κράτος, να υφίστανται διακρίσεις, ανεργία, κοινωνικό αποκλεισμό, αποξένωση και περιθωριοποίηση. Με αποκορύφωμα τον πρόσφατο Νόμο 4093 του Μεσοπρόθεσμου, με τον οποίο καταργείται η σύνταξη και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη από τον ΟΓΑ για 40.000 συνταξιούχους.

Πριν κλείσω, επιστρέφοντας στο βιβλίο της Σοφίας Προκοπίδου πρέπει να πω ότι και οι 18 ιστορίες στο «Μία βαλίτσα μαύρο χαβιάρι» σε συναρπάζουν με τον απλό και απέριττο λόγο της, δίχως προσπάθεια εντυπωσιασμού. Και με πλεονέκτημα το ότι  μιλάει στην καρδιά του αναγνώστη και του κεντρίζει το ενδιαφέρον, χωρίς να τον κουράζει.

Αυτό που ξεπροβάλλει μέσα από όλα σχεδόν τα διηγήματα του βιβλίου, είναι η αγάπη για τη ζωή και τον άνθρωπο, η λαχτάρα για ένα καλύτερο αύριο, παρά τις αντιξοότητες που έχουν να αντιμετωπίσουν οι ήρωες της συγγραφέως. Πολύ περισσότερο που όλες οι ιστορίες διαδραματίζονται σε μία εποχή μεγάλων αλλαγών που θα ανατρέψουν τον ρουν της ιστορίας.

Κι όμως, οι πρωταγωνιστές αυτών των 18 ιστοριών, με τη λειτουργική αμεσότητα που παρουσιάζονται από τη Σοφία Προκοπίδου, θα καταφέρουν όχι μόνο να επιβιώσουν από τις σημαντικές ανατροπές που σημειώνονται στη ζωή τους και τις τρικυμίες που αντιμετωπίζουν, αλλά και να ανοίξουν πανιά για το λιμάνι της ελπίδας και της προσδοκίας.

Καλοτάξιδο το βιβλίο σου Σοφία, καλή επιτυχία

Θεσσαλονίκη 12 Απριλίου 2013, αίθουσα ΕΜΣ