Οι Έλληνες μετανάστες στο εργατικό κίνημα των ΗΠΑ

Η Ελληνική Εργατική Εκπαιδευτική Λέσχη «Σπάρτακος» στη Ν.Υόρκη 

Άγνωστα στοιχεία για την ενεργό συμμετοχή των Ελλήνων μεταναστών στο ριζοσπαστικό εργατικό κίνημα των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, καταγράφει και παρουσιάζει το ντοκιμαντέρ «Ταξισυνειδησία: Η άγνωστη ιστορία του ελληνοαμερικανικού ριζοσπαστισμού» (64') σε σκηνοθεσία του Κώστα Βάκκα, σενάριο και ιστορική έρευνα του Κωστή Καρπόζηλου, που θα προβάλλεται από τις 18 Απριλίου στους κινηματογράφους.

Η ελληνοαμερικανική εφημερίδα "ΕΜΠΡΟΣ"

Η ταινία φέρνει στο προσκήνιο ακριβώς εκείνο το τμήμα του ελληνικού μεταναστευτικού «κύματος» που συνδέθηκε με το ριζοσπαστικό, ταξικό εργατικό κίνημα των ΗΠΑ, σε μια χρονική διαδρομή από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τα χρόνια των μακαρθικών διώξεων. Κείμενα, γράμματα, τραγούδια, εφημερίδες, φωτογραφίες, αλλά και μοναδικό αρχειακό υλικό από κινηματογραφικές καταγραφές του αμερικάνικου εργατικού κινήματος ανασυνθέτουν τη διαδρομή των μεταναστών εργατών στα μονοπάτια της «ταξισυνειδησίας», της ταξικής συνείδησης, στη γλώσσα των ελληνοαμερικανών.

Προσωπικές αφηγήσεις και συνεντεύξεις μεταφέρουν την ατμόσφαιρα της Μεγάλης Υφεσης του 1929, τη δράση των εργατικών ενώσεων, την παρουσία των μεταναστών στα χαρακώματα του Ισπανικού Εμφυλίου, τις πολιτικές διώξεις του Μακαρθισμού και τις απελάσεις των πρωταγωνιστών. Η άγνωστη ιστορία του ελληνοαμερικανικού εργατικού ριζοσπαστισμού συνδέεται αντικειμενικά με τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις στις ΗΠΑ και αναδεικνύει την ιστορία των μεταναστών που έζησαν στον αντίποδα του «αμερικανικού ονείρου» της επιχειρηματικής επιτυχίας και του αστικού πολιτικού συστήματος.

Το εστιατόριο της εργα;τικής λέσχης "Σπάρτακος" το 1941

Ματωμένη πορεία

Σύμφωνα με τα συνοδευτικά κείμενα της ταινίας, η εποχή της μαζικής μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ από τα Βαλκάνια «τροποποιεί τη σύνθεση της εργατικής τάξης στις Ηνωμένες Πολιτείες, διαπλέκεται με την εκβιομηχάνιση και την αστικοποίηση, την ανάδυση των Ηνωμένων Πολιτειών στην ατμομηχανή του καπιταλιστικού κόσμου». Το 1917 στο Σινσινάτι κυκλοφορεί η «Οργάνωσις», η πρώτη ελληνόγλωσση εφημερίδα με σοσιαλιστικό προσανατολισμό. Την ίδια περίοδο πυκνώνουν οι μεταφράσεις σοσιαλιστικών έργων, ενώ η επιρροή της Επανάστασης του Οχτώβρη του 1917 ενισχύει τις ριζοσπαστικές τάσεις, τις εκδόσεις που προσβλέπουν στο παράδειγμα των μπολσεβίκων για την κοινωνική χειραφέτηση. Το 1917 στη Νέα Υόρκη εκδίδεται η «Φωνή του Εργάτου» (1917 - 1923) που εγκαινιάζει μία μακρά παράδοση ελληνόγλωσσων εκδόσεων του αμερικανικού κομμουνιστικού κινήματος, η οποία τερματίστηκε στα χρόνια του Μακαρθισμού. Το 1923 θα μετονομαστεί σε «Εμπρός», ενώ από το 1940 μετονομάστηκε σε «Ελληνοαμερικανικόν Βήμα», η έκδοση του οποίου σταμάτησε οριστικά το 1959.

Πληθαίνουν οι μεταφρασμένες εκλαϊκευτικές εκδόσεις, ενώ εμφανίζονται οι Ελληνικοί Εργατικοί Εκπαιδευτικοί Σύνδεσμοι, με πιο διάσημο τον «Σπάρτακο» της Νέας Υόρκης. Το 1925 μία πολύμηνη απεργία στα «ελληνικά» εργαστήρια κατεργασίας γούνας στη Νέα Υόρκη οδηγεί στην ίδρυση του «Greek Fur Workers Local 70» και της αντίστοιχης ελληνικής εργοδοτικής ένωσης. Το 1930 στη Νέα Υόρκη ο ελληνοαμερικανός εργάτης Στηβ Κατόβης δολοφονήθηκε από έναν αστυνομικό. Στη γενική απεργία του 1934 στο Σαν Φραντσίσκο θα δολοφονηθούν δύο εργάτες εκ των οποίων ο ένας είναι ο Νίκος Κουντουράκης.

Το αντιφασιστικό κίνημα της 10ετίας του '30 θα οδηγήσει στην αλληλεγγύη προς την Εθνική Αντίσταση του ελληνικού λαού: Οργανώσεις αρωγής προς τον ελληνικό λαό, έκδοση ενημερωτικού υλικού, μετάφραση κειμένων για το ρόλο του ΕΑΜ, παρουσία Ελληνοαμερικανών στις αποστολές στην κατεχόμενη Ελλάδα, δράση των ναυτεργατικών οργανώσεων. Αλλωστε, η θρυλική ΟΕΝΟ, Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων, ιδρύθηκε το Μάρτη του 1943 και έδρευε στη Νέα Υόρκη. Για την ιστορία να θυμίσουμε ότι ο Ντάσιελ Χάμετ, ο «γενάρχης» της αμερικάνικης αστυνομικής λογοτεχνίας και μέλος του ΚΚ ΗΠΑ από το 1937 εκλέγεται το 1946 πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτικών Δικαιωμάτων της Νέας Υόρκης. Ανάμεσα στις υποθέσεις που ανέλαβε η Επιτροπή, ήταν η αποφυλάκιση μ' εγγύηση των διωκόμενων αγωνιστών. Μια απ' τις υποθέσεις αυτές ήταν η αποφυλάκιση δεκαέξι στελεχών της ΟΕΝΟ, που κρατούνταν το Νοέμβρη του 1949 στο νησί Ελις έξω απ' τη Ν. Υόρκη.

Συντελεστές: Μοντάζ: Νώντας Σκαρπέλης, Διεύθυνση Παραγωγής: Φρόσω Τσούκα, Παραγωγή: Μη κερδοσκοπική Εταιρεία «Αποστόλης Μπερδεμπές».